بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 9 مهر 1392      12:20

جنبش ضد تحریم برآمده از نظریه ملکیان

موضوع مقابله با تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی در قبال کشورها موضوع جدیدی نیست و طبعا روشنفکران و متفکرین نیز از زوایای مختلف با این موضوع برخورد داشته‌اند. باید بگویم اولین پایه‌ای که در اینجا به لحاظ فکری و روشنفکری باید مورد بحث قرار گیرد پایه اخلاقی داستان است. سعی می‌کنم که از همین مبنا بحثمان را آغاز کنم. همانطور که می‌دانید دوست و استاد گرامی آقای مصطفی ملکیان با استفاده از آرای ویلیام دیوید راس وظیفه روشنفکران را به دو دسته کلی تقریر حقیقیت در عرصه نظر و تقلیل مرارت در عرصه عمل تقسیم کرده است

اظهارات سعید حجاریان وام گرفته از نظریه مصطفی ملکیان با عنوان «تقریر حقیقت و تقلیل مرارت» بود و محور مصاحبه نیز از همان ابتدا بر مبنای همین نظریه پیش رفت. حجاریان از همین منظر، می گفت «وظیفه اخلاقی روشنفکر است که برای لغو تحریم ها دست به کار شود.» تحریم هایی که این روزها زندگی مردمان این سرزمین را هدف گرفته و برخی نخبگان اقتصادی را برآن داشته تا برای لغو آن از جنبشی سخن بگویند که همه ظرفیت های خاص کشور باید در آن به کار گرفته شود.

برایم جالب بود بدانم نقشه راه پیشنهادی سعید حجاریان برای «جنبش ضد تحریم» چیست، اما او گامی به عقب نهاد و از «وظیفه اخلاقی روشنفکر» گفت، از تلاش روشنفکر برای «کاستن از درد و رنج مردم» و از کوشش نامحدود او برای نور بخشیدن به حقیقتی که گاه مجاز جلوه می کند. تا جایی که نقبی به «گفت و گوی تمدن ها» زد و سخنش را با در خدمت دانستن این ایده به جنبش تمام کرد.

آقای دکتر این روزها بحث جنبش ضد تحریم در کشور ما آغاز شده است، جنابعالی از چه زاویه ای این موضوع را قابل بحث می دانید؟
موضوع مقابله با تحریم های اقتصادی بین المللی در قبال کشورها موضوع جدیدی نیست و طبعا روشنفکران و متفکرین نیز از زوایای مختلف با این موضوع برخورد داشته اند. باید بگویم اولین پایه ای که در اینجا به لحاظ فکری و روشنفکری باید مورد بحث قرار گیرد پایه اخلاقی داستان است. سعی می کنم که از همین مبنا بحثمان را آغاز کنم. همانطور که می دانید دوست و استاد گرامی آقای مصطفی ملکیان با استفاده از آرای ویلیام دیوید راس وظیفه روشنفکران را به دو دسته کلی تقریر حقیقیت در عرصه نظر و تقلیل مرارت در عرصه عمل تقسیم کرده است.

به نظر می رسد که در قضیه تحریم هایی که از سوی کشورهای غربی وضع شده است این دو وظیفه با یکدیگر تلاقی می کنند؛ یعنی اولی به خدمت دومی در می آید به این معنا که اولین وظیفه روشنفکران ایرانی جست وجوی حقیقت حول و حوش میزان آسیب هایی است که از ناحیه این تحریم ها به جامعه ایرانی وارد می شود و آنگاه در مقام عمل طبعا وظیفه دارند تا آنجا که ممکن است از آلام ناشی از وضع تحریم ها بر مردم بکاهند. منتها اینجا نکاتی را باید در نظر گرفت؛ اول آنکه این تقریر حقیقت فقط شامل آسیب های ناشی از تحریم ها نمی شود بلکه روشنفکر از آن حیث که روشنفکر است جرات فکر کردن و نقد کردن نیز دارد.

