بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 13 مرداد 1392      16:23
دولت معجزه

یادداشت سعید حجاریان در مورد دولت احمدی نژاد

اکنون که کارنامه «دولت مهرورز» بسته می‌شود و هرکس از جوانب مختلف به ارزیابی آن می‌پردازد، بد نیست که نگاهی به گفتمان این دولت و تفاوت آن با گفتمان محافظه‌کاری در ایران بپردازیم.بهترین واژه‌ای که می‌توان برای این دولت برگزید، دولت «معجزه هزاره سوم» است.من لازم می‌دانم که تک‌تک عناصر این اصطلاح را بکاوم.

اولا، این دولت چه حدوثا و چه بقائا معجزه بود، معجزه امری خارق عادت است، یعنی روتین ها را می شکند و خرق می کند، بنابراین این دولت یک «دولت استثنایی» است.کارل اشمیت درباره دولت استثنایی می گوید که:«کاملا شبیه معجزه است.» در ادبیات اشمیت، استثناء وضعیت اضطرار و خارج از نظم موجود است.از این رو استثناء شکل عرفی شده معجزه در الهیات است.ریشه لغوی استثناء چه در لاتین و چه در فارسی به «بیرون آوردن» و «خارج کردن» می رسد.به همین جهت استثناء مبین نوعی حذف است.امر استثنائی آن چیزی است که از قاعده عام حذف می شود و به واسطه همین حذف شدن است که قاعده را سامان می بخشد.به همین خاطر از منظر اشمیت استثنا همیشه از قاعده مهم تر است چنان چه او در الهیات سیاسی می نویسد:«قاعده چیزی را ثابت نمی کند؛ اما استثناء ثابت کننده همه چیز است.نه فقط تائید کننده قاعده که موید هستی آن هم هست.»
به طور مشخص دولت های استثنایی در زمان هایی پیدا می شوند که نیروهای اصلی جامعه به موازنه رسیده باشند و هیچ کدام نتوانند از پس یکدیگر برآیند.


یکی از اقسام دولت های استثنایی، دولت بناپارتی است.مارکس برای نخستین بار در هجدهم برومر به تبیین دولت بناپارتی می پردازد.وی در آنجا می گوید که در فرانسه به علت آنکه نوعی تعادل طبقاتی شکل گرفته بود، لوئی بناپارت توانست بر فراز طبقات موجود به قدرت برسد و دولتی بی طبقه را شکل دهد.


در چنین وضعیت هایی که آن را وضعیت تعلیق می خوانند، به علت شکل گیری نوعی فضای خلا و پوچ گویی همه چیز معلق می شود و به همین دلیل هر هیولایی امکان ظهور می یابد.


در ایران نیز نیروی راست سنتی در فضای پوچ شکل گرفته پس از دولت اصلاحات با یک عقب نشینی تاکتیکی، قدرت را به یک جریان رادیکال سپرد.این جریان رادیکال همان هیولایی بود که توانست در آن فضا قدرت را قبضه کند.اما اکنون وظیفه تاریخی این جریان تندرو تمام شده است و باید قدرت را به راست سنتی بازگرداند تا دوباره سرمایه داری سنتی از نوع ایرانی روتین شود.


ثانیا، به لحاظ روبنایی و ایدئولوژیک دولت معجزه تفاوتی عمده با سایر جریان های سیاسی در ایران دارد.در این مقاله تنها به مقایسه گفتمان این دولت با گفتمان جریان راست می پردازم.من گفتمان راست را «موعودگرا» می خوانم و گفتمان دولت معجزه را «میعادگرا».


در موعود گرایی تاکید بر ویژگی های شخصیتی موعود است و زمان ظهور کاملا مبهم است.بیشتر مسائلی که در موعودگرایی طرح می شوند عبارتند از:منجی چه کسی است؟ چه نسب و ریشه ای دارد؟ اسم و لقبش چیست؟ و غیره.مثلا هم در مسیحیت، هم در یهودیت و هم در شیعه، موعود دارای هویتی مشخص است که غایب است و هم چنین همواره حاضر.


به طور مشخص در موعودگرایی شیعی، علما قایل به این هستند که هرکس زمانی برای ظهور تعیین کند، باید وی را تکذیب کرد، اصطلاحا می گویند:«قد کذب الوقاتون».یعنی هر نوع توقیت، ولو در بازه زمانی دور و بزرگ ممنوع است.در روایات برخی می گویند که مهدی در روز جمعه ظهور می کند، برخی دیگر می گویند که در نوروز می آید، عده ای دیگر ادعا می کنند که در عاشوراست که وی خواهد آمد، اما در قرائت شیعی از موعودگرایی حتی اگر روزی هم پیدا شود که تقارن این سه باشد، باز هم نباید به آن اعتنا کرد.
اما میعادگرایی چیست؟
میعادگرایی یک ریشه زرتشتی گری دارد.بنا بر اعتقاد زرتشتیان در رأس هر هزاره (میلینیوم) یک سوشیانت ظهور و تجدید عهد می کند.در دین زرتشت قایل به سه سوشیانت هستند، مثلا مهدی اخوان ثالث که اسم خودش را «سوم برادران سوشیانت» گذاشت، ناظر به همین معناست.در بین مسیحیان نیز میعادگرایی رایج است، آنان با رجوع به کتاب دانیال و یا مکاشفه یوحنا تلاش کرده اند که زمانی را برای ظهور مسیح مشخص سازند.مثلا در مکاشفه یوحنا آمده است که:«زمانی و زمانی و نیمی از زمانی» و برخی از این میعادگرایان مسیحی با گرفتن هر زمان برابر با پانصد سال، گفته اند که در حدود سال 1250 یک منجی ظهور خواهد کرد.


البته میعادگرایان همواره از سوی دیگران طرد می شوند، چنان چه سنت آگوستین در بخش هفتم از کتاب شهر خدا مرزهای خود را با هزاره گرایان ترسیم می کند و آن ها را گروهی می داند که شیفته ضیافتی افراطی به نام هزاره موعود شده اند.به همین خاطر وی از مومنین می خواهد که از این امور دوری کنند و گوش های خود را بر چنین موهوماتی ببندند.


اما در واقع ما با گرایشات زیادی در دور ه های مختلف برای تعیین زمان ظهور روبه رو می شویم.حتی می بینیم که برخی از ریاضی دانان و فیزیک دانان عصر روشنگری نیز با انجام محاسبات مختلف مبتنی بر کتاب مقدس، زمان هایی را در آینده دور یا نزدیک برای ظهور تعیین کرده اند.


با ورود به هزاره سوم عده ای از هزاره گرایان با برجسته کردن دوباره مکاشفات و برخی کتب دیگر مانند کتب نوستراداموس، سال 2012 را به عنوان سال ظهور منجی اعلام کردند.


به طور خلاصه میعادگرایان بیشتر به موعد و میعاد توجه دارند تا به موعود و در این جا بر خلاف موعودگرایی اصل بر زمان است و نه شخصیت و ویژگی های منجی.


می توان جنبش های میعادگرایانه را به دو گونه اصلی تقسیم نمود:
1- جنبش های پیشاهزاره گرا که یوتوپیای خود را در گذشته از دست رفته جست وجو می کنند که باید این گذشته «احیا» شود و در اعتقاد ایشان موعود از آسمان به شکلی ناگهانی و یک باره «نزول» می کند.
2- جنبش های پساهزاره گرا که به دنبال آرمانی در آینده تاریخ هستند که باید این آینده «ساخته» شود.در این جا موعود نه در آسمان که در زمین است و از آن جا «صعود» می کند و همچنین ظهور وی تدریجی خواهد بود.
به عنوان مثال از جنبش های پساهزاره گرا می توان به پروتستانتیسم اشاره کرد که بر خلاف الهیات آگوستینی می کوشد تا با اتکا به فیض الهی، بهشت را در همین خاک بنا کند.از این رو جنبش پروتستانیسم مدعی این بود که هر فرد مسیحی باید اسباب ظهور مسیح را فراهم آورد.


اما در شیعه با توجه به غالب بودن نگاه موعودگرا، تعجب آور است که جریانی پیدا شود و از زرتشتی گری و مسیحیت(گبر و ترسا)، میعادگرایی را بگیرد و معجزه هزاره سوم شود و هم چنین منجیگرایی شیعه را با زمان میلادی در هم آمیزد و بگوید که ما پی برده ایم که آمریکایی ها هدفشان از اشغال عراق نه فقط بردن نفت عراق و سرکوب «بعث» و «القاعده» که هدفشان ممانعت از ظهور منجی بوده است و بعد هم بیایند و جاده بکشند و یا در بوق بهار بدمند و بگویند: «زنده باد بهار» و یا سی دی ای را نظیر «ظهور نزدیک است»، در تیراژ بالا پخش کنند.


به نظر من دولت معجزه را باید یکی از انواع پساهزاره گرایی دانست.از این رو می بینیم که افرادی در این دولت با طرح مقوله ظهور صغری و کبری در پی ساختن یوتوپیای این جهانی در فردای پس از بهار هستند.
از این رو مخالفت شدید علمای قم با دولت را می توان در همین جا به خوبی فهم کرد.زیرا در مقابل قرائت رسمی شیعی که این علما آن را نمایندگی می کنند و برای مهدی زمان خاصی را تعیین نمی کنند تا راه برای حاکم بودن نواب عام (فقها) باز باشد، دولتیانی قرار می گیرند که می خواهند خود را مستقیما نماینده معصوم بدانند و دوباره به شکلی کمدی قصه کهنه اسلام منهای روحانیت را تکرارکنند

 


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

کلمات کلیدی : قدرت
نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir