این آمار می گوید از این تسهیلات، بیشترین سهم آن را تسهیلات در قالب عقود مشارکتی و پس از آن، تسهیلات به صورت عقود مبادله ای، سایر عقود و عقود قرض الحسنه داشته است.
در گزارش بانک مرکزی از وضعیت تسهیلات اعطاشده از سوی شبکه بانکی کشور در پایان سال گذشته که وضعیت این تسهیلات را از لحاظ نوع عقد استفاده شده برای پرداخت تسهیلات و نیز گروه بندی بانک های کشور از لحاظ تجاری، تخصصی، بانک های غیردولتی و موسسات اعتباری بررسی کرده، عقود مورد استفاده برای پرداخت تسهیلات در 9 عنوان «عقود اصلی» و یک عنوان «سایر عقود» معرفی شده است. به این ترتیب، با جدا کردن عقد قرض الحسنه و سایر عقود از آن، می توان هشت عقد باقیمانده را در قالب سه عقد «مشارکتی» و سه عقد «مبادله ای» دسته بندی و میزان و تغییرات آنها را بررسی کرد. با استفاده از دسته بندی های رایج، می توان عقود «اجاره به شرط تملیک»، «فروش اقساطی» و «جعاله» را به عنوان «عقود مبادله ای» و همچنین عقود «مضاربه»، «مشارکت مدنی»، «مشارکت حقوقی»، «سرمایه گذاری مستقیم» و «سلف» را به عنوان «عقود مشارکتی» در نظر گرفت.
مانده تسهیلات اعطایی
آمارها نشان می دهد در پایان سال گذشته، «مانده تسهیلات اعطایی بانک ها» به رقم 406 هزار و 759 میلیارد تومان رسیده است که نشان دهنده حجمی از منابع بانکی است که در پایان اسفند سال گذشته، به صورت تسهیلات، خارج از سیستم بانکی بوده است. این آمار می گوید میزان کل تسهیلات اعطا شده از سوی سیستم بانکی کشور در پایان سال 1391 در مقایسه با پایان سال 1390، درحدود 17.7 درصد افزایش یافته است.
این آمارها حاکی از آن است که از این میزان، در حدود 46 درصد تسهیلات در قالب عقود مشارکتی، در حدود 34.6 درصد از میزان آن در قالب عقود مبادله ای، در حدود 5.3 درصد از آن در قالب قرض الحسنه و در حدود 14 درصد از آن در قالب سایر عقود بانکی پرداخت شده است.
این گزارش نشان می دهد که در پایان اسفندماه سال گذشته، در بین عقود معرفی شده، بیشترین سهم از مانده تسهیلات اهدایی بانک ها و موسسات اعتباری را مشارکت مدنی با 38.9 درصد به خود اختصاص داده است. همچنین سهم قرض الحسنه 5.3 درصد، مضاربه 3.1 درصد، سلف 0.4 درصد، جعاله 4.7 درصد، فروش اقساطی 29.3 درصد، اجاره به شرط تملیک 0.7 درصد، مشارکت حقوقی 2.6 درصد، سرمایه گذاری مستقیم 1.1 درصد و سایر 14 درصد بوده است.
بیشترین رشد در عقود مشارکت حقوقی
مطابق آمار ارائه شده، در مدت یادشده در کل سیستم بانکی، تسهیلات عقود مبادله ای به میزان 15.7 درصد، تسهیلات در قالب عقود مشارکتی به میزان 23.8 درصد، تسهیلات در قالب عقود قرض الحسنه به میزان 21.1 درصد و تسهیلات در قالب سایر عقود نیز به میزان 4.1 درصد رشد یافته است. در میان اجزای 9 گانه این عقود نیز، عقود مشارکت حقوقی، سرمایه گذاری مستقیم، مشارکت مدنی و جعاله به ترتیب با 53.1 درصد، 46.9 درصد، 24.7 درصد و 26.6 درصد رشد، بیشترین نرخ افزایش را داشته است.
عقود به تفکیک بانک ها
براساس این گزارش، در بخش بانک های تجاری با پرداخت 76 هزار و 397 میلیارد تومان مانده تسهیلات، سهم تسهیلات قرض الحسنه 8 درصد، مضاربه 4.7 درصد، سلف 1.2 درصد، مشارکت مدنی 22.5 درصد، جعاله 11.3 درصد، فروش اقساطی 28.9 درصد، اجاره به شرط تملیک 0.9 درصد، مشارکت حقوقی یک درصد، سرمایه گذاری مستقیم 0.9 درصد و سایر 20.6 درصد بوده است. در بخش بانک های تخصصی 122 هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات، بیشترین سهم را فروش اقساطی با 56.1 درصد به خود اختصاص داده است. در این بانک ها سهم تسهیلات قرض الحسنه 3.7 درصد، مضاربه 0.5 درصد، سلف 0.6 درصد، مشارکت مدنی 29.9 درصد، جعاله 1.9 درصد، اجاره به شرط تملیک 0.4 درصد، مشارکت حقوقی 0.7 درصد، سرمایه گذاری مستقیم 0.2 درصد و سایر 5.9 درصد بوده است. در حوزه بانک های غیردولتی و موسسات اعتباری، مانده تسهیلات اعطایی در پایان سال گذشته به 207 هزار و 842 میلیارد تومان رسیده که سهم مشارکت مدنی با 50.2 درصد از سایر عقود بیشتر است. در بانک های غیردولتی و موسسات غیراعتباری سهم تسهیلات قرض الحسنه 5.3 درصد، مضاربه 0.4درصد، سلف صفر، جعاله 3.8 درصد، فروش اقساطی 13.6 درصد، اجاره به شرط تملیک 0.8 درصد، مشارکت حقوقی 0.4 درصد، سرمایه گذاری مستقیم 1.7 درصد و سایر 16.4 درصد بوده است. در بانک های غیردولتی و اعتباری سهم عقود مشارکتی درصد، عقود مبادله ای درصد و سایر 16.4درصد است. همچنین در بانک های تخصصی مانده تسهیلات عقود مشارکتی 31.5 درصد، عقود مبادله ای 62.6 درصد و سایر 5.9 درصد بوده است. در بانک های تجاری مانده تسهیلات مشارکتی 29.1 درصد، عقود مبادله ای 50.3 درصد و 20.6 درصد هم سهم سایر عقود است.