 متاسفانه در سنوات اخیر، گفتارهای متناقضی از سوی مسوولان امر شنیده شده است که باید حول آنها کاوش به عمل آید. ممکن است که روشنفکران به جای مواجهه با مسائل جدی، درگیر شبه مساله شده باشند و از این رو به دام فضای مجازی افتاده باشند؛ بنابراین باید پرسید که فعالیت هسته ای با همه مخارجی که بر گرده مردم گذاشته، چه منافعی را عاید کرده است و در نهایت می خواهیم به کجا برسیم. اگر روشنفکر ما به جایی رسید که موضوع برایش کور و مه آلود شد آنگاه وظیفه اش در قبال مردم چه خواهد بود؟
من شخصا بر این باورم که حتی اگر چون آفتاب برای روشنفکران روشن شد که مسوولان به بیراهه می روند وظیفه شان در مقابل تقلیل مرارت به جای خود باقی است و نباید از زیر بار مسوولیت آن شانه خالی کنند و واجب است که از طرق مختلف، چه ایجاد کمپین ها و جمع آوری امضاهای جمعی یا هر طریق دیگری صدای مردم بی صدا شوند. نکته بعدی آن است که در دولت قبل دعوایی بین نخبگان سیاسی درگرفته بود که آیا مرارت های مردم ناشی از تحریم ها است یا منبعث از ناکارآمدی و بی کفایتی دولت در اتلاف منابع ملی بدون آنکه لحظه ای غم مردم را بخورد. معتقدم که نباید خود را درگیر این جدال کنیم.

به قول پروین:
 حدیث روشن ظلم شما و نکبت ما/ حقیقت است چرا صحبت از مجاز کنیم؟
 ما باید دنبال حقیقت باشیم، نه مسائل مجازی و مسائل بی ربط به موضوع معیشت مردم و البته حقیقت تلخ است[الحق مر]

با توجه به توضیحاتی که در خصوص وظیفه روشنفکر؛ یعنی تقریر حقیقت و تقلیل مرارت دادید، آیا زمینه و بستر لازم برای عمل به تکلیف روشنفکر را فراهم می بینید؟
مواردی که به آنها اشاره کردم پیش شرط های اخلاقی موضوع هستند که برای من در درجه اول اهمیت قرار دارد.از نظر بنده مقابله و تلاش برای از بین رفتن و کاهش تحریم های غرب علیه ایران تکلیف و وظیفه اخلاقی روشنفکران است؛ بنابراین بدون توجه به بود یا نبود سایر مبانی و بسترهای لازم، وجود همین یک مولفه برای این اقدام کافی است.

با توجه به اینکه ایده این جنبش از سوی آکادمیسین های اقتصادی مطرح شده، حیات فعال و پویای دیگر جنبش های مدنی چه قدر می توانند در پیشبرد اهداف این جنبش اثرگذار باشند؟
آکادمیسین های اقتصادی که شما از آنها به عنوان پایه گذار جنبش نام بردید، معتقد به مشی لیبرالیسم، از نظر اقتصادی بیشتر به دنبال آزادی اقتصادی؛ یعنی بازار کامل و رهایی به معنای بگذار آزاد باشند یا به اصطلاح «laisser faire» هستند و از این لحاظ برای آنها فرقی ندارد که تحریم ها از به وجود آمدن بازار کامل ممانعت می کند یا خود دولت یا موانع گمرکی. در اینجا از نظر اقتصاددان ها اینها همه هم عرض یکدیگر هستند در حالی که از نظر من مساله اصلی، تحریم است.

 من نمی گویم باقی موارد مهم نیست. دولت مانع بازار آزاد و جهانی شدن است، اما مساله ما در حال حاضر مساله تحریم ها است. مسائل دیگر همواره وجود داشته اند. اقتصاددان های ما باید به تحریم ها پرداخته و آن را جدی بگیرند. البته باید بگویم که فقط آکادمیسین ها برای این کار کافی نیستند؛ بلکه فعالان سیاسی و اجتماعی و متخصصان حوزه های مختلف نیز باید درگیر موضوع شوند. حتی چنانکه گفتم جنبش ضد تحریم دارای بنیاد فلسفی و اخلاقی است و فیلسوفان فلسفه اخلاق باید به این بحث ورود کنند. این جنبش بحث فلسفی مفصل دارد.

پس با این تفاسیر خرده جنبش ها در ایران می توانند مکمل فعالیت این جنبش باشند و این در حالی است که خرده جنبش ها در ایران و در هشت سال گذشته دچار محدودیت هایی بودند، این جنبش ها با چنین موقعیتی چگونه می توانند به یاری جنبش ضد تحریم بشتابند؟
توجه داشته باشید اقشار مختلف اجتماعی از هر طبقه و گرایش در اثر تحریم ها دچار آسیب هستند. از دانشجویان که به دلیل محدودیت در انتقال ارز جهت تحصیل با مشکلات فراوان مواجه هستند تا کارگران زحمتکش که به دلیل عدم ورود تکنولوژی و مواد اولیه اشتغال و معیشت شان به مخاطره افتاده است در این مساله درگیر هستند پس می بینید که جا دارد جنبش ها و خرده جنبش های مختلف اجتماعی برای رفع تحریم ها به میدان آیند. بنده در سال 88 در مقاله ای نسبت به از بین رفتن مدنیت در جامعه ایران هشدار داده بودم. اکنون نیز معتقدم تداوم اعمال تحریم های فعلی علیه ایران باعث شتاب این فرآیند خواهد شد.

چگونه می توان بین جنبشی که خاستگاه آکادمیک دارد با مردم پیوند ایجاد کرد؟
با توجه به اینکه این جنبش، جنبش رو به بیرون است؛ یعنی مخاطبان آن خارجی هایی مانند لابی های مختلف سیاسی، سازمان های بین المللی، مجالس و کنگره های کشورها هستند، شما نباید دنبال این باشید که مردم عادی و کوچه بازار به جنبش بپیوندد؛ بلکه خرده جنبش ها باید کمک کنند تا مطالبه این جنبش بسط پیدا کرده و به گوش مردم برسد.

در شرایطی که مدنیت آسیب دیده چگونه می توان از جنبش های مدنی انتظار داشت که مطالبه اقتصادی را پیگیری کنند؟
برای نیل به این هدف جنبش ها باید موضوع فعالیتشان را تغییر دهند. یعنی باید کوشید تا خرده جنبش ها فعال شده و مسائل مبتلا به اجتماعی مرتبط با تحریم ها را استخراج و دسته بندی کنند و ذیل این کمپین آنها را مطرح کنند. می بینید که تعدادی از وکلای زبده و با مسوولیت به میدان آمده و کمک کرده اند تا از چند بانک ایرانی رفع تحریم شود. اکنون هم اگر بتوانند برای رفع تحریم سوئیفت یا نظایر این کاری انجام دهند بسیار اقدام مثبتی انجام گرفته است.

 با همین شیوه می توان گروه های زیادی را درگیر موضوع کرد. مثلا پزشکان که می توانند با استخراج اطلاعات دقیق آسیب های پزشکی و بهداشتی ناشی از تحریم ها و گزارش دقیق آن به سازمان های بین المللی و مراجع ذی ربط تاثیر لازم را برای رفع بخشی از تحریم ها داشته باشند به همین دلیل است که می گویم این نوع کمپین ها رو به بیرون و بالا دارند و نمی توان توده مردم را درگیر کرد.

جنبش ضد تحریم به واسطه رویکرد دیپلماسی عمومی و خاستگاه اجتماعی خود می تواند جنبشی مردم مدار به حساب آید؟
به یک معنا می توان گفت مردم مدار است چراکه شاید بعضی بگویند حالا که آقای روحانی با پشتوانه رای بالای مردم روی کار آمده است ادامه وضع تحریم های آمریکا علیه ایران در چنین شرایطی به هیچ وجه در عرصه بین المللی و داخلی موجه نیست؛ بنابراین جنبش دارای پایگاه مردمی است البته معتقدم جنبش نباید محدود به جمع آوری امضا و صدور نامه و بیانیه باشد. به منظور رفع تحریم ها و کاهش صدمات ناشی از آن باید گروه های درگیر در جنبش دست به عمل بزنند. مثلا هنرمندان و اهالی فرهنگ در این ارتباط دست به تولید محصولات فرهنگی بزنند یا آنهایی که دارای اعتبار بین المللی و جهانی هستند در آوردگاه های جهانی نسبت به وضع تحریم ها موضع بگیرند.

گفتید این جنبش، رو به بیرون است و باید از لابی های بین المللی استفاده کند، چگونه؟
رابطه دولت با دولت به ما ربطی ندارد اما ما می توانیم لابی کنیم. جنبش ضد تحریم در سطح مدنی باید با سازمان های بین المللی، منطقه ای، گروه های نفوذ و ان جی او ها پیوند برقرار کند. یعنی در دل این جنبش یک تقسیم کار صورت می گیرد و هرکس در حوزه خود می کوشد دست به عمل بزند.

در سطح سیاسی می توان چه کرد؟
در حوزه سیاسی نیز باید با طرف های مختلف گفت و گو و لابی کرد و به مراکز تصمیم گیری در آمریکا و اروپا فشار وارد کرد. این جنبش حتی می تواند از اپوزیسیون نیز استفاده کند چراکه بخش هایی از آنها به رغم مخالفت با دولت با مردم و مشکلات آنها همراه هستند.

تجربه تاریخی از این جنس جنبش ها در ایران وجود داشته است؟
تحریم ها در ایران تا به حال به این شدت نبوده است و به طور کلی ما تجربه ای چون این جنبش در ایران نداشته ایم.

فقدان تجربه تاریخی در این زمینه چگونه می تواند مشکل آفرین باشد؟
از آنجا که در کشور ما این نحوه تحریم جدید است باید به مرور آموخت و به جلو حرکت کرد. الان عده ای از مخالفان نظام ممکن است بگویند این جنبش، یک جنبش دولتی است. از سوی دیگر یک عده چشمانشان را بسته اند و نمی گویند عامل تحریم چه کسی بوده است. باید در مورد زمینه سازان این گونه تصمیمات نیز سخن گفت.

 با این حال کار ما پیکار در دو جبهه است. 1- دولت به معنای عام کلمه که وظیفه شفاف سازی و کاهش تنش را بر عهده دارد که باید او را وادار کنیم به راستی آزمایی تن دهد، نه فقط به خارجی ها بلکه به روشنفکران و فعالان مدنی داخلی اجازه دهد تا از تاسیسات بازدید کنند. مثل قصه زندان ها، چرا احمد شهید برود؟ خودمان می رویم.2- جبهه خارج که با تحریم های ظالمانه باعث به وجود آمدن مشکلات فراوان و آسیب های جانکاه شده است.

چگونه می توان از تجربه دیگر کشورها به نفع این جنبش استفاده کرد؟
خوشبختانه در عصر ارتباطات دسترسی به منابع مشابه بسیار آسان و سریع است؛ بنابراین می توان با مطالعه و برقراری ارتباط با فعالان مرتبط جوامع دیگر از تجارب مشابه به نحو تخصصی سود برد.

جنبش ضد تحریم با محوریت گسترش روابط تجاری با دیگر کشورها، جذب سرمایه گذار خارجی، شرح و بسط اندیشه صلح طلب شهروند ایرانی در تلاش است از دیپلماسی عمومی به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند؛ اما در عرصه نظر دیپلماسی عمومی به نوعی مکمل سیاست های دستگاه رسمی دیپلماسی کشورها به حساب می آید، این جنبش چگونه می تواند استقلال خود را در چنین وضعیتی حفظ کند تا شائبه نزدیکی با دولت حول آن مطرح نشود؟
دیپلماسی عمومی در ایران بسیار بد تعریف شده است. می خواهم بگویم دیپلماسی عمومی الزاما مکمل دیپلماسی رسمی نیست. در روابط تجاری یا در عرصه روابط آکادمیک، هرکدام حوزه های اختصاصی خود را دارند. دیپلماسی عمومی الزاما ربطی به دولت ندارد و ارتباطاتی که در سطوح مختلف اجتماعی، فرهنگی، بازرگانی، تجارت، توریسم یا حتی در عرصه ورزش در سطح جهان وجود دارد، خود می تواند به بسط دیپلماسی عمومی کمک کند.

به عنوان مثال، گفت و گوی تمدن ها را در نظر بگیرید. می بینید که به رغم مطرح شدن این ایده از سوی یک دولتمرد و کنار گذاشتن از سوی دولتمردی دیگر، ایده از بین نرفته است. هنوز هم می توان با استفاده از ایده گفت و گوی تمدن ها سطح وسیعی از روابط بین المللی در حوزه مدنی را سامان داد که متاسفانه پس از پایان دولت خاتمی، دولت بعد چون با این ایده مخالف بود آن را به کنار گذاشت و حتی روز جهانی گفت و گوی تمدن ها که در تقویم سازمان ملل ثبت شده را از تقویم رسمی ایران حذف کرد؛ اما ترکیه همین ایده را با جدیت تعقیب می کند. به نظرم گفت و گوی تمدن ها امروز می تواند به خدمت این جنبش دربیاید.

 


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

کلمات کلیدی : سیاسی
نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir