ایران پساتحریم؛ عصای خیزش اوپک

اقتصاد ایرانی: پایان سال میلادی برای موسسات و گروه های اقتصادی، همواره با پیش بینی ها برای وضعیت کسب و کارهای مختلف در سال بعدی همراه می شود؛ برخی از این پیش بینی ها در سطوح کلان و برخی نیز در سطوح خرد منتشر می شود. سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام (اوپک) نیز هر سال در اواخر ماه دسامبر، گزارش چشم انداز جهانی خود از سال بعد را منتشر می کند. گزارشی که امسال نیز ۲۳ دسامبر از سوی این سازمان منتشر شد.

به گزارش تعادل، برخی از مسایل طرح شده در این گزارش ازجمله پیش بینی نفت ۸۰ دلاری برای سال ۲۰۲۰ توسط خبرگزاری های خارجی منتشر شده است. به همین واسطه تعادل شیوه دیگری برای انتشار بخشی از این گزارش مفصل ۴۰۰ کلمه یی انتخاب کرد و با طرح این پرسش که درحالی که «ایران» به واسطه توافق با غرب و وعده افزایش تولید در اواخر سال ۲۰۱۵ به شدت زیر ذره بین قرار گرفته است، «گزارش چشم انداز جهانی نفت اوپک» چه دیدگاهی نسبت به ایران داشته است، گزارش اوپک را مورد بررسی قرار داد. طبق بررسی ها، اوپک در این گزارش خود ۱۲ بار از نام ایران استفاده کرده بود که در ۶ مورد این استفاده روند توضیحی و تحلیلی داشت. «نفش توافق ایران و غرب در خرسی شدن بازار نفت»، «سرایت ۱۵ درصدی سی ان جی به سبد سوخت ایران»، «حضور ایران در مقام سوم تولید کنندگان گاز جهان»، « ضریب نفوذ ۲۰ تا ۴۰ درصدی مصرف گاز در میان خودروهای تجاری ایران»، «تاثیر اقتصاد پسا تحریم ایران بر روند خیزشی اوپک» و «احداث پالایشگاه میعانات گازی در بندرعباس»، ۶ موردی است که نام ایران را به گزارش اوپک باز کرده است. مهم ترین مورد را می توان اشاره اوپک به تاثیر اقتصاد ایران بر خیزش این سازمان قلمداد کرد؛ سازمانی که این روزها بسیاری از افول و روزهای تیره و تارش سخن می گویند. شاید دانستن این موارد نیز خالی از لطف نباشد که اوپک در گزارش خود ۱۳ بار از عربستان سعودی و کویت، ۹ بار از قطر و الجزایر، ۸ بار از عراق و لیبی و اکوادور، ۵ بار از آنگولا و ۴ بار از امارات که کشورهای عضو این سازمان هستند، یاد کرده است. در ادامه ۶ مورد مطرح شده درباره ایران را می خوانید.

۱. در سه ماهه دوم سال ۲۰۱۵ قیمت نفت خام روندی نسبتا صعودی را در پیش گرفت و اندکی بهبود را تجربه کرد و طی ماه های مارس و آوریل در محدوده ۵۰ تا ۶۰ دلار در ازای هر بشکه به ثبات نسبی دست یافت. قیمت سبد نفتی اوپک در ابتدای ماه مه سال جاری به ۶۴.۹ دلار در ازای هر بشکه رسید. اما پس از آن ارزش سبد نفتی اوپک به صورت مستمر کاهش یافته به طوری که در ماه ژوئن به میانگین ۶۰.۲ دلار و در ماه جولای پیش از آنکه به زیر ۵۰ دلار در هر بشکه برسد، به قیمت ۵۴.۲ دلار در ازای هر بشکه رسید. در ماه آگوست متوسط قیمت نفت اوپک ۴۵.۵ دلار بود و در سپتامبر با کاهش مستمر به ۴۴.۸ دلار رسید. کاهش اخیر قیمت نفت در میانه حراج قیمت آتی نفت بوده است. علاوه بر آن مواردی نظیر نگرانی های اقتصادی از وضعیت چین و یونان همچنین «نتیجه توافق هسته یی ایران با اعضای گروه ۱+۵ همه در خرسی شدن بازار» سهم داشته اند. درمجموع، متوسط قیمت سبد نفتی اوپک در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۵ برابر با ۵۲.۸ دلار بوده است.

۲. یک مورد ناشناخته و بسیار مهم در مسیر بخش حمل ونقل این است که سهم گاز طبیعی به عنوان سوخت حمل ونقل چگونه توسعه پیدا می کند. برخی از کشورهایی نظیر «جمهوری اسلامی ایران» پاکستان و آرژانتین در بازار گاز فشرده سی ان جی برای وسایل نقلیه، نفوذی بیش از ۱۵ درصدی را داشته اند. در ایتالیا با وجود شبکه متراکم ایستگاه های سی ان جی، تنها حدود ۵ درصد از کل خودروهای ثبت نامی برای سی ان جی هستند درحالی که حدود ۱.۵ درصد از کل رانندگان ایتالیایی خودروهای هیبریدی جدید را ترجیح می دهند. چین در حال حاضر به دنبال راه اندازی شبکه یی متراکم از ایستگاه های ال ان جی است تا به کامیون های طویل سرتاسر کشور سوخت رسانی شود. در ایالات متحده امریکا نیز برنامه توسعه شبکه ایستگاه های گاز ال ان جی وجود دارد؛ در این کشور سوخت جایگزین برای کامیون های طویل طی چند سال گذشته گاز طبیعی نسبتا ارزان بوده است. البته لازم به ذکر است که کاهش قیمت نفت به ویژه در درازمدت احتمالا باعث کاهش میزان نفوذ خودروهای گاز طبیعی در ایالات متحده امریکا خواهد شد.

۳. عرضه گاز ایالات متحده امریکا در سال ۲۰۱۴ تقریبا روی متوسط ۱۲.۶ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز بوده است. این امر باعث شده امریکا به بزرگ ترین تولیدکننده گاز در جهان تبدیل شود. این کشور به همراه روسیه که حدود ۱۱ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز تولید می کند، حدود ۴۰ درصد از تولید جهانی را در اختیار دارند. علاوه بر آن چهار عضو اوپک نیز جزو ۱۰ تولیدکننده بزرگ و اصلی گاز در جهان به شمار می روند. این کشورها به این قرارند: جمهوری اسلامی ایران (۳.۷ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز)، قطر (۳ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز)، عربستان سعودی (۱.۸ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز) و الجزایر (۱.۴ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز) .

۴. تعداد ایستگاه های سوخت ال ان جی در امریکای شمالی روندی افزایشی را در پیش گرفته است و تا سال ۲۰۲۰ آنقدر کفایت می کند که رشد تکنولوژی کشتی های ال ان جی را تقویت کند. در حال حاضر در چین صدها ایستگاه ال ان جی برای استفاده عموم وجود دارد و هزینه اضافی برای کشتی های جدید ال ان جی حدود ۱۵ هزار دلار کاهش یافته است. در این کشور نیز تعداد کشتی های ال ان جی به سرعت در حال افزایش است.
راه اندازی شبکه سوخت رسانی مجدد سی ان جی بسیار ساده تر از راه اندازی شبکه ال ان جی است؛ چراکه سی ان جی به سرمایه گذاری کمتری نیاز دارد و پایانه های آن را می توان روی خطوط لوله گاز موجود در بسیاری از شهرها راه انداخت.
درنتیجه نفوذ تکنولوژی سی ان جی یا ال ان جی در بازار بخش حمل ونقل وابستگی کامل به ویژگی های شبکه سوخت رسانی کشور مورد نظر دارد. برخی از این ویژگی ها در دسترس بودن سوخت، تفاوت قیمتی برای سوخت های مایع و وضعیت یارانه ها و توسه شبکه سوخت رسانی است. در برخی از کشورها نظیر پاکستان، آرژانتین و «جمهوری اسلامی ایران» که این فاکتورها روی هم جمع می شوند، ضریب نفوذ نسبتا بالایی حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد در میان خودروهای تجاری برای استفاده از سوخت گاز به وجود آمده است. پیش بینی می شود در سطح جهان با افزایش عرضه گاز طبیعی، ارزان شدن همچنین در دسترس شدن تکنولوژی نوعی افزایش تدریجی در سهم سوخت های ال ان جی و سی ان جی در وسایل نقلیه ایجاد شود.

۵. افت وخیز اوپک به صورت کلی به قیمت انرژی مرتبط است اما در عین حال از قدرت کشورها برای تنوع بخشی به اقتصادشان، همچنین توزیع و سطح رفاه آنها نیز تاثیر می پذیرد. علاوه بر آن «توسعه اقتصاد جمهوری اسلامی ایران در دوران پساتحریم» می تواند در میان مدت روندی خیزشی به اوپک بدهد.

۶. پالایشگاه «لافان ۲» در قطر که پروژه جداسازی میعانات گازی است در اواخر سال ۲۰۱۶ وارد مدار تولید خواهد شد. «جمهوری اسلامی ایران» نیز پروژه یی با مراحل اجرایی مشابه در دست اجرا دارد که در بندرعباس انجام خواهد شد. این تاسیسات در سه مرحله با ۱۲۰هزار بشکه در روز به بهره برداری خواهد رسید. شرکت ملی پالایش و پخش نیز پروژه هایی را در پالایشگاه بندرعباس، آبادان، اصفهان و تبریز در دست دارد. علاوه بر آن چندین پروژه دیگر نیز در مناطقی نظیر سیترای بحرین، کربلا و اربیل عراق در دست اجراست. عراق نیز در حال مذاکره با چندین سرمایه گذار برای ساخت چهار پالایشگاه جدید با ظرفیت ۷۵۰ هزار میلیون بشکه در روز است. به نظر می رسد برنامه این پروژه ها فراتر از میان مدت باشد. چندین پروژه کوچک دیگر نیز در افق میان مدت دیده می شود که در واحدهای ثانویه صورت خواهد گرفت.