شیوه‌ نامه تجارت با ایران صادر شد

اقتصاد ایرانی: روز تاریخی اجرای «برنامه جامع اقدام مشترک» که اختصارا «برجام» خوانده می شود، فرا رسید. کارشناسان ماه هاست که از بیم و امید سرمایه گذاران خارجی برای حضور در بازارهای ایران و آغاز فصل جدیدی از همکاری های اقتصادی با کشورمان سخن می گویند. با این حال پرسش هایی از این دست که «آیا پس از حضور در بازارهای ایران باز هم هدف تحریم های یک جانبه امریکا قرار می گیرند یا خیر» به کرات شنیده می شد. همچنین از آنجا که لغو تحریم ها در امریکا فرآیندی پیچیده است و برخی تحریم ها سر جای خود می ماند و فقط تحریم های ثانویه لغو می شود، سوالات بسیاری در مورد چگونگی همکاری با شرکت های امریکایی یا شرکت های بین المللی که دفتری نیز در امریکا دارند، مطرح است وزارت خزانه داری امریکا با انتشار راهنمایی به بخشی از پرسش های احتمالی درباره چگونگی رفع تحریم ها علیه ایران پاسخ داده است. در این مطلب تصریح شده که آنچه با قاطعیت رفع شده تحریم های ثانویه یی است که اشخاص و شرکت های غیرامریکایی را به دلیل معامله و تعامل با ایران هدف تحریم قرار می دهند. با این حال ممنوعیت معاملات تجاری میان اشخاص و نهادهای امریکایی با ایران به استثنای برخی موارد همچنان به قوت خود باقی است. در این جا بخش هایی از این مطلب را می خوانیم.

روز اجرای برجام چه تحریم هایی رفع می شود؟ چه فعالیت هایی که مرتبط با ایران هستند تحت پوشش لغو تحریم ها در روز اجرای برجام قرار می گیرند؟

در روز اجرای برجام؛ ایالات متحده تحریم های ثانویه مرتبط با برنامه هسته یی را که در بخش های۴.۷-۴.۱ از ضمیمه II و۱۷.۲-۱۷.۱ از ضمیمه V برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) رفع می کند. تحریم های ثانویه به طور عمومی متوجه اشخاص غیرامریکایی و اقدامات مشخصی در ارتباط با ایران است که کاملا در خارج از قلمرو حوزه قضایی ایالات متحده امریکا صورت گرفته است.

براساس اعلام ایالات متحده در روز اجرای برجام تحریم های ثانویه زیر رفع می شود:
- تحریم های مالی و مرتبط بانکی
- تحریم های ارائه خدمات مرتبط با خرید اوراق بهادار، بیمه، یا بیمه مجدد در ارتباط با فعالیت هایی که با برجام سازگار است.
- تحریم های انرژی و بخش های پتروشیمی ایران
- تحریم های معاملات با ایران در بخش حمل و نقل دریایی و کشتی سازی و عملیات های بندری
- تحریم های تجارت با ایران در بخش طلا و سایر فلزات گرانبها
- تحریم های تجارت با ایران در حوزه گرافیت، فلزات خام یا محصولات نیمه ساخته فولاد از قبیل آلومینیوم و استیل، زغال سنگ و نرم افزار یکپارچه سازی فرآیندهای صنعتی در ارتباط با فعالیت هایی که با برجام سازگار است.
- تحریم های فروش، تامین یا انتقال کالاها و خدماتی که در ارتباط با بخش خودروسازی ایران مورد استفاده قرار می گیرد.
- تحریم های مرتبط با خدمات بخش هایی که در بالا ذکر شده است.

چه تحریم هایی پس از روز اجرای برجام به قوت خود باقی خواهند ماند؟

برخی تحریم های ایالات متحده با احترام به ایران پس از روز اجرای برجام نیز به قوت خود باقی خواهند ماند. این تحریم ها عبارتند از:
- تحریم های اولیه ایالات متحده. ممنوعیت داخلی تجارت ایالات متحده با ایران به قوت خود باقی است. حتی پس از روز اجرای برجام با استثنائات محدودی، اشخاص امریکایی ازجمله شرکت های امریکایی همچنان به طور گسترده از انجام معاملات یا تعامل با ایران یا دولت این کشور منع شده اند. علاوه بر این دولت ایران و موسسات مالی ایرانی جزو افرادی باقی مانده اند که دارایی و منافع حاصل از دارایی آنها تحت فرمان اجرایی ۱۳۵۹۹ و بخش ۵۶۰.۲۱۱ شورای مستقل ایمنی حمل و نقل و بازرگانی(ITSR) همچنان مسدود شده و افراد امریکایی به طور گسترده از درگیری در معاملات یا تعامل های با دولت ایران و نهادهای مالی ایرانی منع شده‎اند. به استثنای معاملاتی که از مقررات دفتر کنترل دارایی های خارجی(OFAC)  معاف هستند. تا زمانی که معافیت یا مجوزی از دفتر کنترل دارایی های خارجی صادر نشود، فارغ از اینکه توسط فرد یا نهاد مورد نظر توسط دفتر کنترل دارایی های خارجی شناسایی شده است یا خیر، دارایی و منافع حاصل از دارایی اشخاص و نهادهای امریکایی که با مقام های مشخص دولت ایران یا نهادهای مالی ایرانی دیدار کنند، مسدود می شود. علاوه بر این اشخاص غیرامریکایی منع شده اند که آگاهانه دست به اقداماتی بزنند که از محدودیت های امریکا برای معاملات یا تعامل با ایران طفره رفته و باعث صادرات کالا یا خدمات از ایالات متحده به ایران شوند.

