گره سوآپ نفت را چه کسی باز می کند؟

اقتصاد ایرانی: در حالی که یک ماه گذشته اعلام شد که اولین محموله از عملیات سوآپ نفت خام پس از پنجمین سال توقف در بندر نکا بارگیری شده، اما فعالان این بازار می گویند اراده جدی برای گسترش این امر وجود ندارد. با وجود زیرساخت هایی که برای سوآپ روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت در نظر گرفته شده، اما این تجارت استراتژیک کماکان در نقطه صفر قرار دارد.

به گزارش خبرآنلاین، پس از دریافت دستور قطع عملیات سوآپ نفت خام و تخلیه آخرین کشتی نفت خام در ٢٥ تیرماه سال ٩١، این بازار از دست ایران رفت و به سرعت ترکیه و آذربایجان توانستند بازار سوآپ ایران را قبضه کنند.

با خارج شدن ایران از سوآپ نفت خام که یکی از تصمیم های غلط دولت دهم بود، ترکیه جای ایران را گرفت و این کشور هاب منطقه شد. اگرچه عنوان شد که این موضوع به دنبال از کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی و نداشتن صرفه اقتصادی بوده اما تحریم های بین المللی هم تاثیر بسیاری در توقف این تجارت داشت.

پس از توافق وین، فعالان این بازار امیدوارند که با از سرگیری سوآپ در بندر نکا به عنوان اولین مرکز سوآپ به تدریج این تجارت به جایگاه سابق خود برگردد. از سویی سوآپ نفت مزیت های فراوانی برای ایران داشته که بارزترین آن درآمدزایی برای شرکت ملی نفت ایران وشرکت نیکو از طریق دریافت حق سوآپ بوده است. براساس گزارش های رسمی وزارت نفت، درآمد حاصل از انجام طرح سوآپ طی سالهای ۷۹ تا ۸۹ حدود ۲۵۹ میلیون دلار بوده است.

کارشناسان حوزه نفت می گویند: اگر حق ترانزیت نفت خام از طریق خط لوله سومد را ملاک قرار دهیم که حدود ۴۰ سنت برای ۳۲۰ کیلومتر خط لوله است، با توجه به ۲۴۵ میلیون بشکه نفت خام سوآپ شده و با توجه به طول مسیر از جنوب به پالایشگاه تهران (حدود ۱۰۰۰ کیلیوتر) و تبریز(۱۵۰۰ کیلومتر) عملیات سوآپ سبب می شود تا از هدر رفت حدود ۴۰۰ میلیون دلار جلوگیری شود. ضمن اینکه اجرای طرح سوآپ این امکان را نیز فراهم می کند که فصول سرد سال از ظرفیت مازاد خط لوله جنوب به شمال برای گازوییل استفاده شود. ضمن اینکه اجرای این طرح باعث رونق گرفتن اشتغال در مطنقه شمال کشور و به کار گرفتن تعداد زیادی از کارگران در بندر نکا شود.

به گفته آنان راه اندازی طرح سوآپ باعث ایجاد وابستگی از سوی همسایگان شمالی شده و این امکان را فراهم می کند تا از این مکانیسم بتوان به عنوان یک اهرم سیاسی نیز استفاده کرد.جدای از بحث های اقتصادی عبور نفت خام کشورهای شمال از مسیر ایران نشانه احساس امنیت کشورها و شرکت های خارجی و کسب امتیاز بین امللی برای ایران خواهد بود.

با توافق هسته ای انجام شده،اکنون بهترین فرصت برای حوزه بین الملل وزارت نفت فراهم شده که به سرعت نسبت به مهیا کردن شرایط سوآپ با همسایه های شمالی از جمله قزاقستان،ترکمنستان و آذربایجان وارد مذاکره شود.

این گزارش می افزاید؛ در عملیات سوآپ  که در گذشته انجام می شد، تولیدکنندگان نفت در حوزه دریای خزر،روسیه، قزاقستان و ترکمنستان نفت صادراتی خود را با تانکر کشتی های نفتکش به بندر نکا در ایران تحویل داده و سپس ایران این نفت را به پالایشگاههای تهران و تبریز انتقال می دادند.سپس نفت پالایش شده برای مصرف داخلی توزیع می شد.در ازای نفت دریافت شده در نکا ایران معادل آن رادر جزیره خارک واقع در خلیج فارس به سایر کشورها صادر می کرد.

از سویی آمارهای منتشر شده توسط شرکت ملی نفت ایران نشان می دهد، ایران در طول ۱۳ سال انجام سوآپ نفت کشورهای حاشیه دریای خزر بیش از ۲۵۴ میلیون بشکه نفت سوآپ شده که حدود ۸۸۰ میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور به همراه داشته است.

در حال حاضر از خطوط لوله BTC آذربایجان- گرجستان و ترکیه، خط لوله CPC چین و خطوط لوله روسیه در شمال دریای خزر به عنوان مهمترین مسیرهای رقیب خط لوله سوآپ نفت ایران نام برده می شوند.