نسل ها در برابر یکدیگر

اقتصاد ایرانی: بسیاری در ژاپن از شنیدن این خبر شگفت زده شدند که برای نخستین بار از سال 1985، زنان ژاپنی افتخار خود به عنوان افرادی با بیشترین طول عمر را از دست داده اند- میانگین امید به زندگی آن ها در سال 2011 به 85.9 سال کاهش یافت، تنها یک سال کمتر از زنان هنگ کنگی. ژاپنی ها زمانی از شنیدن اخبار بیشتر ناامید شدند که دریافتند عامل این کاهش میانگین طول عمر، تلفات ناشی از زلزله و سونامی مارس 2011 در شمال شرقی ژاپن بوده است. این یک یادآوری بود بر اینکه چگونه فاجعه فوق به افراد مسن در این گوشه سالخورده جهان آسیب زد. از تقریبا 18800 کشته و مفقود، 56 درصد بیش از 65 سال سن داشتند.

سالخورده بودن جامعه نقش خود را در فرآیند بازسازی نیز ایفا می‏کند. در شهرهای ساحلی، مقامات می‏گوید که با یک "شکاف بین نسلی" مواجه شده اند که مانع تلاش آن ها برای بازسازی شده است. افراد مسن تر با آگاهی از سال های نسبتا کم باقیمانده از زندگی،  می‏خواهند که آنچه از دست داده اند به سرعت جبران شود. در حالی که خانواده های جوانتر جوامعی بازسازی شده می‏خواهند همراه با شغل و آزادی اجتماعی بیشتر. این مشکلی است که کشور با آن مواجه است. جمعیت مسن، ثروتمندتر و ریسک گریزتر و قدرتمندتر از جوانان است، و همچنین در مقابل تغییرات هم بیشتر مقاومت می‏کند.

در اوناگاوا، بندری ماهیگیری که حدود یک دهم از جمعیت بیش از 10 هزار نفری خود را در فاجعه سال گذشته از دست داد، تاکنون به گفته مقامات افراد سالخورده نظر خود را پیش برده اند. در زمان سونامی، بیش از یک سوم شهروندان این بندر بیش از 65 سال سن داشتند، در مقایسه با نرخ 24 درصد برای کل ژاپن. همانطور که توشیاکی یوگینوما، یکی از مقامات محلی، می‏گوید، بسیاری از افراد سالخورده در 15 دهکده ماهیگیری زندگی می‏کردند که همه آن ها یا بخشی از آن ها در سونامی ویران شده است. هنگام بازسازی، دولت محلی می‏خواست که این دهکده ها را با یکدیگر ادغام کرده و دهکده هایی کمتر اما بزرگتر ایجاد کند. اما طرح خود را به خاطر مخالفت سرسختانه ماهیگیرانه که بیشتر آن ها سن بالایی داشتند، رها کرد. ماهیگیران معتقد بودند که هر ساحل تاریخچه، فرهنگ و سنت مخصوص به خود را دارد، و آن ها نگران بودند که اگر جابجا شوند ممکن است امکان ماهیگیری و صید صدف را از دست بدهد، کسب و کاری که برخی می‏گویند سالیانه می‏تواند 8 میلیون ین (100 هزار یورو) به ارمغان بیاورد.

پسران و دختران آن ها اولویت های متفاوتی داشتند. آقای یاگینوما می‏گفت که جوانان همانطور که دسترسی بیشتر به مغازه ها، بیمارستان ها، مشاغل و مدارس را می‏خواستند، نسبت به ادغام دهکده ها تمایل داشتند چرا که فرصت بیشتری را برای یافتن همسر و تشکیل خانواده در اختیار آن ها قرار می‏داد. این عاملی است پر اهمیت در کشوری که یکی از کمترین نرخ های زاد و ولد را دارد. در همه خانواده ها بر سر این موضوع اخلاف نظر وجود دارد، آقای یوگینوما می‏گوید: "مسن ها به جوانان می‏گویند که آن ها سرکش هستند که اینگونه می‏اندیشند و جوانان نیز می‏گویند: "پدر، تو به آینده ما فکر نمی‏کنی." "

یافتن راه حلی برای چنین موضوعات اجتماعی پرتعدادی، کلید بازسازی است، که به نظر می‏رسد به طور رنج آوری به کندی پیش خواهد رفت. در گذشته، دیوانسالاران دولت مرکزی کار خود را بدون توجه به مخالف ها پیش می‏بردند. اما آژانس بازسازی کشور اعلام کرده که ویرانی ها گسترده تر از آن است که بتواند یک راه حل کلی برای همه آن ها به کار برد. به همین خاطر تنظیم برنامه های بازسازی به دولت های محلی سپرده شده و از بودجه ملی تامین مالی می‏شود.

دولت مرکزی هنوز امیدوار است که بازسازی مناطق مصیبت زده بتواند الگویی باشد برای احیای دوباره جوامع سالخورده در دیگر نقاط ژاپن. الگویی که به نقاط جدید اجازه می‏دهد به "مناطق ویژه" تبدیل شوند که در آن ها قوانین دست و پاگیر، ناچیز و ایده های جدیدی مانند شبکه های انرژی هوشمند و تراکم بالا، فراوان باشند. مفهوم چنین الگویی به سادگی این است که آن هایی که می‏خواهند آنچه از دست داده اند را باز بیابند، با بخشندگی چندانی مواجه نخواهند شد. با این وجود مقامات اعتراف می‏کنند که طبقه سالخورده در ژاپن از قدرت رای بالایی برخوردار است و به سختی به حرف دیگران گوش می‏دهند.

چالش های جمعیتی در منطقه فوکوشیما به مراتب حادتر هستند، جایی که بحران ایجاد شده در نیروگاه اتمی به خاطر سونامی باعث پراکنده شدن صدها تن از جمعیت چند هزار نفری منطقه شده است. در اینجا، تفاوت نگرش جوانان و سالخوردگان نسبت به خطرات تشعشعات رادیواکتیو منشا اختلاف شده است.

کارشناسان می‏گویند که در میان مهاجران، سالخوردگان بیشتری نسبت به جوانان تمایل دارند که به شهرهای خود بازگردنند و زندگی را در آنجا دوباره از سر گیرند. بیشتر مستمری بگیران میزان تشعشعات را بسیار کمتر از آن می‏دانند که به خاطرش پیوندهای خود با جوامع پیشین خود را قطع کنند.

در حالی که والدین جوانتر امید اندکی دارند که وضعیت هرگز عادی شود. در درجه نخست آن ها نگران آسیب پذیری بیشتر کودکان در مقابل خطر سرطان زایی تشعشعات هستند. و حتی اگر این آلودگی برطرف شود، بازهم احتمال اینکه کسب و کارها به مناطق آلوده بازگردند ناچیز است که این به معنی کمبود شغل خود بود. همچنین در اثر گذشت زمان کودکان به مدارسی که زمانی به آن ها منتقل شده اند، عادت خواهند کرد. هیروشی سوزوکی از دانشگاه فوکوشیما می‏گوید "این شرایط پیچیده ای است. بسیاری از افراد سالخورده می‏گویند که بازگشت به خانه ارزشش را ندارد مگر اینکه کودکان و نوه های آن ها نیز بازگردند."

برای برخی از مسن ها، این خطر وجود دارد که بازگشت بدون کودکان باعث شود تا زادگاه آن ها به طور تحقیرآمیزی، خانه پیرها نامیده شود. آقای سوزوکی خوشبین تر است. او فکر می‏کند که با دهکده های تازه تاسیس که در مناطق با تشعشعات اندک در نزدیکی دهکده های سابق همراه با خانه ها و کسب و کارهای مدرن ساخته شده اند، می‏توان  بار دیگر جوانان و سالخوردگان را بازگرداند.

البته حقیقت این است که حتی پیش از فاجعه سال گذشته نیز مناطق حاشیه ای از کاهش جمعیت رنج می‏بردند. اکثر کشاورزان و ماهیگیران بیش از 60 سال سن داشتند، و بسیاری از کودکان آن ها همان موقع نیز به شهرها کوچ کرده بودند- حداقل تا حدی به این خاطر که احساس می‏کردند در روستاها امکان رشد وجود ندارد. به سختی می‏توان تصور کرد که بدون آزادی های کارآفرینانه و اجتماعی بیشتر، این فرآیند روندی معکوس به خود بگیرد. و از آن مشکل تر، این تصور است که روستاییان سالخورده شیوه سرسختانه خود در مورد خواسته هایشان را کنار بگذارند.