اقتصاد مصر فرو می ریزد

نویسنده: مارک رو

استاد دانشگاه هاروارد

بازخوانی یادداشت که پس از پیروزی انقلاب مصر و کنار رفتن حسنی مبارک از قدرت نوشته شده نشان می‏دهد که خوشبینی های نخستین نسبت به آینده اقتصاد مصر چندان در واقعیت های اقتصادی ریشه نداشته است:

"مهمترین سوال روز در مورد مصر اینست که آیا انقلاب در این کشور می‏تواند به یک نظام سیاسی باز و دموکراتیک منجر شود یا اینکه دوباره استبداد برقرار خواهد شد؟ اما در این میان آینده اقتصادی انقلاب مصر هم به همین اندازه برای مصریان و جهان اهمیت دارد.

طی ربع قرن گذشته، یکی از اصلی ترین توصیه های نهادهایی مانند صندوق بین المللی پول و بانک جهانی جهت توسعه بین المللی، تقویت بازارهای مالی کشورهای در حال توسعه بوده است. بازارهای مالی قوی تر باعث خواهند شد تا پس اندازها به جایی سرازیر شوند که بیشترین تاثیر را بر رشد اقتصاد دارند، در نتیجه تقویت بازارهای مالی یکی از کلیدی ترین پیش نیازهای توسعه محسوب می‏شود. صندوق بین المللی پول و بانک جهانی مطالعات زیادی را در مورد عواملی که باعث تقویت و یا تضعیف بازارهای مالی می‏شوند انجام داده اند. تمرکز برخی از این تحقیقات بر کیفیت نهادهایی مانند قوه قضاییه و اداره مالیات قرار دارد، برخی دیگر از بررسی ها تاکید بیشتری بر کیفیت قوانین شرکت ها دارد و نگاه گروه دیگری از این بررسی ها شامل آزادی تجاری و کاهش مالیات ها می‏شود و البته حق مالکیت در میان تمام بررسی ها از نقش پررنگی برخوردار است.

با اینحال با نگریستن به آنچه در کشورهای در حال توسعه رخ داده است به نتایج ناامید کننده ای می‏رسیم چرا که می‏توان کشورهایی را یافت که نظام قضایی خود را بهبود بخشیده اند، کارایی نظام مالیاتی را افزایش و فساد را هم به نحو موثری کاهش داده اند اما با اینحال چنینن اقداماتی تاثیر مثبت چندانی بر بازارهای مالی آن ها نداشته است.

همچنین با نگاهی به تجربه آمریکا، انگلستان و ژاپن در مورد توسعه بازارهای مالی به نظر می‏رسد که عامل دیگری هم بر تقویت بازارهای مالی موثر است و تا زمانی که وجود نداشته باشد بقیه عوامل هم موفقیت چندانی کسب نخواهند کرد. این عامل دیگر، ثبات سیاسی است. در یک محیط سیاسی با ثبات است که سرمایه گذاران و بنگاه ها بدون نگرانی از اینکه دولت آینده ممکن است کلیه شرایط را به هم بریزد و سرمایه آن ها را تهدید کند اقدام به سرمایه گذاری می‏کنند. بررسی هایی که در این مورد در دانشگاه هاروارد انجام شد نشان داد که بی ثباتی سیاسی تاثیر بسیار زیادی بر عدم موفقیت در توسعه بازارهای مالی دارد. البته باید توجه کرد که ثبات سیاسی ای که از روی ایجاد ترس و وحشت ایجاد شده باشد، یعنی همان ثباتی که حسنی مبارک در مصر برقرار کرده بود، برای توسعه واقعی بازارهای مالی کافی نیست چرا که رژیم های استبدادی که درآمد بالایی هم دارند بیشتر به سمت رفتارهای دلبخواهی تمایل دارند که این مسئله باعث کاهش اطمینان سرمایه گذاران خواهد شد. با این تفاسیر اگر انقلاب مصر به ایجاد یک نظام سیاسی باز و دموکراتیک با محوریت طبقه متوسط منجر شود که در آن مردم احساس کنند در دولت سهم دارند آنگاه اقتصاد مصر می‏تواند از مزایای هنگفتی بهره مند شود."