نفتا اقتصاد جهان را دگرگون کرد

آرش پورابراهیمی: توافقنامه نفتا نشان داده است که یک توافقنامه تجارت آزاد کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می‏تواند برای هر دو گروه سودمند باشد.

 مجله فارین افرز در شماره ژانویه/فوریه سال 2014 و به مناسبت بیست سالگی قرارداد نفتا، این توافقنامه را مورد بررسی قرار داده است. کارلا هیلز (Carla Hills)، یکی از روسای سازمان شورای روابط خارجی (Council on Foreign Relations)، در یادداشتی در فارین افرز از توافقنامه نفتا دفاع کرده و آن را برای سه کشور عضو آن مفید ارزیابی کرده است. متن زیر خلاصه ای است از یادداشت خانم هیلز:

طی بیست سالی که توافقنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (North American Free Trade Agreement)، که به قرارداد نفتا (NAFTA) شهرت دارد به اجرا رسیده است، موافقان و مخالفان بسیاری در مورد آن اظهارنظر کرده اند. برای اینکه به درستی بتوان عملکرد نفتا را مورد بررسی قرار داد، باید ابتدا تصویر صحیحی از آنچه این توافقنامه به اجرا درآورده به دست آورد. با در نظر گرفتن کشورهای عضو این توافقنامه، یعنی آمریکا، کانادا و مکزیک، می‏توان گفت که قرارداد نفتا امروز بازاری منظقه ای به ارزش 19 هزار میلیارد دلاری  با 470 میلیون مصرف کننده را ایجاد کرده است. داده های اتاق بازرگانی ایالات متحده نشان می‏دهند که شش میلیون شغل در آمریکا وابسته به تجارت با مکزیک هستند و هشت میلیون شغل نیز به خاطر تجارت با کانادا شکل گرفته اند. نفتا نخستین قرارداد تجارت آزادی بود که میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه منعقد شد و نسبت به قراردادهای پیش از خود، بزرگترین بازار مشترک را ایجاد کرد. قرارداد نفتا همه تعرفه های گمرکی برای کالاهای صنعتی را حذف کرد و تجارت نامحدود محصولات کشاورزی میان آمریکا و مکزیک را تضمین کرد. علاوه بر این ها، قرارداد نفتا شامل بخش هایی برای توسعه بخش خدمات و همچنین حمایت از حقوق سرمایه گذاران و حفاظت از قوانین حق انتشار می‏شود.

برای ایالات متحده آمریکا، پیامدهای اقتصاد و همچنین اجتماعی، سیاسی و فرهنگی قرار نفتا چشمگیر بوده است و اگر آمریکا شمالی می‏خواهد که همچنان یکی از رقابت پذیرترین بخش های اقتصاد جهان باقی بماند، باید بازارهای جدیدی را بر پایه قرارداد نفتا فراتر از مرزهایش ایجاد کند.

قرارداد نفتا فعالیت اقتصادی در مرزهای کشورهای عضو را متحول کرد. امروز کانادا بزرگترین مقصد صادراتی محصولات آمریکایی است و همچنین کانادا نیز 98 درصد از انرژی صادراتی خود را راهی آمریکا می‏کند. مکزیک نیز دومین مقصد محصولات صادراتی آمریکا محسوب می‏شود. طی دو دهه اخیر، زنجیره تامینی بسیار کارا و یکپارچه در آمریکای شمالی ایجاد شده است و تجارت میان منطقه ای در کشورهای عضو نفتا نیز در این مدت رشدی 400 درصدی را تجربه کرده است؛ از 290 میلیارد دلار در سال 1993 به بیش از 1.1 هزار میلیارد دلار در سال 2012. هر روز حدود 2 میلیارد کالا و خدمات از مرزهای شمالی و 1 میلیارد کالا و خدمات از مرزهای جنوبی آمریکا به دیگر کشورهای عضو نفتا جابجا می‏شوند. قرارداد نفتا نه تنها تجارت بین کشورها را ارتقا داده بلکه باعث همکاری های بیشتر میان بخش های تولیدی و تجارتی منطقه شده به طوری که اکنون حدود نیمی از تجارت آمریکا با کانادا و مکزیک را ارتباط بین شرکت ها شکل می‏دهد، ارتباطی که باعث افزایش بهره وری و تخصص در منطقه شده است. در کنار این ها، باید تاثیر قرارداد نفتا بر سرمایه گذاری را نیز مورد توجه قرار داد. برای مثال مکزیک سرمایه گذاری های هنگفتی را در بخش های سیمان و لبنیات آمریکا انجام داده و بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری آمریکایی ها در مکزیک نیز راهی بخش تولید و به خصوص خودروسازی شده است. به همین خاطر می‏توان گفت که قرارداد نفتا طی دو دهه اخیر، به بهبود بهره وری فعالیت اقتصادی در منطقه آمریکا شمالی سود رسانده است و منفعت آن نه تنها برای یک کشور، بلکه برای هر سه کشور عضو توافقنامه بوده است.