زنده باد فساد

اقتصاد ایرانی، آرش پور ابراهیمی: پرداخت رشوه هزینه های دریافت خدمات عمومی را افزایش می‏دهد آن هم در مواردی مانند بهداشت و آموزش که از آن ها به عنوان حقوق اساسی افراد یاد می‏شود. همچنین متداول شدن پرداخت رشوه در یک جامعه به باور و وفاداری افراد نسبت به فرآیندهای قانونی و نهادهای دولتی آسیب می‏رساند. اعتراضات مردمی به فساد اداری که آخرین نمونه آن در برزیل رخ داد نشان می‏دهد که شیوع فساد اداری می‏تواند به بحران های اجتماعی منتهی شود. همچنین در گزارش موسسه شفافیت بین المللی آمده که فساد اداری و پرداخت رشوه به تخصیص بهینه و منصفانه منابع بخش عمومی نیز آسیب می‏رساند. اما پرسش پراهمیت تر در مورد تاثیر فساد اداری بر اقتصاد به رابطه رشد اقتصادی و فساد اداری باز می‏گردد.

برخلاف تصور رایج در مورد تاثیر منفی فساد اداری بر رشد اقتصادی، در میان اقتصاددانان در این مورد توافق نظر وجود ندارد. برخی از اقتصاددانان معتقدند که فساد اداری نه تنها بر رشد اقتصادی تاثیر منفی ندارد بلکه حتی می‏تواند باعث تسهیل فرآیندهای اداری می‏شود و به کارآفرینان اجازه می‏دهد تا با پرداخت پول، موانع ناشی از فرآیندهای اداری و مقررات را کاهش دهند و به انجام امور سرعت ببخشند در حالی که اگر امکان پرداخت رشوه برای پیشبرد امور وجود نداشت، کارآفرینانی که نیاز دارند فرآیند آن ها سریع تر پیش برود از امکان سرعت بخشیدن به امور برخوردار نخواهند بود. در سوی دیگر برخی از اقتصاددانان اعتقاد دارند که فساد اداری به رشد اقتصادی لطمه می‏زند چرا که به مانعی برای کارآفرینانی تبدیل می‏شود که با ایده هایی تازه قصد ورود به بازار کار را دارند. برای مثال ممکن است یک صادرکننده ایده های خلاقانه تری برای صادرات یک محصول داشته باشد اما فساد اداری باعث می‏شود که دیگر صادرکنندگان که از سابقه بیشتری برخوردارند و آشنایی بیشتری با نظام اداری دارند بتوانند با پرداخت رشوه از سهمیه صادراتی بیشتری برخوردار شوند.

برخی از برآوردهای مدافعان چنین نظریه ای نشان می‏دهد که 1 درصد افزایش در میزان فساد اداری باعث می‏شود که از رشد اقتصادی به میزان 0.72 درصد کاسته شود. همچنین مخالفان فساد اداری اعتقاد دارند که فساد اداری به گروه خاصی از افراد سود می‏رساند و باعث نابرابری در توزیع فرصت ها می‏شود. تحقیقی که در سال 1990 توسط سازمان ملل متحد انجام شد نیز از تاثیر منفی فساد اقتصادی بر توسعه حکایت داشت. علاوه بر این برخی از تحقیقات نشان داده اند که فساد اداری بر میزان سرمایه گذاری در یک کشور نیز تاثیر منفی دارد. با این حال همانطور که گفته شد نمی‏توان به راحتی در مورد نقش فساد اقتصادی در کند شدن رشد اقتصادی سخن گفت. برای مثال کریس بلتمن، استاد علوم سیاسی در دانشگاه کلمبیای آمریکا، اعتقاد دارد که اگر قرار باشد فهرستی از مواردی را تهیه کند که جهان باید طی 15 سال آینده برای حل آن ها تلاش کند، مبارزه با فساد اداری در میان اولویت های جهان جای نخواهد گرفت. البته رابطه رشد اقتصادی و فساد اداری رابطه ای دو سویه است به این معنی که نه تنها فساد اداری می‏تواند بر رشد اقتصادی تاثیرگذار باشد بلکه رشد اقتصادی نیز می‏تواند فساد اداری را تحت تاثیر قرار بدهد. فساد اداری، با هر شاخصی که سنجیده شود، در کشورهای فقیر نسبت به کشورهای ثروتمند شیوع بیشتری دارد اما دقیقا مشخص نیست که آیا فقر در این کشورها باعث دامن زدن به فساد اقتصادی شده و یا اینکه فساد اقتصادی به مانعی برای رشد اقتصادی تبدیل شده است. در همین رابطه نتایج یک تحقیق که در سال 2013 منتشر شده است نشان می‏دهد که رشد اقتصادی می‏تواند از میزان فساد اداری بکاهد.