بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 29 تير 1395      11:26

قدرت چانه‌زنی بیشتر ایران با ترامپ

اقتصاد ایرانی: انتخابات ایالات متحده آمریکا همواره برای ایران دارای اهمیت بوده، زیرا رویکردهای این کشور در مواجهه با خاورمیانه و ارتباطات گسترده این کشور با شرکای اروپایی و آسیایی خود، می تواند ایران را مستقیما تحت تأثیر قرار دهد. چنانچه در سال های تحریم هسته ای ایران، فشارهای اقتصادی زیادی از ناحیه این کشور و شرکای او بر ایران تحمیل شد. این دوره از انتخابات تفاوتی اساسی با انتخابات پیشین در این کشور دارد. نخستین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پس از برجام می تواند ارزیابی مناسبی از عملکرد این کشور در اجرای تعهدات خود ارائه دهد. علاوه بر آنکه نامزد حزب جمهوری خواه مردی است به گفته بسیاری از کارشناسان «کاسب مآب»، که هرچند رویکردهای تندی نسبت به ایران دارد، اما می تواند به سبب نگاه اقتصادی ای که دارد، روی کارآمدن او به نفع ایران تمام شود. دونالد ترامپ از بزرگ ترین زمین داران آمریکا و جهان محسوب می شود که حرف های ضدونقیض زیادی درباره ایران زده است. از پاره کردن توافق نامه برجام گرفته (در جمع یهودیان) تا پایبندی به همه بندهای این توافق نامه. در مقابل هیلاری کلینتون، نامزد حزب دموکرات، سابقه بالایی در امور دیپلماتیک دارد و برای ایرانیان چهره ای است نام آشنا که گفته می شود درحالی که بر اجرای برجام، خود را متعهد می داند، اما بر مواضع خود بسیار پایبند است و احتمالا گامی بیش از این توافق نامه برای بهبود روابط ایران و آمریکا بر نخواهد داشت. درهرحال، روی کارآمدن هر یک از این دو نامزد می تواند آثاری مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد ایران داشته باشد. به صورت مستقیم بر اجرای برجام نظری دارد و به صورت غیرمستقیم می تواند اقتصاد جهانی و به تبع آن، اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار دهد. اما دراین میان، کارشناسان بر این عقیده اند عملکرد ایران است که می تواند بر اقتصاد کشور اثرگذار باشد و تفاوتی به لحاظ روی کارآمدن هر یک از این دو کاندیدا بر کشور ایجاد نشود.

به گزارش شرق، قاسم محب علی، مدیرکل اسبق امور خاورمیانه وزارت خارجه، غلامرضا نظربلند، اقتصاددان و سفیر اسبق ایران در سریلانکا و وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و مشاور کمیسیون نظارت دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، در میزگردی با محور «بررسی آثار اقتصادی روی کارآمدن هر یک از کاندیداهای اصلی انتخابات آمریکا بر ایران» حضور یافتند تا این موضوع را مورد کنکاش قرار دهند.

چرا انتخابات آمریکا می تواند برای ایران اهمیت داشته باشد؟

محب علی: پیش از آنکه این پرسش را پاسخ دهم باید به خود آمریکا نگاهی داشته باشیم. سه مؤلفه امنیت ملی، منافع ملی و ارزش های آمریکایی، سیاست خارجی آمریکا را تشکیل می دهد. آمریکا تنها کشوری در دنیاست که مرزی بین امنیت داخلی و خارجی ندارد؛ یعنی به خودی خود امنیت آمریکا، امنیتی جهانی است. از نظر حضور نظامی آمریکا در دنیا و پیمان نظامی با ١٣٠ کشور، حضور شرکت ها و کمپانی ها و مؤسساتش در دنیا، درصد بالای تولید ناخالص داخلی این کشور، امنیت آمریکا با امنیت جهانی پیوند خورده است. منافع ملی در آمریکا منافع سیاسی و اقتصادی است. ارزش های آمریکایی، جامعه باز، اقتصاد آزاد و حقوق بشر است. مهم ترین چالش رئیس جمهوری آمریکا، نظم دادن به این سه مورد است. در شرایط مختلف این موارد با هم چالش پیدا می کنند؛ به ویژه ارزش های آمریکایی با منافع و منافع با امنیت. ممکن است گاهی ترکیب منافع با امنیت راحت تر باشد. در بسیاری اوقات ارزش آمریکایی قربانی امنیت یا منافع شده است. در دوران جنگ سرد این قضیه خیلی نمود داشت. با نگاهی به سیاست های خارجی آمریکا این پرسش مطرح می شود، چرا آمریکا با ایران ارتباط دارد؟ ما در خاورمیانه زندگی می کنیم. اکنون مهم ترین مسئله در خاورمیانه امنیت، جنگ علیه تروریسم و افراطی گری، صلح خاورمیانه، امنیت انرژی، امنیت آبراهه های استراتژیک مثل تنگه هرمز و تنگه باب المندب است؛ بنابراین وقتی در آمریکا کسی رئیس جمهوری می شود، نخست مستقیما با این مسائل که در حوزه امنیت است، ارتباط پیدا می کند. دوم منافع ملی آمریکا که بخشی به مسائل انرژی، تجارت و پول آمریکا برمی گردد. آمریکایی ها تنها شهروندانی هستند که در همه جا می توانند از پول خودشان استفاده کنند؛ چون دلار آمریکا پولی جهانی است. بر اثر تحریم ها بازار خرید ما متحول شد و دلار هزار تومانی به سه هزار تومان رسید؛ یعنی قدرت خرید ما در دنیا یک سوم شد؛ مثلا وقتی آقای سندرز می گوید تصمیم دارد حداقل دستمزد را در آمریکا از هشت دلار به ١٥ دلار برساند، طبیعتا این کار بلافاصله بازار کار دنیا را به هم می ریزد و تغییرات اساسی ایجاد می کند. تجربه تحریم نشان داد تجارت و مناسبات اقتصادی ما به روابط مان با آمریکا گره خورده است؛ بنابراین اگر کسی رئیس جمهوری شود که به این قضیه کمک کند، باعث می شود روابط ما با کشورهای دیگر گسترده تر شود. حتی اگر با آمریکا کار نکنیم، می توانیم راحت تر با کشورهای دیگر کار کنیم. اگر کسی باشد که مشکل ایجاد کند، تجارت ما با دنیا و ارتباطات سرمایه گذاری دچار مشکل می شود. نکته سوم ارزش های آمریکاست. اقتصاد آزاد، جامعه باز و حقوق بشر، هر سه مواردی است که چالش دولت ها است؛ هرچند میزان این چالش در دولت های مختلف متفاوت بوده؛ اما به طور منظم این چالش وجود داشته است. تئوری آمریکایی این است که هیچ جامعه بازی تهدیدی برای منافع ملی آمریکا نخواهد بود. علت هم واضح است. بیشترین درصد کمپانی های بین المللی را آمریکایی ها دارند. سیاست خارجی آمریکا گرانیگاه این سه مؤلفه است. در زمانی که بحران امنیتی به وجود می آید، نقطه گرانیگاه به سمت منافع امنیتی سوق پیدا می کند؛ مثل حادثه ١١ سپتامبر. زمانی که بحران اقتصادی ایجاد شود، گرانیگاه به سمت منافع متمایل می شود. وقتی این دو کاهش پیدا کند، ارزش های آمریکایی نمود پیدا می کند و کشورهایی که از این منظر دچار مشکل هستند، تحت فشار قرار می گیرند که بستگی دارد کدام به موضوع فوری تبدیل شوند؛ بنابراین تمام کشورهای دنیا به میزانی که با این سه مسئله درگیر هستند، با سیاست خارجی آمریکا مرتبط هستند. به رئیس جمهوری که در آمریکا سر کار می آید، به واسطه این سه مؤلفه از سوی همه کشورها توجه خواهد شد.

نگرش های دو کاندیدای مطرح آمریکا در حوزه اقتصادی چیست؟

نظربلند: اگر می خواهید به نامزد ریاست جمهوری آمریکا نگاه کنید، باید ساختار سیاسی آمریکا را در نظر بگیرید، در این صورت جایگاه رئیس جمهوری به طورکلی روشن می شود. البته آنچه اخص است، شخصیت حقیقی او است. بحث ما روی شخصیت حقوقی است. نظام سیاسی آمریکا نظامی اجرائی است. در این نظام، رئیس جمهوری، رئیس قوه مجریه و هیأت اجرائی کشور است. قوه مقننه، رئیس جمهور را رصد، کنترل و حتی محدود و متوقف می کند. آمریکا دو مجلس سنا و نمایندگان دارد که با هم کنگره را تشکیل می دهند. وقتی رئیس جمهوری را در نظر می گیرید، باید کنگره را هم در نظر بگیرید. یکی به لحاظ وظایف قانونی و مأموریت ذاتی آن و دیگری از این نظر که آیا اکثریت کنگره یا یکی از دو مجلس، با حزب رئیس جمهوری مستقر یکی است یا مخالف آن است. خیلی مهم است که دو مجلس با رئیس جمهوری موافق باشند. بحث انتخابات ریاست جمهوری که مطرح می شود، حتما باید ساختار سیاسی و تطابق داشتن یا نداشتن رنگ حزبی رئیس جمهوری با مجلس را هم در نظر بگیرید. درنهایت مورد سوم، شخصیت حقیقی رئیس جمهوری است که در جای خود اهمیت دارد. آقای ترامپ قطعا شخصیت خاصی است. او برخلاف تقریبا همه رؤسای جمهور پیشین، سابقه عضویت در حاکمیت را به عنوان نماینده، سناتور یا فرماندار ایالتی ندارد. بعضی ها می گویند آقای ریگان هم هنرپیشه بود. بله، اما ایشان قبل از ریاست جمهوری، سناتور بود. آقای ترامپ در عالم سیاست شخصیتی کمتر شناخته شده بود که یک شبه راه صدساله را سپری کرد و به چهره ای جنجالی و مشهور تبدیل شد. او در کار زمین و ساختمان جزء نفرات اول در آمریکا و جهان است؛ هرچند سابقه ورشکستگی را در سال ١٩٩١ دارد؛ اما در این کار بسیار موفق بوده و معروف به امانتداری است. کسانی را می شناسم در آمریکا هتلدار یا در کار مستغلات فعال بوده اند که همه تأکید می کنند مجموعه آقای ترامپ، روی خاک ساختمان های نساخته را می فروشند و وقتی که کلید را تحویل می دهند، متوجه می شوید تمام تعهدات جزءبه جزء انجام شده است. درواقع ترامپ کارنامه خوبی نه به لحاظ توفیق ظاهری، بلکه به لحاظ امانتداری و انجام تعهداتش دارد. خاستگاه خود و خانوادگی اش زمین و مستغلات است در این زمینه کتاب نوشته و دست به قلم است، مجری تلویزیون بوده و لیسانس اقتصاد با گرایش زمین و مستغلات دارد. او آن قدر در این کار درگیر است که حتی به طعنه گفته می شود آقای ترامپ می تواند مسئله اسرائیل و فلسطین را به راحتی با مذاکره حل کند، چون آنجا دعوا بر سر زمین و شهرک سازی است. اما «فلفل سیاه و خال مه رویان سیاه/ هر دو جانسوزند اما این کجا و آن کجا». خانم کلینتون بسیار خویشتن دار، مرموز، رازدار و سیاس است و می گویند اگر می خواهید در مذاکرات سیاسی ورود کنید و موفق شوید، باید همه این ویژگی ها را داشته باشید. آقای ترامپ هیچ کدام از این ویژگی ها را به طور حرفه ای نشان نداده و یک هندوانه سربسته است. گفته می شود بسیار صریح اللهجه و رُک است، اما خانم کلینتون به میزان زیادی تودار است. آقای ترامپ از نظر پروفایل علمی نقطه مقابل آقای اوباماست. به پرونده آقای اوباما که نگاه می کنید، می بینید او همه مدارج علمی را طی کرده، در بالاترین مقطع دانشگاهی درس خوانده، با جماعت آکادمیک سروکار داشته، در جوانی رئیس انجمن وکلای دادگستری آمریکا شده و خیلی با ترامپ متفاوت است. به لحاظ سابقه و صبغه سیاسی هم نمی شود گفت ترامپ جمهوری خواه است یا دموکرات. ایشان در انتخابات آمریکا به نامزدهای هر دو حزب جمهوری خواه و دموکرات کمک می کرده و سابقه ای طولانی در حزب جمهوری خواه ندارد. خیلی از استوانه های حزب جمهوری خواه مثل مک کین مخالف ترامپ هستند. مک کین می گوید این حزب متعلق به ریگان و ترومن است و می خواهم دوام این حزب حفظ شود و رسما با نامزدی آقای ترامپ موافقت می کنم اما شخصا هیچ گاه او را قبول ندارم. به ایشان در داخل حزب اقبال چندانی نیست و بین سیاست مداران و روشنفکران داخلی و شخصیت های جهانی مثل استفان هاوکینگ هم همین طور، نوام چامسکی هم همین موضع را گرفته و کمپین هایی علیه ترامپ در داخل و خارج آمریکا راه افتاده و کمک های مالی دارد جمع می شود که ایشان رأی نیاورد. اما هیچ کدام از این کارها تا به حال مؤثر نبوده و ترامپ به عنوان نامزد رسمی حزب جمهوری خواه معرفی شده است و با خانم کلینتون رقابت خواهد کرد. در هر صورت، ایشان توانسته ١٥، ١٦ نفر شخصیت و چهره حزبی را پشت سر بگذارد. مواضع آقای ترامپ یکدست نیست و اجزای آن با هم سازگاری ندارند. اگر مواضع او را در زمینه انرژی، محیط زیست، خاورمیانه، تروریسم و... پهلوی هم بچینید، از بعضی هایشان مواضع نئولیبرال ها درمی آید و جاهایی هم مواضع سوسیالیست ها. مثلا سیاست حمایتی، مقبول لیبرال ها و نئولیبرال ها نیست و مواضع سوسیالیست ها و چپ هاست. در صورتی که از موضع مقررات زدایی و بازار آزاد هم می گوید که نقطه مقابل مقررات گذاری و به عبارتی، گرانیگاه تفکر نئولیبرالیسم است. بنابراین با این مواضع ناهم خوان مشخص نیست آقای ترامپ واقعا مواضع اقتصادی لیبرالی دارد یا موضع چپ؟ در زمینه های دیگر هم تعجب آور است. آدمی که این قدر می خواهد آمریکا را ایزوله کند، اولین چیزی که می گوید مذاکره با روس ها بر سر تروریسم و داعش است. در زمینه انرژی، آقای ترامپ نگاهش به سوخت های فسیلی است و از پدیده گرمایش جهان و زمین به عنوان حقه بزرگ نام می برد و می گوید پشت این قضیه چینی ها هستند، چون می خواهند محصولات آمریکایی قابل رقابت نباشند. در همین صحبت این نکته وجود دارد که ترامپ به دنبال آن است کالاهای آمریکایی بتوانند رقیب خود را از گردونه خارج کنند. او درواقع به دنبال صادرات بیشتر است، اما کسی نیست که کمی منطق اقتصادی داشته باشد و بگوید می خواهیم کاملا صادرات محور باشیم و واردات نداشته باشیم. درحالی که او نمی تواند به واردات و کشورهای دیگر بی تفاوت باشد. ترامپ می گوید پروژه خط لوله نفت بین آلبرتا تا خلیج مکزیک به طول هزارو ٧٠٠ مایل (حدود سه هزار کیلومتر) را که آقای اوباما بعد از چندین سال بحث و دعوا متوقف کرد، دوباره باز خواهم کرد که نفت کانادا جاری شود و به پالایشگاه های آمریکا برسد، چون ایجاد شغل خواهد کرد و این همان چیزی است که ترجیع بند سخنرانی های انتخاباتی اوست؛ ایجاد اشتغال. می گوید هر شغل می تواند یک توانمندی برای کشورم باشد و من این کار را خواهم کرد. موضع نفتی ترامپ مورد مخالفت خانم کلینتون است. او به خاطر تعلقات حزبی نمی تواند به چیزی که ضد محیط زیست است رضایت دهد؛ چون نفتی که از آلبرتا به خلیج مکزیک می رود کثیف ترین ماده فسیلی در دنیاست. یعنی آلوده ترین و وحشتناک ترین ماده برای محیط زیست است، حتی بدتر از مواد فسیلی جاهای دیگر. آقای ترامپ به محیط زیست و انرژی های پاک نگاهی جدی ندارد. خانم کلینتون از طرفی می گوید این پروژه خط لوله باید متوقف باشد اما باید کاری هم انجام دهیم که انرژی های فسیلی کاملا متوقف نشود یعنی نظرش در این قسمت با محیط زیستی ها یکی نیست. به همین دلیل می گویند ایشان در این قضیه میانه روی می کند. در صورتی که آقای سندرز که از همین حزب است کلا مخالف هرگونه سوخت فسیلی است و می گوید سوخت های فسیلی باید در زیر زمین بماند.

رابطه این مواضع با اقتصاد ایران چه چیزی می تواند باشد؟

شقاقی شهری: اقتصاد آمریکا درحال حاضر ١٨,٥ تریلیون دلار از ٧٠ تریلیون دلار تولید ناخالص جهانی را در اختیار دارد. بعد از جنگ جهانی دوم که آمریکایی ها حدود ٥٠ درصد اقتصاد جهان را در اختیار داشتند، اقتصاد آمریکا اکنون کاهش پیدا کرده و حدود ٢٥ درصد اقتصاد دنیا را دارد. تولید چینی ها هم به ١١ تریلیون دلار رسیده است، اما در قدرت برابری خرید چینی ها حتی از آمریکایی ها هم جلوتر هستند، یعنی درحال حاضر چین از نظر تولید ملی به معیار قدرت برابری خرید، قدرت اول در دنیاست. اقتصاددانان مهمی هستند که قدرت خرید را معیار مقایسه قدرت کشورها قرار می دهند. آقای جوزف نای کتابی با عنوان «آیا قرن آمریکا به پایان رسیده است» نوشته، آقای برژینسکی هم کتابی با همین ادبیات نوشته است. درمجموع در هر دو نگاه بررسی می شود که آیا آمریکا می تواند قدرت اول اقتصاد جهان بماند یا نه؟ آقای ترامپ هم بحث ابرقدرتی آمریکا را در حوزه اقتصاد به میان کشیده است. رشد اقتصاد چین درحال حاضر ٦.٥ درصد است. حتی اگر این میزان را تا پنج درصد هم حفظ کند احتمالا می تواند تا ٢٠٣٠ به اقتصاد آمریکا برسد. اما مشکلی که در اقتصاد آمریکا خود را نشان داده و آقای ترامپ هم به آن پرداخته، بدهی آمریکاست. آقای برژینسکی و جوزف نای و اقتصاددانان برجسته دنیا اشاره می کنند بدهی ١٩.٥تریلیون دلاری آمریکا این کشور را قفل خواهد کرد. زمانی که آقای بوش دولت را به اوباما تحویل داد بدهی ١٠ تریلیون دلار بود اما اکنون به اوباما مرد ٢٠ میلیون دلاری می گویند. این وضعیت، اوضاع را وخیم می کند. درحال حاضر بالاترین بدهی به تولید را ژاپن با ٢٦٠ درصد دارد. پس از آن یونان، اسپانیا، فرانسه و ایتالیا هستند و آمریکا هم شرایط خوبی ندارد. یک گروه چالش هایی را برای اقتصاد آمریکا در نظر می گیرند که اتفاقا آقای ترامپ روی این چالش ها دست گذاشته است. جوزف نای و برژینسکی معتقدند درحال حاضر بدهی، نابرابری درآمد و عدم تحرک طبقاتی، بن بست سیاسی و آموزش ناکارآمد به عنوان چالش های آمریکا مطرح هستند. مورد بعدی که برژینسکی مطرح می کند زیرساخت های کهنه و نبود سرعت در بازسازی های زیرساختی در مقابل کشورهای دیگر است. پس چهار مورد از بحران هایی که این دو نویسنده به آن اشاره کرده اند یکسان است و به همین دلیل آقای ترامپ روی حباب اقتصادی آمریکا دست می گذارد و می گوید ما روی حباب مالی قرار داریم. ترامپ اشاره کرده تا حدودی می توانیم بدهی ها را با دلار پوشش دهیم. این چالش ها را خانم کلینتون به خوبی بررسی نکرده است. حتی در کتاب «انتخاب سخت» که اخیرا نوشته است، در آنجا هم نگرش متفاوتی از آقای اوباما و هم حزبی های خودش نسبت به اقتصاد نمی بینم. شاید یکی از دلایلی که مردم آمریکا به ترامپ بیشتر گرایش دارند این است که ایشان روی موضوع های مهمی مثل نابرابری ها دست گذاشته است. آقای سندرز نگاهش سوسیال- دموکرات بوده و به نابرابری ها اشاره داشته است. درواقع ترامپ و سندرز به شعار «یک دلار، یک رأی» اشاره می کنند؛ اما حتی در بحث اشتغال هم، درست است که شرکت های فراملیتی به نام آمریکا هستند اما نفعشان برای کشورهای دیگر بیشتر از آمریکاست. در کتاب «جهان مسطح است» هم اشاره می شود آمریکایی ها در مقایسه با اعضای بریکس و چین در حال باختن بازی در حوزه شرکت های فراملیتی هستند. چینی ها جنگ ارزی با آمریکایی ها راه انداخته اند؛ بنابراین به عقیده من اتفاقا آقای ترامپ از ضعف تمام این موضوعات که مردم آمریکا گرفتارش هستند استفاده می کند، اما خانم کلینتون نگرش متفاوتی نسبت به این چالش ها ندارد. آقای اوباما با شعار تغییر روی کار آمد اما اکنون همان چالش ها وجود دارد؛ خانم کلینتون هم نگاه متفاوتی نسبت به این چالش ها ندارد اما آقای ترامپ حرف هایی می زند که برای مردم آمریکا مهم است. در جامعه کنونی آمریکا با اینکه نرخ بی کاری پنج درصد اعلام می شود اما تعداد بی کاران واقعی فراتر از اینهاست. ترامپ مردم را برای ایجاد اشتغال امیدوار کرده است اما خانم کلینتون دراین زمینه نظری ندارد. از طرفی بحران مالی آمریکا در سال ٢٠٠٨ نشان می دهد بازار سرمایه آمریکا بازار نامطمئنی برای عموم مردم است. به نظرم با شعارهای ترامپ و چالش های اقتصادی آمریکا، برگ برنده در حوزه اقتصاد را آقای ترامپ دارد و نگاه خانم کلینتون این است که شاید بتواند از ظرفیت همسرش در حوزه اقتصاد استفاده کند. تاکنون ترامپ بعضی از حرف هایی را که زده پس گرفته. به نظرم ترامپ حتما نگاهش را بعدا تغییر خواهد داد و هرچه جلو می رود با حزب جمهوری خواه بیشتر اخت خواهد شد. نگاه خانم کلینتون به حوزه خاورمیانه و دنیا مشخص است چون وزیر امور خارجه بوده است. حال اگر نگاه ترامپ و بحث هایش همین صحبت های کنونی بماند که نخواهد ماند، خاورمیانه در نگاه ترامپ جایگاه مناسبی نخواهد داشت اما در مجموع ریاست جمهوری ترامپ به نفع اقتصاد ایران خواهد بود؛ چون خانم کلینتون سیاست مدارانه برخورد می کند و ضرباتش پشت پرده بیشتر خواهد بود. شاید نظر یهودی ها و صهیونیست ها را به ضرر خاورمیانه و ایران پیاده کند؛ اما به نظرم ترامپ بعدها عاقلانه تر از ایشان در حوزه خاورمیانه عمل خواهد کرد. نگاه ترامپ شاید بیشتر به مسائل داخلی معطوف شود تا خارجی.

سرنوشت برجام و اقتصاد ایران به یکدیگر گره خورده است و هرگونه خدشه بر برجام، اقتصاد ما را دچار چالش خواهد کرد. هرکدام از این دو کاندیدا در این راستا چه عملکردی در پیش خواهند گرفت؟

محب علی: ریاست جمهوری آمریکا را باید از سه زاویه مختلف بررسی کنیم؛ اول اینکه شخصیت فرد چطور است؛ دوم به چه جناح و سیاست هایی تعلق دارد؛ سوم قرار است به چه خواسته هایی پاسخ دهد. نظام آمریکا ساختار تعریف شده ای دارد. جمهوری خواهان قدرت نظامی را مقدم می دانند و دموکرات ها قدرت نظامی را پشتوانه دیپلماسی می دانند. ترامپ متعلق به راست ترین جریان آمریکاست که گرایش های بسیار تندی دارند. افراد با این گرایش معتقدند باید خارجی ها از آمریکا اخراج شوند یا بر سر مرز مکزیک دیوار بکشند. این گرایش ها به گرایش های صهیونیست ها نزدیک است که می گویند پایتخت از تل آویو به بیت المقدس منتقل شود که می تواند وضعیت خاورمیانه را به هم بریزد. اینها گرایش های بسیار رادیکال و خطرناکی در دنیا هستند و ترامپ به این جریان آمریکایی نظر دارد. صحبت های ترامپ پوپولیستی است حتی سندرز هم همین طور است. این صحبت ها برای رأی جمع کردن بسیار مناسب است اما در زمان تبدیل به ساختار، هزینه دارد. به یاد داشته باشیم که طبق گزارش رسمی جمهوری اسلامی ایران، پیش از توافق هسته ای و در زمان آقای بوش، احتمال حمله نظامی به ایران بیش از ٩٠ درصد بود و فقط نیاز به اجازه رئیس جمهور آمریکا بود؛ اما با آمدن آقای اوباما و حصول برجام این احتمال از بین رفت. دو کاندیدای کنونی آمریکا هیچ کدام شخصیت برجسته ای نیستند البته دموکراسی همیشه بین بد و بدتر است. دموکراسی بر واقعیت های اجتماعی استوار است. در شرایط فعلی آمریکا، هیچ یک از دو کاندیدای اصلی، قوی محسوب نمی شوند و هر کدام مشکلاتی دارند. ترامپ خارج از سیستم سنتی آمریکاست و از بخش های راست ضدنظام آمده؛ به همین خاطر به ساختار آمریکا انتقاد دارد، اما اینکه چرا ترامپ بین جمهوری خواهان موافقانی دارد، به ساختار جامعه سفید آمریکا بعد از روی کارآمدن اوباما برمی گردد که حدود ٦٥ درصد جمعیت فعلی آمریکا را تشکیل می دهند و نسبتا جامعه محافظه کاری هستند و احساس می کنند موقعیت خودشان را در اثر تحولات داخلی آمریکا و تحولات جهانی واگذار کرده اند. آنها احساس می کنند در این پروسه، موقعیتشان به کسانی واگذار می شود که قبلا برده بوده اند و حقوق نابرابر در مقایسه با سفیدپوستان داشتند. از طرفی آمریکا با جهانی شدن دچار چالش شده است. جامعه صنعتی آمریکا تا سال ٢٠٠١ گمان می کرد جهانی شدن یک امر اقتصادی است، اما حادثه ١١ سپتامبر اثبات کرد جهانی شدن تنها یک بحث اقتصادی نیست؛ این طور نیست که فقط کمپانی ها، جهانی شوند، بلکه امنیت هم جهانی می شود. قبل از حادثه ١١ سپتامبر به آمریکا حمله نظامی نشده بود. این اتفاق هم ناشی از بحث جهانی شدن بود. تکنولوژی و ارتباطات هم از دیگر چالش های آمریکاست. در آمریکا جهانی شدن و تکنولوژی جدید، نسل جدیدی را شکل می دهد. در گذشته، افراد از صنایع بزرگ و بالادستی می آمدند، اما اکنون زاکربرگ و بیل گیتس و استیو جابز نسل های جدیدی هستند که چالش هایی را در آمریکا به وجود آورده اند. این چالش ها واکنش هایی را در آمریکا ایجاد کرده است. این واکنش ها به سیاست های پوپولیستی تبدیل شده و محبوبیت پیدا کرده که حتی جمهوری خواهان درباره اش احساس نگرانی کرده اند. مهم ترین ویژگی ترامپ پیش بینی ناپذیربودن اوست؛ درحالی که باید برای سیاست و دیپلماسی در زمان مشخصی اعمال یک رئیس جمهور را محاسبه کرد. حداقل یک سال زمان نیاز است که ساختار بتواند آقای ترامپ را تنظیم کند و این یک سال، می تواند خطرات جدی برای طرف هایی که با آمریکا دچار چالش هستند، ایجاد کند. یکی از این مسائل برجام است. ترامپ می تواند برجام را کنار بگذارد. اینکه آیا واقعا می شود برجام را کنار گذاشت یا نه، محل اختلاف است. عده ای می گویند امکان ندارد، اما در برجام راه ازبین بردن برجام پیش بینی شده است. اینکه یکی از طرف ها به آن عمل نکند و به کمیسیون وزیران خارجه آن برود و در آنجا هم به نتیجه نرسد. سپس به شورای امنیت برود که درباره تصمیم گیری شود. در آنجا طرف آمریکایی می تواند وتو کند و خودبه خود برجام معلق شود؛ بنابراین بدون اینکه دولت آمریکا مستقیما بخواهد برجام را لغو کند، می تواند به بخشی از تعهدات خودش عمل نکند و ایران اعتراض کند که در کمیسیون هشت نفره وزرای خارجه و بعد در شورای امنیت به آن رسیدگی شود. دراین صورت اقدام کننده اولیه ایران خواهد بود. ایزولیست های آمریکا می گویند ما نباید برای امنیت کشورهای دیگر هزینه کنیم، شاید بعضی ها از این حرف خوشحال شوند، اما این صحبت خیلی خطرناک است؛ چون این عده می گویند ما زمانی واکنش نشان می دهیم که منافع آمریکا به خطر افتاده باشد. حتی اگر لازم باشد علیه داعش از بمب اتم استفاده می کنند. این کار می تواند در جای دیگری هم تکرار شود. زمانی وزیر خارجه مالزی به بنده می گفت آقای بوش برخلاف اوباما، به صورت دیپلماتیک با کسی صحبت نمی کند و کسی را به رسمیت نمی شناسد؛ مثلا او با نخست وزیر ژاپن تماس می گیرد و مواردی را ذکر می کند و می گوید اینها را انجام دهید. اما آقای کری پنج ساعت با آقای ظریف صحبت می کند. با روی کارآمدن ترامپ، ممکن است این اتفاقات تکرار شود. ادبیات ٢٠٠٠ تا ٢٠٠٤ آمریکا را درباره اروپایی ها ببینید، می گویند اروپایی ها باید هرچه ما می گوییم انجام دهند، اروپا نمی تواند خودش را اداره کند. وقتی قرار بود آمریکا به عراق حمله کند، فرانسه و آلمان و بقیه مخالف بودند، اما آمریکا به نظر آنها توجهی نکرد و به راحتی جنگ را به راه انداخت. تروریسم، افراطی گری، داعش و القاعده هزینه هایی هستند که به خاطر برداشتن صدام، می پردازیم که نه تنها به دموکراسی و امنیت و توسعه اقتصادی منجر نشد، بلکه منجر به یک فاجعه شد که همه خاورمیانه را دربر گرفت؛ بنابراین باید توجه کرد این گرایش ها بسیار خطرناک هستند و می توانند برای همه کشورها خطر ایجاد کنند. اما خانم کلینتون سیاست های اوباما را با درصدی از شیب منفی دنبال می کند. حاصل این سیاست ها برای دنیا آن بوده که در هشت سال دوران اوباما جنگ جدیدی ایجاد نشده؛ درحالی که تجربه بعد از جنگ جهانی دوم نشان می دهد آمریکا هر ١٠ سال یک بار وارد جنگ های کره، ویتنام، افغانستان، عراق و... شده است؛ به ویژه راست های آمریکا برای مدیریت اقتصادی و امنیت خودشان جنگ تولید کرده اند. اوباما احتمال شکل گیری جنگ بین ایران و آمریکا را کنترل کرد. ممکن است با انتخاب ترامپ و فروپاشی برجام این جنگ رخ دهد. این احتمال با انتخاب خانم کلینتون وجود ندارد. خانم کلینتون با نگاه انتقادی، سیاست اوباما را ادامه خواهد داد، اما در سایر جنبه ها مانند حقوق بشر و تروریسم و صلح خاورمیانه فشارها بر جمهوری اسلامی افزایش خواهد یافت.

آقای ترامپ اعلام کرده از عربستان نفت کمتری خریداری خواهد کرد، از طرف دیگر گفته می شود حرف ایشان باعث می شود قدرت عربستان کاهش و قدرت ایران در منطقه افزایش پیدا کند. نظر شما دراین باره چیست؟

نظربلند: در این گزاره اما و اگرها زیادی وجود دارد. آقای ترامپ اعلام کرده سیاست استقلال کامل درباره انرژی را دنبال خواهد کرد که قطعا شدنی نیست. ایشان می گوید نمی خواهد یک قطره نفت وارد آمریکا شود. به نظر می رسد انرژی فسیلی ظرف مدتی نیازهای داخلی آمریکا به انرژی را تأمین کند، اما استمرار آن در عصری که بحث جهانی شدن خواسته یا ناخواسته وجود دارد، عملی نیست. از طرفی ترامپ خودش تاجر است و خوب می داند تجارت یعنی بده بستان. او در کشورهای مختلف حتی در کشور آذربایجان پروژه های ساختمانی اجرا کرده است ... .

گفته می شود ترامپ از بازار ایران نخواهد گذشت.

نظربلند: اجازه بدهید در رابطه با اظهارات آقای شقاقی مطالبی را عرض کنم و بعد پاسخ شما را بدهم. آمریکا یک ساختار سیاسی نظام یافته همراه با کارکرد دارد، سنجه ها نشان می دهد این نظام فعلا کار خودش را می کند و اگر هم ٢٠ هزار میلیارد دلار بدهی داشته باشد مانند این است که پای کسی لنگ بزند. بالاخره او زنده است و زندگی عادی خود را کم وبیش دارد. در آمریکا نظامی پایه ریزی شده که در چارچوب آن، قدرت مانور زیاد است. همین قدرت مانور اجازه می دهد یک روز آقای مک کین مقابل اوباما قرار گیرد و یک روز هم آقای ترامپ مقابل خانم کلینتون. قدرت مانور آن قدر زیاد است که می شود حرکات پاندولی انجام داد و شعار «الف» تا «ی» داد. این نظام مستقر اقتصادی دارد باوجود کم وکاستی هایش چین را که رقیب آن است، وامی دارد عمده ذخایرش را اوراق قرضه خزانه داری آمریکا بخرد و در این کشور هم نگه دارد، زیرا آنجا را امن می داند. یوان ارز جهان روا نیست و تا آینده ای تصورشدنی هم جهان روا نخواهد شد؛ اما دلار، ارز جهان روا است و روی هم رفته ٨٩ درصد از کل معاملات جهان با آن انجام می شود. نفت برنت، متعلق به بریتانیاست و در لندن، پایتخت همین کشور هم معامله می شود؛ اما با دلار تعیین قیمت می شود، طلا هم همین طور است. اصولا، هر طلایی با دلار قیمت می خورد، فرقی هم نمی کند طلای سیاه باشد یا زرد یا رنگ دیگر. روزی که لیره استرلینگ جهان روا بود، انگلیس اقتصاد اول بود و لندن هم چهارراه مالی جهان و اما درباره سؤال شما، قطعا انتخاب ترامپ، بر کل جهان تأثیر خواهد گذاشت، اگر او تصمیم بگیرد استقلال انرژی داشته باشد، تقاضا برای نفت به میزان زیادی کاهش پیدا می کند که بر ما هم تأثیر می گذارد.
محب علی: آمریکا ١٤,٥ میلیون بشکه نفت نیاز دارد و اگر خودش را از بازار بیرون بکشد، بازاری وجود نخواهد داشت.
نظربلند: آمریکا سرمایه گذاری عظیمی برای عملیاتی کردن نفت شیل کرده و موفق هم بوده است، با وجود این، ترامپ می گوید قسمتی از مشکلات موجود مربوط به گاز و نفت شیل است؛ اگر قرار باشد اینها رها شود، معلوم نیست سرمایه گذاری های عظیم در این بخش چه خواهد شد. کارتل های نفتی طرفدار حزب جمهوری خواه حامی او هستند. وقوع جنگ تجاری بین صاحبان منافع مقررشده که یکی شان نفت و گاز شیل را نمایندگی می کند و دیگری انرژی های فسیلی را،  محتمل است، کنارگذاشتن انرژی پاک هم از احتمال وقوع چنین جنگی نمی کاهد. آقای ترامپ به تازگی یک طبقه کامل از برج ترامپ را فروخت و با پولش، به جای دلار، شمش طلا خرید؛ شاید این نیمه پنهان یک سناریو باشد که سؤال برانگیز است؛ آیا او وقوع چنین جنگی یا نظایر آن را محتمل می داند. طلا حاشیه امن است. هر وقت دلار تضعیف یا خطری متوجه اقتصاد آمریکا و جهان شود، نگاه ها به طلا دوخته می شود و قیمت این فلز کمیاب گران سنگ، افزایش پیدا می کند. بین آقای ترامپ و آقای احمدی نژاد خودمان شباهت هایی وجود دارد؛ هر دو اهل شعارند و اشتهار خود را مدیون شعارهایشان هستند؛ آقای احمدی نژاد قبل از انتخابات ٨٤ را خیلی ها نمی شناختند و باید این کمبود جبران می شد. ایشان با شعارهای آتشینش همواره سوژه خبری شد و به این ترتیب، به شهرت رسید. ترامپ هم شهرتی نداشت و با خانم کلینتون مقایسه شدنی نبود؛ من فکر می کنم حداقل بخشی از شعارهای پوپولیستی ترامپ هم برای کسب شهرت بوده است تا محبوبیت. البته نباید فراموش کنیم در هر صورت، ترامپ باید به اصول چهارگانه جمهوری خواهان که عبارت اند از آزادی فردی، دفاع ملی قوی، مرزهای امن و دولت کارآمد، پایبند باشد، او نمی تواند از آنها عدول کند، زیرا با کارت حزب جمهوری خواه جلو آمده و نامزد شده است.
شقاقی شهری: آقای استیگلیتز در کتاب «سقوط آزاد اقتصاد» می گوید پس از بحران اقتصادی ٢٠٠٨ از عوامل عمده نگرانی، میزان بدهی دولت ها بوده است. او این چنین بیان می کند: «این گونه است که یک امپراتوری دچار زوال می شود، زوالی که با انفجار بدهی ها کلید می خورد». درحال حاضر آمریکا ٢٠ تریلیون دلار بدهی دارد، درست است که دلار آمریکا ارز بین المللی است و با آن بدهی هایش را می پردازد؛ اما آیا چین به همین مسیر ادامه خواهد داد؟ اکنون چین و روسیه بین خودشان ٤٠٠ میلیارد دلار پیمان پولی دوجانبه بسته و بریکس را ایجاد کرده اند که تولید ناخالص داخلی پنج کشور عضو آن معادل تولید ناخالص داخلی آمریکاست. پذیرفته ام نگاه و شعار آقای ترامپ پوپولیستی است و شاید ٨٠ درصد این شعارها در سیستم آمریکا عملی نشود؛ اما آقای جوزف نای در کتابش می گوید: «چین دلارهایی را که از محل معاملات خود با آمریکا به دست می آورد ذخیره می کند؛ اما آمریکا بازار خود را به روی محصولات چینی باز می گذارد که باعث رشد، اشتغال زایی و ثبات در چین می شود. باوجود رنجش ها و وسوسه ها چین دلارهای خود را در بازارهای مالی جهانی وارد نکرده است، اگر چنین می کرد ممکن بود آمریکا را به زانو درآورد، اما هزینه آن نیز زمین خوردن خودش بود». باید گفت آمریکا برای حفظ و تثبیت ارزش دلار خود، حتی ممکن است جنگی راه بیندازد. در این شرایط بعد از برجام اتفاق خاصی در معاملات برای ما نیفتاده است. درحال حاضر کدام بانک بزرگ اروپایی حاضر است با ما وارد معامله شود؟ برداشت من این است که مردم و سیستم آمریکا زیر بار جنگ بعدی نخواهند رفت؛ زیرا هزینه جنگ را در عراق و افغانستان پرداخته اند. ترامپ می گوید سالانه ٨٠٠ میلیارد دلار برای کشورهای دیگر هزینه نظامی می کنیم، آنها خودشان این هزینه ها را بپردازند؛ درواقع آمریکا دیگر نمی خواهد این هزینه ها را تقبل کند. هر جنگی هزینه دارد، اگر آمریکا وارد جنگ با ایران شود حداقل این است که باید چند صد میلیارد دلار هزینه کند. برداشت من این است که هرکس در رأس حاکمیت آمریکا باشد، بدهی ها اجازه شروع جنگ جدیدی را نخواهد داد. آقای ترامپ هم این را می داند. شما می گویید دموکرات ها با تحریم ها توانستند ایران را مهار کنند، اما به نظرم اگر اوباما هم روی کار نبود، جنگی رخ نمی داد. نابرابری آمریکا بسیار فزاینده است. آمریکایی ها در بحث نابرابری، دستمزدها، بدهی و افول شرکت ها مشکل دارند. مشکل بزرگ تر آمریکا این است که گرفتار بازار وال استریت شده که بازار خطرناکی است. ترامپ هم می گوید آمریکا روی حباب مالی قرار گرفته است. ایشان بهتر از من می داند حباب مالی آمریکا و بازار خطرناک وال استریت یعنی چه. در بحران بانکی بانکداران بزرگ بودند که سود کردند؛ بنابراین به نظر من بخش بزرگی از حرف های ترامپ پوپولیستی است و خطری را که ایشان برای ایران دارد نباید بزرگ کنیم. برداشت من این است که خانم کلینتون همان اقدامات و سیاست های اوباما را بیشتر یا کمتر طی خواهد کرد، اما شعارهای ترامپ خطرناک است. البته همین شعارها ترامپ را بالا آورده است. شعارهایی که بخشی از آنها اقتصادی است؛ چون مردم آمریکا در زمینه حداقل دستمزد، نابرابری، سرزمین فرصت ها و افول آمریکا مشکلاتی دارند. بااین حال، برداشت من این است که آقای ترامپ نهایتا می تواند ١٠ درصد از شعارهایش را عملیاتی کند. اصلاحات ساختاری در هر کشوری امکان پیاده سازی سختی دارد، هر کدام از این شعارها اصلاحات ساختاری نیاز دارد که امکان پذیر نخواهد بود. آقای ترامپ در بحث های اقتصادی شاید عاقلانه تر از خانم کلینتون عمل کند و بهتر بتواند اقتصاد آمریکا را سروسامان دهد. اگر یک صدم کارهایی که آقای ترامپ وعده انجامش را داده عملیاتی شود، اقتصاد دنیا به هم می ریزد. درحال حاضر بازار اوراق قرضه و بورس آمریکا که نماد بازار مالی دنیاست، شدیدا روی حباب است. خوشبختانه ایران تقریبا بدهی خارجی ندارد و این یکی از نعمت های کشور ماست؛ بنابراین کمتر بی ثباتی اقتصادی ما را به هم می ریزد. از طرفی بازار سرمایه گسترده ای هم نداریم. اما وقتی آقای ترامپ می گوید ما روی حباب مالی هستیم، حتما بازار بورس آمریکا را رصد می کند؛ چون هرگونه بالا و پایین شدنش، اقتصاد آمریکا را به هم خواهد زد. بازارهای مالی، بازارهای خطرناکی هستند که حتی به بنیانگذارش، آقای جان لو هم رحم نکردند. درهرصورت آقای ترامپ نگاهش را از وال استریت به مین استریت می برد؛ چون خودش فعال اقتصادی در حوزه زمین بوده است؛ یعنی در بخش واقعی کار می کند نه بخش مالی. اقتصاد آمریکا نیاز به اصلاحات ساختاری دارد. خانم کلینتون می تواند اقتصاد آمریکا را در همین مسیر جلو ببرد، ولی مشکلات همان طور سر جای خود باقی خواهد ماند. اما ترامپ می تواند اصلاحات ساختاری انجام دهد.
نظربلند: وال استریت درحال حاضر نماد نظام مالی سایه است و ١١٠ برابر بزرگ تر از سرمایه واقعی ای است که دارایی های حقیقی را شامل می شود. این یعنی یک متر آفتاب و ١١٠ متر سایه! اگر وال استریت را از آمریکا بگیرند، رژیم مالی جهانی و نظم حاکم بر دنیای غرب به سمت فروپاشی خواهد رفت. اینجا دیگر بحث رژیم حقوقی و نظام سیاسی آمریکا و سپس کشورهای اروپایی در میان است؛ بحث بازار و بحران اقتصادی و رکود و از این حرف ها نیست. خوش خیالی است که آقای ترامپ دنبال ازبین بردن وال استریت باشد. این حرف ها یا ناشی از جهل باید باشد که بعید می دانم یا مقاصدی پشت پرده وجود دارد. اگر به فرض آقای ترامپ دنبال این کار باشد باید یک برنامه کاری پنهان در کار باشد. وال استریت سرمایه های غول های اقتصادی جهان را نمایندگی می کند. تا وقتی این غول ها هستند وال استریت هم هست و وقتی هم غول ها از بین رفتند، نه از تاک نشانی خواهد ماند و نه از تاک نشین.

گمان می رفت بتوان با برجام قدمی برداشت تا آمریکا را قانع کنیم قوانینی را که هرساله علیه ایران اعمال می کند کنار بگذارد. کدام یک از دو کاندیداها می تواند مسیر این تحریم ها را هموار کند؟

محب علی: بخشی از این اتفاقات به مناسبات ایران و آمریکا برمی گردد. از تسخیر سفارت آمریکا در تهران به بعد مناسبات دو کشور حالت بحرانی دارد. نبود مناسبات در دنیای امروز ناهنجاری تلقی می شود. به ویژه با قدرت بزرگی که ٢٠ درصد اقتصاد دنیا را در اختیار دارد و در جامعه بین الملل و در سطح ساختار تصمیم گیری دنیا، قدرت اول دنیاست. نبود رابطه با آمریکا این وضعیت را ایجاد کرده است. دوران اوباما دوران مناسبی بود که می توانستیم با هزینه کمتری از این بحران عبور کنیم که نشد. در این دوران توانستیم برجام را به دست بیاوریم، اما نتوانستیم چالش مناسبات را حل وفصل کنیم. تحریم های ایران چند دسته هستند؛ حقوق بشر، تروریسم و مسائل مربوط به سوریه. طبیعی است که تحریم های حقوق بشری به سادگی برداشته نمی شود، تحریم تروریسم منجر به افزایش اختلاف خواهد شد. تحریم سوریه محل بحث است. اگر در زمان جنگ از مذاکره با آمریکا صحبت می کردید، همه می گفتند خط قرمز است و مخالفت می کردند، اما امروز این طور نیست. آنچه اکنون مطرح می شود روابط با آمریکاست. به نظرم آمریکایی ها بلافاصله بعد از برجام آماده صحبت درباره سوریه با ایران بودند و ایران بود که از این فرصت استفاده نکرد و بازی را به روس ها واگذار کرد؛ یعنی طرف مقابل آمریکا می توانست ایران باشد و اگر قرار بود نفوذ و قدرت تقسیم شود، ایران می توانست بخش مهمی از آن را داشته باشد. مهم ترین رقیب ما در انرژی در خاورمیانه روسیه است نه آمریکا. بزرگ ترین نگرانی روس ها این است که ایران با آمریکا روابط نهادینه برقرار کند و گاز ایران به اروپا منتقل شود؛ بنابراین مهم ترین ابزار روسیه در اروپا صدور انرژی فسیلی گاز و نفت است. اروپایی ها برنامه ای تا ٢٥ سال آینده دارند که وارداتشان از روسیه در نفت و گاز را به یک چهارم برسانند و از منابع جایگزین استفاده کنند. مهم ترین منابع جایگزین خاورمیانه و ایران است؛ بنابراین نگرانی روس ها این است که ایران به جامعه بین المللی برگردد و روابطش با اروپا و آمریکا بهبود پیدا کند. در این صورت روسیه بازنده خواهد بود. بنابراین تلاش روسیه این است که ایران در تحریم بماند و روابطش با آمریکا و اروپا گسترش پیدا نکند. این شرایط برای چین هم شرایط بهتری را فراهم می کند. هرچند شاید نگاه چین از این منظر اقتصادی باشد نه امنیتی. برای صنایع نفتی حتما نیاز به تکنولوژی آمریکایی داریم. تکنولوژی ارتباطی هم به طور خاص آمریکایی است. درست است کشورهای دیگر موبایل و کامپیوتر می سازند، اما تکنولوژی آمریکایی است بنابراین برای توسعه به روابط با آمریکا نیاز داریم. بخشی از همه این بحث ها به مناسبات برمی گردد. بخشی به این برمی گردد که ما به دلیل ورود نکردن در بعضی مسائل، صحنه را به طرف های رقیب واگذار کرده ایم. دموکرات ها و جمهوری خواهان هر دو دنبال رهبری جهانی آمریکا هستند، اما دموکرات ها دیپلماسی و سیاست را مقدم می دانند و جمهوری خواهان موافق نظامی گری هستند. بنابراین وقتی پرونده ها علیه ایران حل نشده باقی بماند، ممکن است هر لحظه همه این پرونده ها برگردد. شخصیت هایی مانند ترامپ، بوش و جان بولتون (سفیر سازمان ملل)، معاون رئیس جمهور آمریکا، کسانی هستند که زمینه افراطی گری دارند و اگر روی کار بیایند ممکن است به جای حل مسئله به سراغ راه حل عملیاتی بروند. در این صورت ما هم ناچار به پاسخ خواهیم بود. معلوم نیست اگر جمهوری خواهان روی کار بیایند صرف نظر از شخصیت ترامپ، چه اتفاقی خواهد افتاد. سیاست های داخلی ایران اگر هوشمندانه باشد، می تواند در تصمیم گیری داخلی آمریکا تأثیرگذار باشد.

ترامپ یا کلینتون در صورت انتخاب شدن، چه اثرات مستقیمی بر ایران خواهند داشت؟

نظربلند: نه خانم کلینتون برای منافع ملی ما مناسب است و نه آقای ترامپ. خانم کلینتون افتخار می کند که با طراحی تحریم های سنگین علیه ایران، این کشور را پای میز مذاکره آورده و آقای ترامپ هم صحبت از تجدید مذاکرات با ایران برای بازنویسی برجام کرده است. این نشان می دهد که هر دو نامزد درباره ایران روی برجام تمرکز کرده اند. برجام یک نقطه عطف است. زمانی انگلیسی ها گفته بودند وقتی کمر ایران شکسته می شود که نتواند به کارمندانش حقوق بدهد. برجام جلوی آن را گرفت. اکنون نفت به راحتی صادر می شود. دست خیلی از واسطه ها کوتاه شده و محموله ها به راحتی بیمه می شوند. زمان تحریم هزینه مبادله ١٥ درصد افزایش پیدا کرده بود؛ چراکه باید حق و حقوق کارچاق کن ها و دلال ها را می دادیم؛ اما درباره اینکه نمی توانیم با دنیا مبادلات عمده انجام دهیم، طبیعی است. در دستور کار هیأت ایرانی مذاکره راجع به برنامه هسته ای بود و نه رابطه با آمریکا یا حقوق بشر و تروریسم و از این قبیل، یعنی صحبت هایمان را به مذاکرات هسته ای محدود کردیم. ١٣ نوع منشأ تحریم وجود دارد و فقط یکی از آنها هسته ای است. خب این از آمریکا، اروپا هم با ما کاری جدی شروع نکرده است؛ انگار بعد از برجام کشوری از اروپا نبوده که به ایران هیأتی نفرستاده باشد. اروپایی ها از آمریکا بیم دارند. آمریکا در زمان تحریم چند بانک اروپایی را به خاطر داشتن رابطه بانکی با ایران نقره داغ کرد. فقط یک بانک فرانسوی ٩ میلیاردو ٣٠٠ میلیون دلار جریمه شد. این رقم به اندازه بودجه یک کشور نسبتا متوسط است. سرمایه ترسو است و سرمایه دار ترسوتر از ترسوست. این کشورها دنبال منافعشان هستند و وقتی می بینند ریسک بالا است، عطایش را به لقایش می بخشند. آمریکا چندین هیأت به اروپا فرستاده و گفته ما مشکلی با فعالیت شما با ایران نداریم، اما حالا طرف اروپایی خیلی محتاط شده؛ چراکه مارگزیده است.
شقاقی شهری: صحبت همه هیأت های خارجی با ما این بود که ما آقای روحانی را پذیرفتیم. یک سال بعد از کجا معلوم دولت بعدی همین نگاه را داشته باشد؟
محب علی: در مذاکرات نفتی هم همین است. آیا این اتفاق در ایران یک اتفاق است یا یک روند، چراکه یک سرمایه گذار برای کار نهادینه دست کم ١٥ تا ٢٠ سال آینده را باید پیش بینی کند. تجربه دولت اصلاحات نشان داد ممکن است در ایران یک باره کنتور صفر شود؛ بنابراین همان طور که درباره آمریکا این نگرانی وجود دارد، درباره ایران هم همین طور است. مثلا اگر با ایرباس قرارداد ببندیم، دست کم ٢٥ساله خواهد بود. اگر مشابه قضیه شورولت اتفاق بیفتد، چه خواهد شد؟ طرف شش ماه با آمریکا کار و مذاکره کرد و یک باره گفتند قرارداد شورولت لغو است. هیچ کس به دنبال چنین قراردادهایی نمی رود. تصور آنها این است که در ایران سیاست ها ثبات ندارد می گویند، ممکن است افرادی تصمیم بگیرند. همان طور که برای برگزاری کنسرت مجوز می دهند و شش ماه اعضا تمرین می کنند و یکباره یک نفر دستور می دهد کنسرت لغو شود. اقتصاددان اصفهانی (آقای رنانی) می گوید وقتی پنجره شکسته ای در خانه تان باشد، کسی به شما اعتماد نمی کند. همه دنیا منتظر هستند ببینند آمریکا تصمیم گیر اصلی در قضیه مناسبات به ویژه در مسائل هسته ای چه تصمیمی خواهد گرفت. آیا پای برجام باقی می ماند یا آن را کنار می گذارد.
شقاقی شهری: برخورد و تصمیم طرف ایرانی هم مهم است. ممکن است زمانی آقای ترامپ با ما خوب باشد یا زمانی بد. ممکن است در زمانی من کارهایی انجام دهم که شما از من خوشتان بیاید یا بدتان بیاید. آقای ترامپ هم ممکن است نگاه های متفاوت به خاطر عکس العمل ها و قدرت اقتصادی، مالی و سیاسی ما داشته باشد و اتفاقاتی که ممکن است در منطقه بیفتد، بر نگاه آمریکا به ایران تأثیر مثبت یا منفی بگذارد. ما فقط آمریکا را تحلیل می کنیم. ممکن است خانم کلینتون هم با توجه به اتفاقات خاورمیانه نگاه مثبت یا منفی به ما داشته باشد.
نظربلند: باید عملکرد خودمان را هم در نظر بگیریم. بوش هدف نخست حمله اش ایران بود. خردورزی طرف ایرانی در آن مقطع بود که از این اتفاق جلوگیری کرد. خانم کلینتون و آقای ترامپ یک طرف قضیه هستند. ابوعلی سینا می گفت من از گاو می ترسم؛ چون شاخ دارد و شاخ می زند. می توان گوشت گاو خورد، بدون آنکه در معرض شاخ و ضربات هولناکی که می تواند بزند، قرار گرفت. ما اگر بتوانیم قضایا را درست تحلیل کنیم و عملی تحریک آمیز نکنیم که بهانه ای به دست آنها بدهد و بتوانند در بوق های تبلیغاتی شان که بسیار قوی است، بدمند که ایران مخل آرامش و امنیت و قوام و دوام ثبات جهان و منطقه است، می توانیم از این مراحل گذر کنیم. به نظرم آقای ترامپ در مواردی حتی قابل معامله است و بهتر از خانم کلینتون می توان با او کار کرد. او همیشه با پول سروکار داشته و دنبال تجارت و کسب و کار بوده است. می گوید تجارت موجب امنیت و دوستی است؛ بنابراین می توان از این در وارد شد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir