فشارکی: قیمت نفت سقوط زیادی نمی کند

رضا زندی

می گوید زنگنه کار درستی انجام داده که چنان مواضعی در اوپک گرفته است: «اگر آقای زنگنه آن حرف ها را نمی گفت ممکن بود بقیه بگویند حالا که بخشی از نفت ایران از بازار بیرون رفته و بازار هم به نفت بیشتری نیاز ندارد، پس لازم نیست نفت ایران به بازار برگردد.» دکتر فریدون فشارکی، رئیس شرکت «فکت گلوبال انرژی» در گفت وگو با «آسمان» به نکات جالبی درباره مواضع ایران در یکصد و شصت و چهارمین اجلاس اوپک، تأثیرات آن بر قیمت نفت و زمان بازگشت ایران به بازارها اشاره می کند. او اما اعتقاد ندارد که ایران می تواند بلافاصله بعد از لغو تحریم ها تولید نفتش را به 4 میلیون بشکه در روز برساند.

فشارکی معتقد است قیمت نفت نمی تواند برای مدت زیادی پایین تر از 70 دلار بماند. استدلالش چیست؟ مصاحبه رئیس شرکت مشاوره ای «فکت گلوبال انرژی» با «آسمان» را بخوانید. در این گفت وگو خواهید خواند که چرا عربستان نمی تواند  تولید نفتش را برای ورود بشکه های اضافی ایران به بازار کم کند. خواهید دانست که چرا عربستان از توافق ایران و غرب خوشحال نیست: «ممکن است سه، چهار سال طول بکشد تا تولید نفت ایران به 4 میلیون بشکه در روز برسد.» این را فریدون فشارکی می گوید.

****

*آقای دکتر فشارکی! ابتدا می خواهم نظرتان را درباره سخنان آقای زنگنه در اجلاس اوپک بدانم. اینکه وزیر نفت ایران در اولین حضورش در اوپک بگوید: «من 4 میلیارد بشکه در روز نفت تولید می کنم حتی اگر قیمت نفت به 20 دلار برسد»، کار درستی است؟

به نظر من کار آقای زنگنه کاملا درست بود. ایشان باید احقاق حق می کرد که این کار را هم کرد. اگر آقای زنگنه این حرف ها را نمی گفت ممکن بود بقیه بگویند حالا بخشی از نفت ایران از بازار بیرون است و بازار هم که به نفت بیشتری نیاز ندارد. پس لازم نیست نفت ایران به بازار برگردد. این را هم بگویم اگر اوضاع تغییر نمی کرد این احتمال را عده ای دنبال می کردند که صادرات نفت ایران را تا حد صفر پایین بیاورند و بازار نفت آرام آرام نقش نفت ایران را فراموش می کرد. بنابراین لازم بود آقای زنگنه، رقم تولید 4میلیون بشکه ای را پیش روی اوپکی ها بگذارد. بعد هم بگوید که اگر قیمت نفت پایین رفت، ایران باز هم تولیدش را افزایش می دهد. مفهوم این حرف آقای زنگنه این بود که حتی اگر قیمت نفت با اضافه کردن تولید پایین آمد، نباید ایران را تهدید کنند. کار ایشان در اوپک از نقطه نظر تاکتیکی کاملا صحیح بود.

*اگر تحریم ها شش ماه دیگر برداشته شود و شش ماه هم زمان بگذاریم برای افزایش تولید نفت ایران، فکر می کنید در یک سال آینده تولید نفت ایران چقدر می تواند افزایش یابد؟

بین 90 تا 180 روز بعد از تحریم ها ایران می تواند به تولید نفت قبل از تحریم اش برگردد. یعنی حدود 5/3 میلیون بشکه. اما برای رسیدن به تولید 4 میلیون بشکه در روز زمان بیشتری لازم است. به نظرم این مساله فعلا مهم نیست. مهم این بود که ایران به بازار نفت اعلام وجود کند که آقای زنگنه این کار را کرد. حالا اگر نتواند به سرعت به تولید 4 میلیون بشکه ای هم برسد، اشکال ندارد. با فرصت بیشتری این کار را می کند. اعلام وجود به بازار مهم تر بود برای اینکه فعالان بازار نفت بتوانند در این باره فکر کنند.

*وزیر نفت عربستان بلافاصله بعد از سخنان آقای زنگنه در واکنشی دیپلماتیک گفت که اگر قیمت نفت به 20 دلار کاهش یابد تولید نفت شیل و نفت های نامتعارف متوقف می شود. می دانید که آمریکا از بزرگ ترین تولیدکنندگان نفت شیل است. گویی می خواست این سخنان زنگنه را مقابل استراتژی آینده آمریکا برای توسعه نفت شیل قرار دهد. تحلیل شما از واکنش آقای علی النعیمی چیست؟

حرف آقای النعیمی درست است. چون اگر قیمت نفت به پایین تر از 65 تا 70 دلار کاهش یابد، تمام تولیدات نفت شیل قطع می شود. اما چیزی که وزیر نفت عربستان نگفت این بود که در بازار نفت حداقل قیمت وجود دارد. بنابراین، این حداقل قیمت هم عددی است که تولید نفت شیل اقتصادی باشد. نفت نمی تواند از این حداقل پایین تر برود. فرض کنید قیمت نفت تا 20 دلار کاهش یابد. آن روز تمام تولید نفت های نامتعارف متوقف می شود. بنابراین قیمت نفت دوباره رشد می کند. اینطور نتیجه می گیرم که ممکن است نفت به پایین تر از 70 یا 80دلار برسد و نمی تواند در آن قیمت ها بماند چون تولید نفت های نامتعارف متوقف می شود.

*یعنی اگر قیمت نفت پایین تر از 65 تا 70 دلار بیاید فورا تولید نفت شیل متوقف می شود یا تولید نفت های نامتعارف پایین می آید؟

نکته بااهمیتی که بایستی به آن توجه کرد نحوه تولید نفت های عادی و نفت های نامتعارف است. برای تولید نفت های عادی، در خشکی یا دریا چاه حفر می کنند و نفت بالا می آید. یعنی سرمایه گذاری انجام و پول هزینه شده است. بنابراین حتی اگر قیمت نفت پایین بیاید برای اینکه هزینه های انجام شده برگردد باید نفت را تولید کرد. به همین دلیل است که وقتی قیمت نفت پایین می آید تولید نفت های عادی خیلی کاهش نمی یابد، چون سرمایه گذاری انجام شده و پولش باید برگردد. اما این مساله برای تولیدات «شیل» متفاوت است. برای تولید نفت شیل هر سال باید هزاران چاه حفر شود. بنابراین اگر قیمت نفت پایین تر از حداقل لازم بیاید چاه جدید حفر نمی کنند چون دیگر مقرون به صرفه نیست. به همین دلیل تولیدات نفت شیل در قیمت های پایین افت می کند. این فرق بزرگ تولید نفت عادی و نفت های نامتعارف است.

*فرض کنیم قیمت ها از حداقل لازم برای تولید نفت های نامتعارف پایین بیاید، دقیقا چه مدت طول می کشد تا تولید این نوع نفت متوقف شود؟

حدود 90 روز طول می کشد تا تولید نفت شیل متوقف می شود. به همین دلیل اگر نفت ایران هم وارد بازار شود و کشورهای دیگر نفت اضافی شان را از بازار خارج نکنند قیمت ها سقوط زیادی نمی کنند. ممکن است برای مدت کوتاهی قیمت نفت پایین تر از 80-70 دلار شود اما به خاطر خارج شدن نفت های نامتعارف قیمت نفت دوباره بالا می آید.

*آقای دکتر، الان علاوه بر ایران، نفت لیبی هم در بازار حضور ندارد. چنانچه ایران ظرف یک سال آینده با رفع تحریم هایش یک میلیون بشکه به تولیدش اضافه کند و تولید 100 تا 150هزار بشکه ای فعلی لیبی هم افزایش یابد، حجم زیادی نفت به بازار می آید. در این شرایط آیا عربستان باید بیشتر از تولید نفت اش کم کند یا عراق؟

هیچ چاره ای وجود ندارد جز اینکه عربستان از تولید نفت اش کم کند. عراق تحت هیچ شرایطی حاضر نیست تولید نفت اش را کم کند. چون با شرکت های خارجی قرارداد دارد و اساسا نمی تواند تولیدش را کم کند. عربستان می تواند تولید نفت اش را کم و زیاد کند، چون تولید در اختیار خودش است. اما عراق با شرکت های نفتی بین المللی مثل بی پی، شل، اکسان موبیل، لوک اویل و... قرارداد دارد و نمی تواند تولیدش را کاهش دهد، چون شرکت های خارجی حق بهره وری شان را براساس میزان تولید نفت می گیرند. اجازه بدهید برای روشن شدن موضوع به این نکته اشاره کنم در قراردادهای بیع متقابل ایران هم آمده بود که اگر براساس تصمیمات اوپک قرار شد تولید نفت ایران کاهش یابد، ایران از سهم خودش باید تولیدش را کم کند نه از سهم شرکت های خارجی.

*خب عراق هم می تواند از چاه هایی که در اختیار دولت است تولید نفت اش را کم کند.

مساله این است که رشد بزرگ تولید نفت عراق در میادینی است که شرکت های خارجی سرمایه گذاری کرده اند. اگر عراق بخواهد این کار را انجام دهد تمام سرمایه گذاری نفت اش می خوابد. نباید از عراق انتظار داشت که تولید نفت اش را کاهش دهد.

*کویت، امارات و کشورهای دیگر عضو اوپک نمی توانند با کاهش تولیدشان برای ایران جا باز کنند؟

بازار تولید این کشورها زیاد نیست. حداکثر بتوانند 100 یا 200هزار بشکه تولیدشان را کم کنند. تنها کشوری که می تواند با کاهش تولیدش برای ایران جا باز کند، عربستان است. به این نکته هم توجه داشته باشید که لیبی در صورت حل مشکلاتش می تواند تولید 100 تا 150هزار بشکه ای فعلی اش را تا یک میلیون و 400هزار بشکه بالا ببرد. بنابراین اگر ایران و لیبی هر دو به بازار برگردند، عربستان باید حدود 5/2 میلیون بشکه از تولیدش بکاهد. این بحران بزرگی برای عربستان محسوب می شود. به همین دلیل هم عربستان نمی خواهد تولید نفت ایران افزایش یابد.

*با این اوصاف فکر می کنید این آمادگی در عربستان وجود نداشته باشد که 5/2 میلیون بشکه از تولیدش بکاهد؟

خیر. اصلا. چون نه تنها تولید نفت اش پایین می آید بلکه گاز همراه نفت شان هم کاهش می یابد. به عبارت دیگر یک مرتبه تولید گازشان هم افت می کند و مشکلات بزرگی برایشان به وجود می آید.

*اینطور که می گویید خیلی اوضاع پیچیده می شود. فرضیه این است که ایران می خواهد به تولید نفت اش اضافه کند و جز عربستان کشور دیگری نمی تواند به صورت موثر تولید نفت اش را کاهش دهد و برای ایران جا باز کند. عربستان هم که نمی تواند این کار را بکند. پس چه اتفاقی خواهد افتاد؟

قیمت نفت به طور مثال 30دلار سقوط می کند. اما از یک حدی بیشتر پایین نمی آید. بنابراین مهم است به ایرانی ها گفته شود که نگران نباشند چون قیمت نفت 20دلار نخواهد شد. زیرا با کاهش قیمت نفت بیش از حداقلی که برای شیل ها لازم است تولید نفت های نامتعارف یک مرتبه صفر می شود.

تولید نفت شیل در آمریکا 5/2 میلیون بشکه در روز است. اگر این میزان یک مرتبه متوقف شود اثر بحرانی بر بازار می گذارد چون آ مریکا باید یکدفعه 5/2 میلیون بشکه در روز بیشتر وارد کند.

*نکته مهم دیگری هم هست. دولت ایران بودجه اش را براساس نفت 100دلاری به مجلس داده است و اگر نفت به حد 80دلار هم برسد ایران دچار مشکل می شود.

همه دچار مشکل می شود. اما یادتان باشد که اگر تحریم نفتی ایران نبود عربستان باید بین 8 تا 5/8 میلیون بشکه نفت در روز تولید می کرد. حالا خود عربستان به عراقی ها معترض است که چرا قوانین اوپک را رعایت نمی کنند. عراق هم می گوید سال ها تحریم بوده و عربستان از این فرصت استفاده کرده و تولیدش را از 6 میلیون به حدود 10 میلیون بشکه رسانده است. عراق می گوید که می خواهد سهم خودش را از بازار بگیرد.

*عربستان با این ذهنیت عراقی ها مشکلی ندارد؟

چون قیمت ها بالاست، عربستان فعلا مشکلی ندارد.

*پس نباید با افزایش تولید نفت ایران هم مشکل داشته باشد!

اگر ایران و لیبی به بازار برگردند لاجرم باید برای حفظ قیمت ها، عربستان تولیدش را کم کند. از آن طرف هم، سطح زندگی و رفاه در عربستان با سطح تولید فعلی تطبیق داده شده است و نمی توانند یکدفعه آن را تغییر دهند. معلوم است با این شرایط عربستان خوشحال نخواهد شد.

*با این شرایط قاعدتا باید دعوای بزرگی بر سر کسب سهم بازار در یک سال آینده در اوپک داشته باشیم. درست است؟

بله. البته به نظر من امکان اینکه تولید نفت ایران بتواند در شش ماه تا یک سال آینده به سطح قبل از تحریم ها برگردد، ناچیز است. ممکن است اجازه دهند کم کم به تولید نفت ایران اضافه شود. به طور مثال ابتدا 200هزار بشکه، بعد 300هزار و بعد 400هزار بشکه.

*فکر می کنید چه زمانی به ایران اجازه دهند سطح تولید نفت اش را به 4 میلیون در روز برساند؟

ممکن است سه ـ چهار سال بکشد. فکر می کنم در دولت دوم آقای روحانی چنین امکانی وجود داشته باشد. توجه داشته باشید که ایران حدود 40 میلیارد دلار طلب کار است. اگر اجازه دهند ایران به این پول دسترسی پیدا کند وضع اقتصادی بهبود می یابد. فعلا معلوم نیست دقیقا ایران چقدر اجازه دارد به درآمد نفتی اش دسترسی داشته باشد. در توافق نامه گفته شده 2/4میلیارد دلار. در آمریکا یکی گفته 7 میلیارد دلار و یکی دیگر گفته است 8 میلیارد دلار. اما اگر همین 8 میلیارد دلار باشد معادل یک پنجم درآمد نفتی سالانه ایران است. اگر ایران اجازه داشته باشد به تمام طلبش دسترسی یابد انگار تولید نفت اش را یک میلیون بشکه بالا برده است.

*آیا می توانیم اینطور تحلیل کنیم که عربستان از بهبود رابطه ایران و غرب خوشحال نیست چون باید پس از این تولید نفت اش را کاهش دهد؟

به نظرم صددرصد موثر است، چون عربستان باید از پول نفت اش کم کند و آن را تحویل ایران دهد. البته این یک طرف ماجراست. طرف دیگر این است که ایران قدرت بزرگ منطقه است. مشکل کشورهای خلیج فارس با ایران اساسی است. بیش از 60درصد جمعیت خلیج فارس در ایران است. ایران کشوری قوی در منطقه است.

*اگر ایران روابط سیاسی اش با سعودی ها را بهبود بخشد فکر می کنید به بیرون کشیدن بشکه های نفتی عربستان به نفع ورود ایران به بازار کمک کند؟

برنامه های سیاسی و نفتی عربستان به هم مرتبط است، اما یکی نیست. به هر حال با افزایش تولید نفت ایران و کاهش تولید نفت عربستان پول کمتری به عربستان می رسد و آن پول در جیب ایران می رود. معلوم است که عربستان در این شرایط خوشحال نیست.

*با فرض افزایش 400 تا 500 هزار بشکه ای تولید نفت ایران در یک سال آینده، آیا بهتر است ایران این بشکه ها را به بازار اروپا ببرد یا آسیا؟

بازار اروپا چندان جذاب نیست و تقاضای نفت در آن کاهنده است. بازار اصلی، بازار آسیا است. مشتریان نفت ایران هم بیشتر آسیایی ها هستند. چون دولت ها نمی خواهند فقط از یک کشور مثل عربستان یا کویت نفت بخرند. می خواهند منابع خریدشان را متنوع کنند.

* امکان دارد که ایران حتی به طور نمادین چندهزار بشکه نفت به بازار آمریکا بفروشد؟ البته منظورم پس از تفاهم کامل با غرب است.

به نظرم خیر. اگر ایران هیچگونه تحریمی نداشت احتمالا می توانست حدود 200 تا 300 هزار بشکه نفت به بازار آمریکا بفروشد، معادل کویت. الان بیشترین نفت را عربستان به آمریکا می فرستد که آن هم به پالایشگاه خودش در آنجا می رود.

*پالایشگاه نفت عربستان در آمریکا چقدر ظرفیت دارد؟

یک میلیون بشکه در روز. اگر عربستان در آمریکا پالایشگاه نداشت همین مقدار هم نمی توانست بفروشد.

*تحلیل شما از اوپک 165 که شش ماه بعد برگزار می شود چیست؟ تا آن موقع تکلیف توافق ایران و غرب باید روشن شده باشد.

به نظرم آقای زنگنه در آغاز کار خیلی خوب ظاهر شده است. قبلا هم گفته ام شاید بهتر باشد ایران برای تلطیف فضا از کاندیدای دبیرکلی عربستان حمایت کند. البته می دانم که فضای ایران برای انجام چنین کاری آنقدرها هم ساده نیست. معتقدم آقای زنگنه و آقای کاظم پور خودشان می توانند تصمیمات درست بگیرند. باید فضا را در اوپک تلطیف کرد تا همه بازگشت ایران را به بازارها بپذیرند.

*جدا از بحث اوپک، آیا با خبر تغییر ساختار قراردادهای نفتی ایران در شرکت های خارجی موجی برخاسته است؟

هنوز خیر. چون کسی جزئیاتش را نمی داند. فقط همه می دانند قراردادها بهتر می شود.

قراردادهای جدید ایران باید رقم بهتری از قراردادهای عراق برای بهره وری به شرکت های خارجی بدهد. قراردادهای ایران باید از عراق و امارات بهتر باشد.

 *رابطه خوب ایران در عراق باعث نخواهد شد عراق به خاطر ایران تولید نفت اش را کم کند تا سهم بازار ایران برگردد؟

به نظرم اصلا. عراق در اوپک یاغی است و راه خودش را می رود. حتی قیمت هایش به قیمت نفت عربستان وصل نیست. درحالی که هنوز قیمت نفت ایران به قیمت نفت عربستان متصل است. برای عراق حتی خیلی سخت است که وارد سهمیه های اوپک شود چون به شرکت های نفتی تعهد داده است.

منبع: آسمان