- برخی از مسوولان. پس از روز اجرای برجام، ایالات متحده تحریم برخی مقام های ایرانی را برای مقابله با فعالیت های دیگر این کشور حفظ می کند.
- تحریم های ثانویه یی که افراد غیرامریکایی که در تعامل با اشخاص مرتبط با ایران مربوط باشند را هدف قرار داده پس از روز اجرای برجام نیز جزو فهرست تحریم SDN باقی خواهند ماند. پس از روز اجرای برجام، تحریم های ثانویه همچنین موارد ذیل را در برخواهد گرفت: ۱) اشخاص ایرانی که جزو فهرست  SDN هستند؛ ۲) عوامل یا وابستگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ ۳) هر فرد دیگری که تحت فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ یا فرمان اجرایی ۱۳۳۸۲ به دلیل ارتباط با گسترش تسلیحات کشتارجمعی ایران در فهرست SDN قرار دارد یا ابزار حمایت ایران از تروریسم بین المللی را فراهم کرده است. علاوه بر این تحریم فعالیت های مشخص شده در ارتباط با تجارت موادی که در بخش ۱۲۴۵ درباره آزادی و تسلیحات کشتار جمعی توضیح داده شده و خارج از دامنه برجام است به قوت خود باقی است.

ایالات متحده در روز اجرای برجام تحریم ها را چگونه رفع می کند؟

در روز اجرای برجام، ایالات متحده تحریم های ثانویه که در برنامه جامع اقدام مشترک ذکر شده را از طریق: ۱) چشم پوشی از برخی مفاد تحریم های قانونی ۲) متعهد شدن به خودداری از اعمال تحریم های احتیاطی مشخص علیه مقامات ۳) زدودن نام افراد و نهادهای خاص از فهرست تحریم های دفتر کنترل دارایی های خارجی(OFAC)  و ۴) لغو سفارشات اجرایی خاص و بخش های خاصی از یک فرمان اجرایی.

با اجرایی شدن برجام، آیا اشخاص غیرامریکایی می توانند در بخش های نفت، گاز و پتروشیمی ایران سرمایه گذاری کنند؟

بله. در نتیجه تعهدات امریکا که در بخش های ۴.۳ از ضمیمه II و ۱۷.۱ از ضمیمه V برجام ذکر شده است با اجرایی شدن برجام ایالات متحده تحریم های مربوط به سرمایه گذاری اشخاص غیرامریکایی در بخش های نفت، گاز و پتروشیمی ایران را رفع می کند. در نتیجه اشخاص غیرامریکایی دیگر به دلیل سرمایه گذاری در نفت، گاز و پتروشیمی ایران (از جمله از طریق مشارکت در سرمایه گذاری مشترک) موضوع تحریم ها قرار نمی گیرند به شرطی که افراد مشمول فهرست تحریم SDN در این معاملات مداخله یی نداشته باشند.

با اجرایی شدن برجام، آیا اشخاص غیرامریکایی می توانند در ارتباط با بخش انرژی ایران کالاها و خدمات ارائه کنند؟

بله. در نتیجه تعهدات امریکا که در بخش های ۴.۳ از ضمیمه II و ۱۷.۱ از ضمیمه V برجام مشخص شده است با اجرایی شدن برجام دیگر اشخاص غیرامریکایی که کالا و خدمات (از جمله خدمات مالی) ارائه می کنند، یا افراد غیرامریکایی که تکنولوژی مورد استفاده در بخش انرژی ایران را فراهم کرده یا در توسعه منابع نفتی ایران ازجمله تولید داخلی محصولات تصفیه شده نفتی و محصولات پتروشیمی یا خدمات مرتبط نقش داشته باشند، هدف تحریم قرار نمی گیرند. مگر اینکه اشخاصی در این معاملات نقش داشته باشند که در فهرست تحریم های SDN قرار دارند.

با شروع اجرای برجام آیا افراد غیرامریکایی می توانند در زمینه صادرات، فروش یا ارائه فرآورده های نفتی و محصولات پتروشیمی ایران همکاری کنند؟

بله. با برداشته شدن تحریم های ثانویه در روز اجرای برجام محدودیت ها در زمینه صادرات، فروش، یا ارائه محصولات نفتی تصفیه شده و محصولات پتروشیمی به ایران برداشته خواهد شد. در نتیجه افراد غیرامریکایی دیگر درگیر محدودیت ها در زمینه فعالیت در حوزه انرژی ایران نخواهند شد.

با شروع اجرای برجام آیا اشخاص امریکایی می توانند در زمینه خرید و فروش کالا، خدمات و فناوری در بخش نفت و انرژی ایران همکاری داشته باشند؟

خیر، باتوجه به لیست مشخص وزارت خزانه داری امریکا در حوزه سرمایه گذاری خارجی اشخاص امریکایی همچنان از انجام معاملات با ایرانی ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم منع شده اند.

آیا با اجرای برجام افراد با ملیت غیرامریکایی می توانند به راحتی در بخش معاملات مربوط به حوزه انرژی ایران، از جمله شرکت ملی نفت ایران، شرکت نفت ایران (NICO)، و شرکت ملی نفتکش ایران شرکت کنند؟

بله. با اجرای برجام تحریم های ثانویه امریکا علیه حوزه نفت و انرژی ایران برچیده خواهد شد. در نتیجه این موضوع ایالات متحده مصمم است تا بخشی از موانعی را که قبلا علیه شرکت ملی نفت ایران وضع شده است را برطرف کند. به طور مشخص وزارت خزانه داری امریکا اعلام می کند که شرکت ملی نفت ایران دیگر عامل وابسته به سپاه پاسداران نیست و افراد غیرامریکایی می توانند به راحتی در معاملات مربوط به این بخش شرکت کنند.

با شروع اجرایی شدن برجام ایران می تواند معاملات نفتی خود را از طریق سیستم مالی امریکا انجام دهد؟

خیر. اجرای برجام موجب می شود تا تلاش های امریکا برای جلوگیری از سرمایه گذاری در بخش نفت، گاز و پتروشیمی ایران و همچنین محدودیت در صادرات، فروش یا ارائه مواد تصفیه شده متوقف شود. این لغو تحریم ها صرفا مربوط به افراد غیرامریکایی می شود و امریکایی ها همچنان از شرکت در معاملات مربوط به حوزه نفت و انرژی ایران منع شده اند. همانطور که موسسات مالی امریکایی از فعالیت های مالی که به نوعی به پرداخت های مربوط به حوزه نفت و انرژی ایران مربوط شود، منع شده اند.

کدام تحریم های مالی و بانکی پس از اجرا شدن برجام برداشته خواهند شد؟

مطابق با تعهدات ایالات متحده با شروع پیاده سازی برجام تحریم های ثانویه علیه افراد غیرامریکایی اجرا نخواهد شد. این لیست شامل تمامی افراد و موسساتی می شوند که در کار ایجاد و نگهداری حساب، سرمایه گذاری و انجام معاملات ارزی هستند. لیست مذکور از این به بعد بدون اعمال تحریم های ثانویه می تواند با بانک مرکزی بسیاری از نهادهای مالی، شرکت ملی نفت ایران، شرکت های مربوط به امور نفتکش و دیگر افرادی که از سوی دولت ایران برای انجام معاملات مشخص شده اند همکاری های لازم پولی و مالی را داشته باشند.  همچنین معاملات مربوط به ریال ایران، خرید، اشتراک، تسهیل بدهی و امور مربوط به اوراق قرضه دولتی و ارائه خدمات به بانک مرکزی ایران و دیگر موسسات مالی و پولی ایران در زمینه همکاری های اطلاعاتی پس از اجرای برجام پس از حذف شدن از لیست تحریم ها دیگر مشمول محدودیت نخواهند شد.

تعهدات امریکا همچنین شامل برداشتن محدویت های دوجانبه در زمینه تجارت های خارجی بانک مرکزی ایران و محدودیت در زمینه نقل و انتقال پول برداشته خواهد شد. در نتیجه لغو شدن تحریم های ثانویه موسسات مالی خارجی می توانند همکاری خود با بانک مرکزی ایران را از سر بگیرند.

با این حال محدودیت انجام معاملات و همکاری با بانک مرکزی ایران همچنان برقرار است و با آن برخورد خواهد شد.

چه تحریم هایی برای بانک مرکزی ایران لغو می شود و چه تحریم هایی باقی خواهد ماند؟

به طور کلی همه غیرامریکایی ها از جمله موسسات مالی و پولی می توانند با همکاری بانک مرکزی ایران پس از اجرایی شدن برجام و بدون حضور تحریم ها معاملات خود را انجام دهند. اما اشخاص امریکایی همچنان از انجام معاملاتی که مربوط به دولت ایران باشد منع هستند مگر معاملاتی که مجوز آن از سوی دفتر کنترل سرمایه های خارجی که زیرنظر وزارت خزانه داری امریکا کار می کند صادر شده باشد. به علاوه با وجود مجوزهای خاص که از سوی دفتر کنترل سرمایه گذاری خارجی صادر می شود افراد امریکایی که از این قانون سرپیچی کنند دارایی هایشان به موجب قانون مصادره و ضبط خواهد شد.

آیا موسسات مالی خارجی جهت بازکردن حساب برای موسسات مالی و بانکی ایرانی که از لیست تحریم های دفتر کنترل سرمایه های خارجی وزارت خزانه داری امریکا خارج شده اند مجازات خواهند شد؟

خیر. همانطور که متن برجام تعیین می کند موسسات مالی خارجی برای زیر پا گذاشتن تحریم های ثانویه که شامل ممنوعیت باز کردن حساب برای انجام خدمات مالی مربوط به ایران مشمول تعقیب و مجازات نخواهند شد. با این حال هرگونه معاملات از طریق پردازش و پرداخت از سوی افراد ایالات متحده به صورت مستقیم و غیرمستقیم ممنوع است مگر معاملاتی که دفتر کنترل سرمایه های خارجی مجوز لازم را صادر کرده باشد.

آیا معاملاتی که از طریق دور زدن (U-turn transactions) حتی آنهایی که شامل امریکا هم می شود پس از اجرای برجام باقی می ماند؟

خیر. پس از اجرای برجام اشخاص امریکایی همچنان از صادرات کالاها، خدمات (از جمله خدمات مالی) و فناوری چه به صورت مستقیم چه به صورت غیرمستقیم منع شده اند. مجوز دور زدن تحریم که معاملات براساس دلار امریکا را روان می کرد و تا قبل از نوامبر ۲۰۰۸ انجام آن عادی بود و پس از آن ممنوع شد پس از اجرایی شدن برجام دیگر باقی نخواهد ماند. اما فعالیت نهادهای مالی امریکایی در نقل و انتقال پول و انجام معاملات مربوط به ایران همچنان قدغن است. به غیر از معاملاتی که به موجب یک مجوز عمومی یا خصوصی از سوی شواری مستقل ایمنی حمل و نقل و بازرگانی (ITSR) انجام آن مانعی نداشته باشد.

پس از اجرای برجام موسسات مالی خارجی مجاز به انجام معاملات براساس دلار امریکا با اشخاص ایرانی خواهند بود؟

پس از اجرای برجام، نهادهای مالی در دنیا نیاز دارند تا این تضمین را بدهند که با افراد ایرانی بر اساس دلار به صورت شفاف معامله می کنند همانطور که این ممنوعیت برای امریکایی ها برای معامله با ایران بر سر مواردی چون صادرات کالاها، خدمات و فناوری به صورت مستقیم یا غیرمستقیم پابرجا است مگر معاملاتی که شورای مستقل ایمنی حمل و نقل (ITSR) مجوز آن را صادر کرده باشد. معاملات اشخاص آمریکایی همچنان با فعالیت های مربوط به ایران از جمله معاملاتی که به ارزهایی غیر از دلار امریکا شود ممنوع است. به استثنای معاملاتی که دفتر کنترل سرمایه های خارجی از زیر مجموعه های وزارت خزانه داری امریکا مجوز انجام آن را صادر کرده باشد.

چه سیاست های مشخص مالی و بانکی در رابطه با ایران پس از اجرای برجام باقی می ماند؟

پس از اجرای برجام، ایالات متحده این قدرت را دارد تا طرف های معامله و پرداخت کنندگان حساب که از طریق موسسات مالی خارجی ۱- با افرادی که به صورت آگاهانه به دنبال تسهیل معاملات با هر فرد ایرانی که در فهرست تحریم وزارت خزانه داری امریکا و ۲- کسانی که به دنبال تسهیل یا انجام معاملات در جهت گسترش تسلیحات کشتار جمعی و حمایت ایران از تروریسم بین المللی را تحت تعقیب قرار دهد. موارد تحریم در فهرست لایحه جامع تحریم ها، پاسخگویی و عدم سرمایه گذاری ایران (تصویب شده در سال ۲۰۱۰) پس از اجرای برجام از محدودیت های تحریم خارج می شوند.

منتشر شده در روزنامه تعادل