دیدارهای نفتی هاشمی رفسنجانی
ابراهیم بحرالعلوم در همان نخستین روز حضورش در ایران، با تمجید از عملکرد اقتصادی هاشمی در دوران پس از جنگ در ایران، علاقه مندی اش به آیت الله را نشان داد. در اواخر همان روز هم به میزبانانش اعلام کرد دوست دارد پیش از ترک ایران دیداری با او داشته باشد. در آخرین ساعات حضور بحرالعلوم در تهران این دیدار میسر شد تا مشاور پارلمان و وزیر سابق نفت عراق به هاشمی بگوید عراق همچون اویی نیاز دارد تا دوران سازندگی را پشت سر بگذارد. آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز در این دیدار با پرسش از اوضاع سیاسی و اقتصادی عراق، خواستار نقش آفرینی بیشتر ایران در عراق و تعامل افزون تر دو کشور برای دستیابی به امنیت شد. هاشمی همچنین به مقامات عراقی توصیه کرد تا در کنار توسعه زیربناهای اقتصادی و پروژه های عظیم نفتی به رفاه مردم و اشتغال نیروهای بومی نیز توجه داشته باشند.
بحرالعلوم: در دو روز قبل دیدارهای مختلفی با آقای آل اسحاق و برخی از تاجران ایرانی و مالکان بخش های خصوصی متخصص در صنایع پتروشیمی و نفت در ایران مثل آقای دکتر حسینی داشتم که نشست های مفید و ارزشمندی بود. ایشان اینجانب را با مشکلاتی که در حیطه شغلی خود با آن روبه رو هستند مطلع کرده و من آمادگی کامل خود را جهت همکاری با آنان برای رفع این مشکلات بیان داشتم.
من در خصوص نقش بخش خصوصی در توسعه اقتصادی ایران، تاکید کردم که مهم ترین عامل پیشرفت بخش خصوصی در ایران زحمات جناب آقای هاشمی رفسنجانی بوده است که با تایید آنان روبه رو شد. و این خود روزنه امیدی به آینده این بخش از اقتصاد ایران است.
بدون تعارف به شما بگویم که ما در برخی از نشست های سیاسی و اقتصادی در عراق همواره از آقای رفسنجانی یاد کرده و می گوییم ما به شخصی همچون ایشان برای توسعه و سازندگی عراق نیازمندیم.
بخش مالی عراق به حمدالله شاهد پیشرفت گسترده ای در سال های اخیر بوده است به عنوان مثال بودجه سال آتی کشورمان مبلغی معادل 120 میلیارد دلار است و این مبلغ در مقایسه با بودجه سال 2004 که به میزان 25 میلیارد دلار بود، خود بیانگر واقعیت هاست.
خدا را شاکریم که کشور عراق از منابع درآمدی بسیاری برخوردار است. اما مشکل در این است که اداره این منابع غیر صحیح است و سیاستمداران ما همچنان در حل بحران های مالی مذکور ناتوان هستند. البته ناگفته نماند که چنین مسائلی ناشی از ادامه اختلافات سیاسی و فکری بین این سیاستمداران است.
البته کشور عراق علاوه بر مشکلات مذکور شاهد یکسری تحولات مثبتی نیز بوده است. به عنوان مثال سه نشست بین المللی در عراق برگزار شد. نشست سازمان کنفرانس سران عرب که عراق ریاست آن را بر عهده دارد، کنفرانس وزیران مسکن کشورهای عرب و همچنین کنفرانس وزرای محیط زیست جهان عرب که عراق در دو روز آینده میزبان آن خواهد بود. همچنین در این راستا می توان به کنفرانس مربوط به اسیران فلسطینی که دو هفته پیش در کشور عراق برگزار شد، اشاره کرد.
با این رویدادها می توان گفت جهان عرب آغوش خود را به تدریج به روی کشورمان باز کرده است اما در این خصوص نباید از مشکلات منطقه ای اخیر غافل ماند؛ مواردی از قبیل بحران سوریه و سوء استفاده ترکیه از اختلافات موجود بین حکومت عراق و منطقه کردستان عراق و نیز بیماری رئیس جمهوری کشور عراق آقای جلال طالبانی که در واقع یک شخصیت معتدل به شمار می رود که می توانست نقش موثری در کاهش این بحران ایفا کند. همه این امور تاثیر بسیار زیادی بر روند پیشرفت عراق داشته است.
هاشمی: وضعیت ایشان اکنون چطور است؟
بحرالعلوم: آقای طالبانی هم اکنون در آلمان به سر می برد و وضعیت سلامتی ایشان نسبت به گذشته بهبود یافته است. البته ناگفته نماند که وضعیت اخیر ایشان یک مساله جدی و بحرانی برای کشور به شمار می رود و فقدان این شخص برای عراق یک خسارت جبران ناشدنی است. ریاست جمهوری از یک سو مورد اختلاف خود کردهاست و برخی از آنان به دکتر برهم صالح تمایل دارند و برخی دیگر فواد معصومی را شایسته جانشینی طالبانی می دانند. این مساله همچنین یک موضوع اختلاف آمیز بین شیعیان عراق است. شیعیان عراق در این خصوص به دو دسته تقسیم می شوند، یک گروه از شیعیان به آقای طالبانی تمایل دارند و گروهی دیگر خواستار تغییر او هستند. همچنین ما آقای ایاد علاوی و طرفدارانش را داریم که خواستار این هستند که سمت ریاست جمهوری به مسعود بارزانی منتقل شود.
از شش ماه گذشته تاکنون عراق با بحران های بزرگی روبه رو بوده، هنوز یک بحران را به پایان نرسانده بحران دیگری آغاز می شود و به این ترتیب می توان گفت بحران ها جزو برنامه های روزمره مردم و دولت عراق به شمار می رود. بالطبع چنین امری اثرات سوئی بر مردم، پارلمان و حکومت عراق به همراه داشته و آشکار و پیداست که ما چنین وضعی را تا انتخابات آتی نخست وزیری بر دوش خواهیم کشید. از دیگر بحران ها می توان به انتخابات استانداران عراق اشاره کرد. امید داریم بتوانیم با عنایت به خداوند و اهل بیت علیهم السلام این بحران ها را به خوبی پشت سر بگذاریم.
ما در نجف یک مشکل اساسی بین برخی افراد و مسوولان دولتی داریم و همواره نماینده ای از طریق تریبون نماز جمعه در کربلا مسوولان دولتی عراق را مورد انتقاد قرار داده و بیان می دارد هیچ اقدام جدی و دائمی از سوی آنان برای حل بحران عراق انجام نگرفته است. چنین امری موجب نارضایتی مردمی در آنجا شده است.
همچنین بحران اخیر عراق با کردها بر سر مناطق مرزی را داریم. ما در این خصوص توقع نداشتیم با کردها که شریک سیاسی و ملی ما به شمار می روند به لبه پرتگاه رویارویی نظامی برسیم. چنین امری باعث تباه شدن زحمات گذشته است. زحمات فراوانی که در خصوص ایجاد همگرایی بین کردها و شیعیان عراق از سوی مسوولان صورت گرفته بود.
کما اینکه در هفته گذشته ما شاهد بحران جدیدی بین آقای مالکی و سنیان عراق بودیم که ناشی از صدور دستور دستگیری برخی از محافظان وزیر دارایی عراق آقای رافع العیساوی بوده که در زمان نامناسبی صورت گرفته است.
در این بین ما شاهد سوءاستفاده کشور ترکیه از تمام این بحران ها بودیم به خصوص در مورد اختلاف کردها با حکومت مرکزی بر سر نفت که پر واضح است هدف ترکیه از این مداخلات، افزایش این بحران ها و تیرگی روابط منطقه کردستان عراق با حکومت مرکزی است.
