توانایی ایران در دور زدن تحریم ها

عباس ملکی در نشست دیپلماسی ایرانی با عنوان ایران و امریکا؛ تقابل یا عامل اظهار داشت: تاریخ تحریم نشان می دهد که تحریم ها کمتر موفق شده اند که به اهداف خود برسند. تحریم در چند مورد خاص به نتیجه های محدود رسیده است.  احتمالا تحریم بیشتر مابین کشورهایی با سیستم سیاسی مشابه و همچنین متحد اقتصادی و یا سیاسی موثر است تا کشورهایی که دارای وضعیت سیاسی متفاوت با کشورهای تحریم کننده هستند. تحریم می تواند نخبگان را هدف قرار دهد و یا کل جامعه را. اما سوالی که در مورد تحریم مطرح است این است که آیا تحریم به اهداف سیاسی خود می رسد یا تنها به اهداف اقتصادی منجر می شود؟

او در ادامه گفت: تنها نگاه کردن به رفتار کشور حریف نیز بعضا گمراه  کننده است. رفتار دولت حریف در بهترین حالت یک شاخص با تاخیر است. چون کلا تحریم اقتصادی در درازمدت نتیجه می دهد و در کوتاه مدت نمی توان شاهد تغییرات رفتاری در دولت مقابل شد.نمونه لیبی گواهی بر این مدعاست. لیبی درانتهای سال 2003 تجهیزات هسته ای خودش را تحویل داد. طرفداران اقدامات قهرآمیز می گویند که تحریم اقتصادی علیه لیبی، انزوای دیپلماتیک، و تهدید ضمنی به استفاده از نیروی نظامی بخصوص بعد از اشغال عراق باعث شد که قذافی تصمیم بگیرد.مخالفان اقدامات قهرآمیز می گویند که تحریم های سازمان ملل علیه لیبی سالها بدون نتیجه اعمال می شد و تحریم ها در زمان تصمیم قدافی تعلیق شده بود.همچنین مذاکرات لیبی و کشورهای غربی قبل از اشغال عراق شروع شده بود .مسئله این است که تصمیم لیبی آخرین عمل از یک سلسله کنش و و اکنش بود که اکثر آنها بیرون از میز مذاکره اتفاق افتاد. مسائل داخلی لیبی و موضوع قدرت در طرابلس در تصمیم قذافی دخالت داشت.

وی انگیزه های مثبت از طریق مذاکرات چندجانبه را عبارتنداز: بهبود روابط دیپلماتیک،عضویت در سازمان تجارت جهانی، همکاری های هسته ای غیر نظامی، قرارداد تجارت و همکاری با اتحادیه اروپایی (TCA)، امکان سرمایه گذاری مستقیم در ایران، عضویت در منشور انرژی، فروش هواپیما و لوازم یدکی دانست.

ملکی در ادامه سخنان خود به اعمال تحریم های شدیدتر آمریکا علیه ایران پرداخت و گفت: منطق این اقدامات آن است که آمریکا و اروپا معتقدند که مشوق ها بدون تهدید قهرآمیز در مورد ایران برای تغییر رفتار ایران کافی نیست. منطق 1+ 5 این بوده است که اگر مشوق ها همراه با اقدامات تنبیهی مانند تحریم و تهدید به حملات با امکانات نظامی باشد، ایران به مذاکره تن خواهد داد. این تحریم ها از شدیدترین تحریم های چندجانبه علیه یک کشور است. او به سخنان اوباما در 22 اکتبر 2012 اشاره کرد که گفته بود دولت من قوی ترین اتحاد و قوی ترین تحریم ها در تاریخ را علیه ایران سازماندهی کرده است.

این استاد دانشگاه شریف سپس سئوال اساسی را این دانست که مقدار شدت ابزارهای قهرآمیز که بر ایران وارد می شود تا چه اندازه بر رفتار هسته ای ایران و تغییر آن تاثیر دارد. اودر پاسخ به این سوال گفت: تحریم همیشه بخش اصلی سیاست های عدم گسترش سلاح های هسته ای از ابتدای دوره اتمی بوده است.تحریم از پایان جنگ سرد به یک ابزار سیاست گذاری تبدیل شده است. ایران پیوسته از طرف آژانس و شورای امنیت تحت فشار بوده است تا مطابق با پادمان، پروتکل الحاقی و کد 3.1 عمل نماید و همچنین گذشته هسته ای خود را توضیح دهد. ایران بدنبال دسترسی به تکنولوژی هسته ای است.آمریکا بدنبال ممانعت ایران از دسترسیی به تکنولوژی هسته ایست.این عدم تطابق باعث اتخاذ اقدامات قهرآمیز می شود.کشته شدن دانشمندان ایرانی بخشی از اقدامات قهرآمیز است.تحلیل هزینه/فایده تصمیم به موافقت از طرف ایران با پیشنهادات آمریکا و دیگر کشورها مشخص نمی کند که در آینده وضعیت بهتری در انتظار ایران است.

این کارشناس سیاست خارجی سپس به عدم اطمینان به توافق با غرب پرداخت و گفت: نظریه ”هر قدم که ایران به عقب پابگذارد، غرب دو قدم پیش خواهد آمد“. توافق به معنای ضعف در برابر حریف: موافقت با تقاضای غرب به معنای تشویق غرب به مطرح کردن تقاضاهای بیشتر مانند

    - حقوق بشر

    - تروریسم

    - صلح خاورمیانه

    - نقش ایران در منطقه

هزینه ها و فایده های این معامله با عدم قطعیت روبروست. مسئله فنآوری هسته ای و مقدار پیشرفت آن یک موضع همراه با ریسک است. ریسک فنآوری و هزینه تحریم ها و آینده آن نیز مشخص نیست و مشخص نیست که چه مقدار از مشکلات اقتصادی ایران بخاطر مسئله تحریم است و چه مقدار سوء مدیریت داخلی

دکتر عباس ملکی سپس به توانایی ایران در دور زدن تحریم ها پرداخت و مهمترین نکات در این زمینه را تجارت با کشورهای دیگر ، استفاده از راهکارهای مالی جدید، راه های حمل و نقل جدید، تولید داخلی دانست.

 دکتر ملکی تاریخ روابط ایران و آمریکا را به سه دوره تاریخی تقسیم کرد:

1953- 1851:  نیروی سوم

1953- 1979: دولت تحصیلدار

1980- تاکنون: اقدامات قهرآمیز

ملکی در مورد ظرفیت های آمریکا به ظرفیت های نظامی، اقتصادی، دیپلماتیک، اطلاعاتی آمریکا اشاره کرد و استفاده از نفت و گاز غیرمتعارف در داخل آمریکا، روابط بهتر آمریکا و هند، روابط بهتر با اتحادیه اروپا، همکاری در کمتر شدن تهدید موشکی و پیشرفت های تکنولوژیک در فنآوری های نوین را مورد اشاره قرار داد.

دکتر عباس ملکی در ادامه گفت: کشورهایی که آمریکا در مورد پرونده هسته ای ایران هم نظر هستند، لزوما در مسائل مهم دیگر در منافع آمریکا اشتراک نظر ندارند.

ملکی در نهایت چنین جمع بندی کرد که سیستم در جمهوری اسلام همچنان در بخش های دفاعی و امنیتی گوش بزنگ است و گفت اقدامات آمریکا در مورد ایران همگی در چارچوب اقدامات قهرآمیز است. حتی ارائه مشوق ها و پیشنهاد مذاکرات یک جانبه، دوجانبه، و چندجانبه (هیلاری کلینتون، 30 نوامبر 2012) به نظر می رسد آمریکا می تواند قطع روابط یک جانبه در آوریل 1980 را جبران نماید. اگر امروز تصمیم بر رفع تحریم ها و اقدامات  قهرآمیز باشد، با توجه شکل تصمیم گیری در کشوری مانند آمریکا حداقل ده سال طول خواهد کشید تا عملا تحریم ها رفع شود.