رتبه پایین گردشگری ایران در میان کشورهای اسلامی

اقتصاد ایرانی: «حلال» عنوانی است که این روزها طرفداران زیادی پیدا کرده است. غذاها و محصولاتی که برچسب بین المللی «حلال» دریافت می کنند جدا از کشورهای مسلمان و مناطق مسلمان نشین در میان جمعیت های نامسلمان نیز هوادار پیدا کرده اند. گردشگری نیز یکی از حوزه هایی است که توانسته با دریافت برچسب حلال به بازارهای جدید ورود پیدا کند. گردشگران مسلمانی که خواهان پذیرایی با غذای حلال، رعایت آداب و فرهنگ اسلامی و تامین امنیت دینی-مذهبی هستند، ترجیح می دهند به کشورهایی سفر کنند که خدمات گردشگری حلال را ارائه می دهند و جالب اینجاست که جدا از کشورهای اسلامی، کشورهایی مانند اسپانیا نیز برای ورود به بازار گردشگری کشورهای اسلامی، خدمات گردشگری حلال را نیز در فهرست خدمات گردشگری خود قرار داده اند. اما جایگاه ایران به عنوان یکی از قدرتمندترین کشورهای مسلمان و بزرگ ترین کشور شیعه نشین در گردشگری حلال چیست؟ مرتضی رحمانی موحد، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در نشست خبری به مناسبت سومین جشنواره مشارکت ملی گردشگری که با محوریت گردشگری حلال برگزار شد به این سوال پاسخ داد.

گردشگری حلال چیست؟ شاید برای شما این ترکیب عجیب باشد. اما جالب است بدانید که گردشگری حلال نه تنها در میان کشورهای اسلامی که حتی در کشورهای گردشگرپذیر اروپایی نیز رواج دارد. چراکه قصد این کشورها، دسترسی به بازاری است که پیش از این سهمی در آن نداشته اند. گردشگری حلال را می توان اینگونه تعریف کرد: «مسافرت برای تفریح، تجارت و بهره مندی از سایر خدمات گردشگری به گونه یی که در تباین با دستورات اسلامی نبوده و تمهید خدمات مرتبط با آن براساس شریعت اسلامی انجام شود. ارزش مالی گردشگری حلال در سال ۲۰۱۳ معادل ۱۴۰ میلیارد دلار امریکا بوده و درحال حاضر یکی از بخش های صنعت است که سریع ترین سرعت رشد را تجربه می کند و چنین انتظار می رود که ارزش مالی آن تا سال ۲۰۲۰ به ۱۹۲ میلیارد دلار برسد.

به گزارش تعادل، از لحاظ سنتی بخش عمده یی از بازار مسافرت مسلمانان به دلیل انجام مراسم حج تمتع و حج عمره متعلق به عربستان بوده است اما رقبای منطقه یی عربستان یعنی امارات و ترکیه در زمینه گردشگری حلال سرمایه گذاری بسیار زیادی کرده و توانسته اند کشورهای خود را به عنوان مقاصد پیشرو در بحث گردشگری حلال مطرح کنند. همچنین براساس رده بندی منتشر شده توسط کرسنت ریتینگ ۱۰ کشور اسلامی در صدر کشورهای دارای امکانات برگزاری تعطیلات حلال به ترتیب مالزی، امارات، ترکیه، اندونزی، عربستان سعودی، مراکش، اردن، قطر، تونس و مصر هستند. همانطور که مشاهده می شود، ایران در این فهرست جایی ندارد. شاید به همین خاطر باشد که محوریت سومین جشنواره ملی مشارکت گردشگری، «گردشگری حلال» قرار گرفته است. جشنواره یی که در وهله اول ظرفیت های داخلی را هدف قرار داده سپس خروجی آن برای جذب گردشگر خارجی کمک گرفته می شود.

جشنواره ای که گردشگری را «حلال» می کند

جشنواره ملی مشارکت گردشگری چیست؟ این جشنواره که تاکنون در ۲ دوره برگزار شده در بخش های فیلم، سفرنامه، عکس و ایده فعالیت می کند و هدف آن ایجاد مشارکت عمومی در صنعت گردشگری و تهیه داده های لازم برای جذب گردشگران خارجی است.

رحمانی موحد، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی دیروز در نشستی خبری که در همین ارتباط برگزار شده بود درباره نحوه اجرای جشنواره گفت: «داوران جشنواره توسط شورای سیاست گذاری و برنامه ریزی جشنواره انتخاب شده اند. برگزیدگان در این دوره از جشنواره علاوه بر جوایزی که به آنها اهدا خواهد شد برای دریافت وامی به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال با کارمزد ۴ درصد به صندوق کارآفرینی امید نیز معرفی می شوند. جشنواره سوم، بسترهای گردشگری حلال را با استفاده از فیلم، عکس و ایده های نوین تقویت خواهد کرد. همچنین جایزه ایده های برتر در بخش گردشگری حلال نیز جدا از سکه های بهار آزادی، وام های یک میلیارد ریالی با کارمزد ۴ درصد برای اجرایی کردن ایده است.»

ایران حلال است، گردشگری اش نه!

«درحال حاضر بیش از ۶۰ درصد گردشگران ورودی با اولویت دیدار از مقاصد زیارتی به ایران سفر می کنند.» این گوشه یی از سخنان رحمانی موحد است. تاکید او در صحبت بر این بود که این آمار به این خاطر به وجود آمده که کشور تمام پایه های گسترش گردشگری حلال مثل نظم، ساماندهی و احصای روابط را دارد.

اما به نظر می رسد که مشکلی درباره گردشگری حلال در ایران وجود داشته باشد؛ اینکه با وجود حلال بودن همه چیز در ایران، برند حلال در کشور جایگاهی ندارد بنابراین نمی توان محصولات و خدمات گردشگری ایران را با عنوان حلال به گردشگر معرفی کرد. رحمانی موحد در این رابطه گفت: «بحث جهانی درباره حلال وجود دارد که شامل استانداردهای بهداشت، غذا و دارو می شود. متولی صدور گواهی آن مرکز تحقیقات اتاق اسلامی است که دبیرخانه آن در تهران مستقر شده است. علاوه بر این نشان حلال ما با برندهایی در این زمینه مواجه هستیم که برگزاری همایش برند گردشگری در اسفند ماه به تشکیل کارگروهی منجر شد تا ضوابط و استانداردهای برند گردشگری ایران تعیین شود. هنوز هیچ یک از کشورهای عضو سازمان کشورهای اسلامیOIC  متصدی گردشگری حلال نشده اند. ما باید سریع تر این استانداردها را تدوین کنیم تا متصدی گردشگری حلال در جهان شویم ضمن اینکه امسال تمرکز زیادی بر گردشگری حلال داریم تا پایه های ایجاد نشان و برند گردشگری ایجاد شود.»

به عقیده او باید ظرفیت گردشگری حلال ایران در بستر گردشگری خارجی بهینه سازی شود تا علاقه مندان زیادی در سراسر جهان به ایران جذب شوند.

باقی چه می شوند؟

کشورهای مسلمان در زمینه گردشگری حلال پیشتاز هستند. البته باید توجه داشت که برخی از این کشورها مانند مالزی همزمان گردشگران غیرمسلمان را نیز به خود جذب می کنند. اما آیا مزیت ایران در گردشگری حلال که قوانین سختگیرانه اش در حوزه احکام اسلامی است، تبدیل به تهدیدی در جذب گردشگر نامسلمان نمی شود؟

موحدی در جواب به این سوال به جذابیت های منحصر به فرد ایران اشاره کرد و گفت: «گردشگران غیرمسلمانی که به ایران می آیند عمدتا جذب جاذبه های فرهنگی می شوند. در چند سال اخیر نیز ذائقه گردشگران از شهرها به جوامع بومی و محلی تغییر کرده که این مساله نشان دهنده علاقه آنها به ظرفیت های فرهنگی است بنابراین قوانین کشور، گردشگران غیرمسلمان را از سفر به ایران بازنمی دارد.»

در پایان این نشست خبری از پوستر جشنواره رونمایی شد. لازم به ذکر است که مهلت ارسال آثار به جشنواره از ۱۵ اردیبهشت آغاز شده و تا ۱۵ مرداد ماه ادامه خواهد داشت.