از سوی دیگر می توان به تحولات مثبت و مفید کشور عراق اشاره کرده به خصوص در بخش نفت کشور عراق توانست در این زمینه عضو شرکت های نفتی بزرگ شود و چاه های نفت جنوب میزان تولید خود را نسبت به دو سال گذشته به 900 هزار بشکه افزایش داده است، از این مقدار تقریباً 500 هزار بشکه برای استفاده داخلی تخصیص داده شده و مابقی به خارج از کشور صادر می شود با این حساب میزان صادرات نفتی کشور در ماه گذشته دو میلیون و 650 هزار بشکه بوده است و پیش بینی می شود با توجه به ماه های آینده با توجه به بودجه کشور میزان صادرات نفتی به دو میلیون و 800 هزار بشکه در ماه برسد. چنین امری برای اولین بار در تاریخ نفتی عراق اتفاق می افتد.
ما پیش بینی می کنیم در سال 2014 میانگین تولید نفت عراق به بیش از میزان تولید آن در زمان قبل از جنگ عراق برسد یعنی تولید چهار میلیون بشکه. ما در کشورمان تعداد 37 شرکت نفتی بین المللی داریم که در شهر بصره و چند شهر دیگر مشغول به فعالیت هستند، همچنین ما تولید نفت در منطقه کردستان را داریم که روزانه به 250 هزار بشکه رسیده است.
به این ترتیب می توان گفت تاکنون وضعیت نفتی کشور عراق خوب بوده است و حضور شرکت های مختلف بین المللی خود شاهدی بر این مدعاست. از این قبیل می توان به شرکت های نفتی کویتی، ترکیه ای، پاکستانی و برخی کشورهای آسیایی اشاره کرد که البته در این بین عدم مشارکت شرکت های ایرانی به خصوص در حوزه استخراج نفت بسیار مشهود است، این امر را ما در سمینارهای تخصصی گذشته همواره مورد بحث قرار می دادیم که چرا نباید همکاری مشترک نفتی بین دو کشور در این زمینه وجود داشته باشد.
هم چنین حملات تروریستی القاعده اوضاع امنیتی را نابسامان کرده است. گروهی هم از مخالفان نظام سوریه در هفته گذشته با آقای نوری المالکی دیدار داشتند. دو روز پیش هم اخضر الابراهیمی سفری به عراق داشت و از کمک های انسان دوستانه عراق به پناهندگان سوریه به خصوص از طرف آیت الله سیستانی تشکر کرد. کمک های آیت الله سیستانی هم در واقع یک نوع جبران و تقدیر از خدمات انسان دوستانه مرحوم حافظ اسد به پناهندگان عراقی در زمان حکومت صدام حسین در عراق به شمار می رود.
هاشمی: در مورد مشکلات و دردسرهای عراق صحبت کردید. ما معمولاً اخبار عراق را پیگیری می کنیم. گاهی دوستان عراقی را ملاقات می کنیم و حضوری اخباری را از آنها می شنویم. واقعاً جای نگرانی هم هست. اگر شخصیت های خوب شیعه که در عراق هستند خوب عمل بکنند عراق تبدیل به یک قدرت بزرگ سیاسی و اقتصادی منطقه خواهد شد. ولی خب این مشکلاتی که پیش می آید نشان از یک ضعف واقعی در بین نیروهای عراقی است. کردها کارشان را خوب انجام می دهند، هم منسجم هستند و هم غربی ها کمک شان می کنند. از اختلافاتی هم که وجود دارد استفاده می کنند و خودشان را راحت کرده اند. در کرکوک هم به گونه ای است که احساس می شود ابتکار عمل را در دست دارند. یعنی حتی با این که زورشان به دولت نمی رسد اما در مسائل ابتکار عمل دارند. ما گاهی فکر می کردیم که آقای سیستانی کمک می کنند به حل مسائل. من نمی دانم که ایشان کمک می کنند یا خیر. اما اخباری که می رسد حاکی از این است که ایشان به هر دلیلی نمی خواهند وارد شوند. خانم من هم که با آنها صحبت کردند به نظر رسید که تمایلی ندارند. حتی آن موقع مشکلات کمتر بود اما به نظر می رسید که ایشان تمایلی ندارند. ایران از بعد برخی مسائل امنیتی در عراق فعال است. تجارت بخش خصوصی هم هست اما انتظار ما این بود که نقش بیشتری داشته باشیم. شما هم به این مساله توجه دارید ما می توانستیم نقش بیشتری در عراق داشته باشیم. اینکه بعضی از مسائل جزیی مانع شود، درست نیست. مصلحت هم عراق هم ایران و هم شیعه و هم منطقه در این است که ایران و عراق با هم کار کنند. البته معلوم است که اعراب دیگر، آمریکایی ها و حتی روس ها مایل نیستند که این اتفاق بیفتد. ولی ما کار خودمان را می کنیم. مزاحم دیگران هم نیستیم. در بسیاری از میادینی که امکان حضور ما هست ترک ها جلو افتاده اند. خب شما الان با ترکیه مشکل دارید. بسیاری از مسائل رو شده است. ایران که مشکلی برای عراق ندارد. اگر مسائل کوچکی و اختلافی باقیمانده، مسائلی است که بین همه کشورهاست و با درایت می توان آنها را نگه داشت یا به مذاکره گذاشت و به عنوان مذاکره می توان زمان زیادی خرید و کارهای زیادی هم در کنارش انجام داد. مساله سوریه هم یکی از نگرانی هایی است که من خودم شخصاً دارم. آینده سوریه بر عراق چه تاثیری خواهد داشت. تا این حکومت های علوی در آنجا بود زمینه مساعدتر بود. ظاهراً هم شانس بقای بسیار کمی هست. من نمی دانم شما اوضاع را چگونه می بینید.
بالاخره بعد از این کشته شدن این همه آدم، آواره ها و تخریب ها اوضاع هم سخت شده است. همین امروز خبر بسیار تلخی در دنیا منتشر شد که در یکی از شهرک های اطراف حماء به صف نانوایی حمله کردند و حدود 90 نفر از افرادی که آمده بودند نان بخرند چه زن و چه کودک کشته شده اند. این چیزها کار را مشکل می کند هم در دنیا و هم در داخل سوریه. به هر حال سوری ها هم انسان های سختی هستند و به سادگی نمی گذرند. به خصوص این که الان گروه های مسلح زیادی در سوریه هستند که تحت هیچ فرمانی نیستند. انسان نگران می شود که اگر مساله سوریه تمام شود اینها به سمت عراق بیایند. اینها شیعه نیستند. سلفی ها هستند و غیرسلفی هایشان هم انسان های تند و تیزی هستند که مسائل نظامی را بر سیاسی مقدم می دانند. سلاح های سوریه اگر دست این گونه آدم ها بیفتد خطرناک است چون هم سلاح شیمیایی دارند و هم سلاح های دیگر. سوءاستفاده اسرائیل مساله دیگری است که به همه ما برمی گردد. من می دانم الان وضع عراق به گونه ای نیست که شما بتوانید کاری بکنید؛ حالا غیردولتی چرا. اگر شخصیت های عراق وارد میدان شوند و با معارضین مذاکره کنند بخش خصوصی است. یک راه حلی پیدا کنید. برای آینده بسیار مهم است. سوریه نباید طوری باشد که راه شما و ما بسته باشد. ما باید سوریه را داشته باشیم. از لبنان تا اینجا اگر این رشته پاره شود اتفاقات بدی می افتد. این یک مساله است که من در موردش نگرانی دارم و بسیار فکر می کنم و مساله دیگر آمریکایی ها. همین بخش نفت که شما گفتید. استعداد نفت و گاز سرمایه بسیار عظیمی است. همه حضور غربی ها در منطقه برای همین است. به این آسانی چشم از این مساله نمی پوشند. هزینه کرده اند تا صدام را از بین ببرند. یک بخش دیگری که من در اخبار متفرقه می بینم این است که زیربناهای رفاهی مردم مثل آب، برق، جاده ها و اشتغال مولد و امثال اینها در عراق، به موازات طرح های پردرآمد پیش نمی رود. چرا این طور است؟
بحرالعلوم: مهم ترین عامل، عدم مدیریت صحیح در اجرای این پروژه هاست. کشور عراق بیش از 30 میلیارد دلار در زمینه برق هزینه کرده است.
بر شما پوشیده نباشد که متاسفانه امروزه فساد در پیکر دولت این کشور رخنه کرده است. البته در زمان صدام نیز بوده اما در قالب اداره های محدودی بود. ولی امروزه ما شاهد شیوع آن در ادارات هستیم. از سوی دیگر ما می بینیم به جای تلاش برای حل بحران، هر گروهی طرف دیگر را متهم می سازد و این امر متاسفانه بین سیاستمداران شیعه بیشتر دیده می شود. البته تلاش های زیادی برای رفع این مشکل از سوی برخی شخصیت ها و مراکز کشور به خصوص مراجع شروع شده و در این زمینه می توان به اظهارات نماینده آیت الله سیستانی آقای شیخ عبدالمهدی کربلایی اشاره کرد که خطاب به دولت گفت: اگر نمی توانید فساد را کاهش دهید از سمت های خود کناره گیری کنید و جای خود را به افراد شایسته و توانا در این زمینه بدهید. خطاب این چنینی از سوی مرجعیت خود دلیلی آشکار بر شدت فساد اداری و مالی در عراق است.
دو سخنران مشهور در کربلا وجود دارد یکی حجت الاسلام صافی و دیگری مهدی کربلایی. یکی از آنها تولیت آستان امام حسین را برعهده دارد و دیگری تولیت آستان حرم حضرت عباس را برعهده دارد و هر دو نماینده آیت الله سیستانی هستند و اظهارات و آرای ایشان را اعلام می دارند.
هاشمی: یکی از کارهایی که مردم عراق را راضی می کند این است که ببینند کشورشان دارد ساخته می شود. بله، حالا طرح های بزرگ نفتی به نتیجه می رسد اما در کنارش اگر مردم برق نداشته باشند، آب نداشته باشند و در زمستان و تابستان مشکلات دیگری داشته باشند که ما خیلی چیزها می شنویم، خوب نیست. مساله فساد هم بسیار بد است و اگر ریشه بکند کار را برای تان بسیار سخت می کند. ادعاهایی می شود ما هم از بیرون خبرهایمان موثق نیست. در مورد اقداماتی که شخصیت های موثر عراق می توانند بکنند شما بالاخره باید پیشنهادی داشته باشید. به نظرتان چه کسی می تواند اوضاع را درست کند؟
بحرالعلوم: به طور کلی سه گروه سیاسی برجسته در میان شیعیان عراق موجود است. یکی گروه دولت قانون که رئیس آن آقای مالکی است. دوم گروه مجلس اسلامی است که ریاست آن را آقای عمار حکیم بر عهده دارد و سومی جریان سیاسی الصدری است به سرپرستی مقتدی صدر. هر یک از این سه گروه مراکز و نهادهای ویژه خود را دارند.
متاسفانه این گروه ها مجالی برای پیدایش یک گروه جدید را نمی دهند و در روند مشارکت سیاسی هم دیدیم شیعیان فقط در قالب دو جریان یکی الائتلاف وطنی (اتحاد ملی) و دیگری دولت القانون (حکومت قانونمداری) به صحنه آمدند که این دو جریان بعد از انتخابات متحد شدند.
لازم به ذکر است که اتحاد ملی در انتخابات دو میلیون و 100 هزار رای به دست آورد که 30 درصد از آنها به افراد مستقل اعطا شد. و به همین مقدار نیز در گروه المالکی شخصیت های مستقل (غیراسلامی) رای آوردند. پس با این حساب تعداد قابل توجهی از آرا به افراد مستقلی داده شده که به خاطر عدم وابستگی به هیچ یک از این دو گروه نتوانستند جایگاهی در پارلمان به دست آورند.
با این وضعیت ما می بینیم که مردم عراق دنبال انتخاب گروهی ریشه دار و تاریخی هستند که هیچ وابستگی به دو گروه فوق نداشته بلکه گرایش های کلی و آشکاری را دنبال کند و بتواند به عنوان یک رای مخالف با قدرت در مجلس ملی عراق ظاهر شود. امروز مجلس عراق از هرگونه جریان های مخالف عاری است.
از سوی دیگر یک تجربه موفقیت آمیز در خطه کردستان عراق داریم که افراد مستقل در آن تعداد قابل توجهی کرسی در پارلمان آنجا به دست آورده اند. افرادی از قبیل شروان مصطفی و گروه اسلامی به 43 کرسی از مجموع 110 کرسی پارلمان این منطقه دست یافته اند. این در حالی است که دو گروه سیاسی مشخص یعنی گروه طالبانی و بارزانی نیز قدرت آنجا را به دست گرفته اند.
این افراد مستقل برای حفظ استقلال خود از شرکت در اداره حکومت کردستان خودداری کردند اما در عین حال حضور خود را در پارلمان قوی کردند و از این طریق توانستند اقدامات قابل توجهی را برای مردم کردستان انجام دهند. پس مهم ترین عامل شکست پروژه های پردرآمد در دولت مرکزی همین فقدان جریان های سیاسی و مستقل در پارلمان عراق است.
اما مشکل دیگر حاکمیت طایفه گری و مذهبیت بر دولت عراق همچون شیعیان، اهل تسنن، کردها، ترک ها، عرب هاست، که یک امر اجتناب ناپذیر بوده است.
این امر به راحتی بهانه دست کشورهای همسایه همچون ترکیه جهت ایجاد تفرقه بین آحاد ملت و سیاستمداران داده است.
تجمع این گروه های مختلف اجتماعی در عراق نه براساس پشتوانه های سیاسی بلکه براساس معیارهای مذهبی بوده که این امر به ضرر عراق منتج شده است. لذا برای حل این مشکل به یک طرح استراتژیکی جامع نیاز است.
هاشمی: الان خانواده بحرالعلوم چه نقشی در عراق دارد؟
بحرالعلوم: امروزه خاندان بحرالعلوم در این بین مستقیماً دخالت نمی کنند اما از تلاش های خود هم برای حل بحران های موجود فروگذار نمی کنند. ما در عراق حضور سیاسی داریم و نیز روابط خوبی با کردها و اهل تسنن عراق داریم. ما نزد آنها پذیرفته شده ایم و در عین حال استقلال خود را حفظ کرده ایم. مهم ترین فعالیت ما برگزاری سمینارها و نشست ها برای انتشار فرهنگ گفت و گو بوده است.
هاشمی: بالاخره حالا آقای طالبانی که قاعدتاً در آینده رئیس جمهور نخواهد بود. آقای بارزانی هم به نظر می رسد ترجیح می دهد همان اقلیم را حفظ کند. به نظر شما چه کسی رئیس جمهور خواهد شد؟
بحرالعلوم: به نظر شخصی من رئیس جمهوری آینده کشور عراق با توجه به وضعیت نابسامان طالبانی، باید در دست کردها باشد. البته نگرش محللین این است که ریاست جمهوری باید به دست شخصی با فرهنگ علوی داده شود تا بتواند روابط خوبی با کشورهای همسایه به ویژه کشورهای عربی برقرار کند از قبیل بازدیدها و ایجاد روابط بین کشورهای مختلف.
در سال های گذشته گفته می شد آقای برهم صالح با توجه به روابط حسنه ای که با کشورهای مختلف داشت به این سمت برسد البته افراد دیگری نیز کاندیدا هستند مانند آقای هوشیار زیباری.
هاشمی: در مراودات با ایران شما مشکلی نمی بینید در آنجا؟ بین آنچه توقع دارید و آنچه اتفاق می افتد؟
بحرالعلوم: در خصوص رابطه عراق با ایران باید گفت ما توقع مان این است با توجه به خروج آمریکاییان حضور ایران بیش از پیش و برای حل این بحران های سیاسی مذکور ضروری و دارای اهمیت فراوانی باشد.
هاشمی: خیلی متشکرم. ما با سوالات مان شما را خسته کردیم. ما از شما سوال می پرسیم، شما که نمی پرسید ما هم چیزی نمی گوییم.
سلام من را به همه خانواده به ویژه آیت الله بحرالعلوم برسانید. به هر حال انتظار ما این است که این خانواده هایی که در عراق رشد کرده اند و شخصیت های زیادی هم در این خانواده ها هست بتوانند عراق را نگه دارند برای نسل های آینده شیعه.
