بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 6 خرداد 1392      10:54
ابراهیم اصغرزاده پاسخ می دهد

تحریم های فعلی ربطی به ما ندارد

نظرم بی‌انصافی است اگر فکر کنیم تحریم‌های فعلی ربطی به رویدادهای انقلاب و اشغال سفارت آمریکا دارد

آذر شیرازی: ابراهیم اصغرزاده پس از گذشت 34 سال از تسخیر سفارت آمریکا، روایتی از آغاز تحریم های آمریکا علیه ایران دارد که به نوعی در مقام پاسخ به افرادی است که همچنان مدعی هستند اگر در آن روزگار به سفارت آمریکا حمله نمی شد، هیچ گاه روابط ایران و ایالات متحده به این میزان تنزل پیدا نمی کرد. تحریم های ابتدای سال 1358 را شاهد می آورند و معتقدند که تحریم به عنوان قوی ترین ابزار بازی بین ایران و آمریکا از همین حادثه شکل گرفت و در تمام سی و اندی سال گذشته، تلاش های هر دو طرف برای رسیدن به یک منافع مشترک و حتی حداقلی بی نتیجه بوده است. اما اصغرزاده معتقد است که این روایت از تاریخ، انحرافی و دستکاری شده است و بر اساس شواهد موجود در بیانیه الجزایر، کارتر در این پیمان، پذیرفت که اعمال تحریم و دخالت در ایران را به طور کامل منتفی کند. او با آسیب شناسی ادوار تحریم و برخورد دولت های سازندگی و اصلاحات و پس از آن در دولت آقای احمدی نژاد، به طرح این مدل می پردازد که ایران بزرگ ترین ضربه خود را زمانی خورد که در یک اقدام منفعلانه متحدان و شرکای خوب اقتصادی خود را در اتحادیه اروپا از دست داد و همان بستری شد تا ایالات متحده بتواند به یک اجماع بین المللی علیه ایران دست پیدا کند.

آقای دکتر، هر سال در آستانه سالگرد اولین تحریم های آمریکا علیه ایران، همه به یاد اشغال سفارت آمریکا در سال 1358 می افتند و این حرف جاافتاده که اگر دانشجوهای انقلابی آن کار را نکرده بودند، شاید روابط طور دیگری رقم می خورد و امروز گرفتار تحریم پشت تحریم نبودیم. البته از طرف شما هم همیشه دفاعیاتی شده؛ گاه هم مانند آقای عبدی اذعان به اشتباه؛ اما از منظر دیگری به موضوع نگاه کنیم؛ اما در آن دوران دانشجویان با ادبیاتی به نام تحریم و بار وسیع آن آشنا بودند و بعد تحریم، آیا همان چهره ها به فکر راه چاره افتادند؟

به نظرم بی انصافی است اگر فکر کنیم تحریم های فعلی ربطی به رویدادهای انقلاب و اشغال سفارت آمریکا دارد. تاریخ قابل انکار و قابل کتمان نیست. می گویند حافظه تاریخی ایرانیان کوتاه مدت است. ولی نه این قدر که به راحتی آن هم پس از سه دهه بتوان دست به چنین تحریفاتی زد. تحریم های ناشی از اشغال سفارت با تحریم های بعدی که طی سه دهه کشور با آن مواجه شده است، کاملاً متفاوت است. سوء مدیریت و ناکارآمدی دیپلماسی کشور را نباید به گردن استقلال خواهی و اقدامات تدافعی دانشجویان در دفاع از انقلاب شان گذاشت.

اشغال سفارت در آبان ماه 58 و آغاز تحریم ها در 30 فروردین 59؟

نباید دچار اشتباه شد ... آمریکا منحصر به فردترین کشور دنیا برای اعمال تحریم ها به منظور پیشبرد اهداف مربوط به سیاست خارجی اش است. درست 10 روز بعد از اشغال سفارت در 4 نوامبر 1979 یا همان 13 آبان 58 تحریم هایی از سوی کارتر علیه ایران اعلام شد. در دوره ریاست جمهوری کارتر، ایران مجموعاً چهار بار تحریم شد: این تحریم ها شامل ممنوعیت واردات نفت، مسدود شدن دارایی های ایران، ممنوعیت صادرات به ایران و ممنوعیت واردات از ایران بود. این چهار مورد تحریم بعد از تسخیر لانه جاسوسی و تا قبل از توافق الجزیره اعمال می شد. پس از توافق الجزیره سه مورد از این تحریم ها لغو شد و فقط مسدود بودن دارایی ها ادامه یافت. متعاقب امضای بیانیه الجزایر در تاریخ 1981 که جهت فیصله دعاوی میان ایران و آمریکا و پایان ماجرای اشغال سفارت منعقد شد وفق ماده یک بیانیه، ایالات متحده آمریکا در بیانی صریح تعهد کرده بود که سیاست این کشور این است و از این پس این خواهد بود که به طور مستقیم و غیر مستقیم، سیاسی و یا نظامی در امور داخلی ایران مداخله نکنند. قید عبارت «از این پس» گویای این نکته بود که آمریکا پذیرفته بود که در گذشته در امور داخلی ایران مداخله می کرده است. همچنین بند 10 بیانیه مبنی بر لغو تحریم های تجاری اعمال شده پس از نوامبر 1979 اجازه وضع دوباره تحریم های آمریکا علیه ایران را نمی داد.

اما یک سیر را در تحریم ها می توان دید. از تلاش برای تغییر رژیم تا تلاش برای تغییر رفتار در حاکمیت ایران نسبت به آمریکا؟

یکی از اهداف تحریم های اقتصادی تغییر رفتار کشور مورد تحریم به دلایل مربوط به روابط خارجی است. تحریم های اقتصادی معمولاً به عنوان ابزاری در تعقیب سیاست خارجی به کار می روند. از اهداف دیگر تحریم های اقتصادی می توان به هدف بی ثباتی کشور از طریق فشارهای اقتصادی اشاره کرد. در ژانویه 1984 رونالد ریگان با نامیدن ایران به عنوان حامی تروریسم دور جدیدی از دشمن تراشی و تحریم های تجاری را بر اساس قوانین ایالات متحده علیه ایران وضع و اعمال کرد. در اکتبر 1987 آمریکا صادرات تکنولوژی به ایران و واردات کلیه کالاها و خدمات از ایران به آمریکا را ممنوع اعلام کرد. بیل کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا نیز با صدور یک دستورالعمل اجرایی دیگر در تاریخ 16 مارس 1995 یک بار دیگر تحریم های تجاری را علیه ایران اعلام کرد که به موجب آن شرکت های آمریکایی و شعب خارجی آنها از سرمایه گذاری در پروژه های توسعه نفتی ایران ممنوع شدند. در سال 1996 بیل کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا قانون تحریم ایران را امضا کرد که بر اساس آن کلیه شرکت هایی که به توسعه منابع نفتی ایران مساعدت کنند تحت شمول تحریم های آمریکا قرار خواهند گرفت. این تحریم ها بعداً توسط جورج دبلیو بوش پس از حمله ناجوانمردانه القاعده به برج های دوقلوی تجارت جهانی و قرار دادن ایران در کشورهای محور شرارت مورد تمدید قرار گرفت. تحریم های آمریکا در دوره کلینتون عمدتاً صنعت نفت را که برای ایران استراتژیک بود هدف گرفت. این هدف گذاری فارغ از منشاء آن حفظ وابستگی تکنولوژیک صنعت نفت و کنترل بازار بود. توسعه نفت ایران باعث کاهش وابستگی تکنولوژیکی ایران به شرکت های نفتی آمریکایی می شد. از طرف دیگر هدف استراتژیک آمریکا به علت داشتن بالاترین تکنولوژی نفتی در جهان، این بود که رقبای اقتصادی آمریکا با ورود به بازار صنعت نفت ایران، موجب کاهش نفوذ آمریکا نشوند. مبنای اصلی تحریم های آمریکا این بود که ایران تهدیدی برای منافع و امنیت ملی آمریکاست که با تلاش برای کسب سلاح های کشتار جمعی از اعمال تروریسم بین المللی حمایت می کند. در واقع، هدف از این قانون نه تروریسم و نه حامیان آن بود، بلکه ایجاد فشار بر صنایع نفتی ایران به منظور اجبار شرکای تجاری آمریکا به رفتاری مطابق با مکانیسم اجرای سیاست خارجی ایالات متحده است. بررسی سوابق تحریم ها مبین این نکته است که در اکثر موارد، تحریم های اقتصادی، مالی و بانکی تاثیر اقتصادی قابل ملاحظه ای برجا گذاشته است اما نتوانسته موفقیت سیاسی چندان قابل توجهی کسب کند.

اما اگر سیاست خارجی آمریکا از تغییر رژیم به تلاش برای تغییر رفتار ایران تنزل کرد در مقابل از نبود هم پیمان بین المللی برای این رویارویی شروع شد و در نهایت در این سال ها به یک اجماع در جهان غرب ارتقا یافت.

این دقیقاً نقطه عطف ماجراست. یعنی دولتی که دنبال تغییر رژیم بود اینک به تغییر رفتار حکومت رضایت داده است. نکته اصلی که مستلزم توضیح است در رابطه با این سوال است که آیا به عنوان یک موضوع حقوق بین الملل ایالات متحده صلاحیت لازم برای اجبار بنگاه های اقتصادی ثالث به تحریم ایران را دارد در حالی که صلاحیت، خود جنبه ای یا نتیجه ای از حاکمیت است. اعمال صلاحیت داخلی کشورها درباره اعمال و اشخاصی که در سرزمین شان قرار دارند یک مفهوم مسلم و عرفی است. از آنجایی که دولت ها بر اساس حقوق بین الملل مستقل و قانوناً برابر هستند، هیچ دولتی نمی تواند بدون رضایت دولت دیگر در قلمرو آن کشور اعمال صلاحیت کند. تحریم اقتصادی نوعی مداخله در امور داخلی دیگران و خلاف طبیعت آزاد اقتصاد است. در نهایت هم دولت آمریکا این صلاحیت را داشت که تنها در امر سرزمینی خود، دست به اعمال نظر بزند اما مساله تحریم های اقتصادی و الزامات آن برای کشورهای دیگر فراتر از اختیارات حاکمیتی این کشور بود. آمریکا با استفاده از ضعف دیپلماسی ایران توانست اجماع جهانی ایجاد کند و با شیفت پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل تحریم های چندجانبه و فراگیر را جایگزین تحریم های یک جانبه کند.

زیان های تحریم چه بوده است؟

ببینید اگر از زبان اقتصاد بخواهیم صحبت کنیم، هزینه تحریم ها که همان هزینه تغییر بازار است برای اقتصاد غول پیکر آمریکا چیزی نیست ولی برعکس افزایش هزینه مبادله و تغییر بازار برای اقتصاد نحیف ایران کمرشکن است. نباید به گونه ای پیش می رفتیم که آمریکا قادر به ایجاد اجماع جهانی علیه ما بشود. زمانی که تحریم های یکجانبه ایالات متحده در حال شیفت به تحریم های اروپایی و نهایتاً فراگیر شورای امنیت شد این روزها قابل پیش بینی بود. فرصت افکار عمومی جهانی و دیپلماسی عمومی را با بی تدبیری و بی سیاستی به تهدید علیه خودمان تبدیل کردیم. بازار سرمایه گذاری نفت ایران یک بازار بکر و پرسود بود. آمریکا ما را تحریم کرده بود و عملاً فرصت سرمایه گذاری به دول اروپایی رسیده بود. کارایی و نرخ موفقیت تحریم های اقتصادی به میزان زیادی بستگی به هزینه ای دارد که تحریم ها به صورت گسترده و با اجماع بازار بین المللی می توانند بر اقتصاد کشور مورد تحریم تحمیل کنند.

به هم زدن رابطه اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا؟ و چطور ما به نقطه عطف توجه نداشتیم؟

بله، آمریکا با اعمال فشارهای اقتصادی به ایران نمی توانست به اهداف سیاست خارجی خود دست پیدا کند. در نهایت می توانست به بخشی از اهدافش برسد و این برای کشوری که قصد حضور هژمونیک در منطقه داشت قابل قبول نبود. به سراغ اجماع جهانی رفت. ما غافل شدیم از روابط با کشورهای اروپایی و به تدریج و بسیار نرم و زیر پوستی تک تک شرکای تجاری مان را از ما دور کردند. بعد هم که این فاصله زیاد شد، اجماع آنها علیه ایران را در پیش گرفتند. این یک پیروزی دیپلماتیک آمریکا بود. توانست مطالبات سیاسی خودش را به نوعی به مطالبات سیاسی جامعه جهانی تبدیل کند.

دولت مدام مدعی است خریدار جدید نفت پیدا می کنیم.

کشور ایران با توجه به اینکه نزدیک به 10 درصد ذخایر نفت و گاز دنیا را دارد نیازمند 200 تا 300 میلیارد دلار سرمایه گذاری در بخش بالادستی صنعت نفت است این در حالی است که ایران سالیانه حدود 300 هزار بشکه افت تولید دارد و برای جبران این افت باید سرمایه گذاری کند، از طرفی بسیاری از چاه های نفت کشور بیش از نیمی از عمر خود را گذرانده اند و چاه های پیری هستند که نیاز به بازسازی مجدد و مصون سازی دارند. برای این بازسازی و افزایش در بازدهی تولید در صنعت نفت کشور که مهم ترین موتور درآمدی کشور به حساب می آید باید هر چه سریع تر منابع لازم برای سرمایه گذاری فراهم شود. بعضی از این منابع در داخل کشور تامین می شود و بعضی دیگر منابع خارجی خواهد بود. ادامه این وضعیت مسلماً صنعت نفت ما را عقب خواهد انداخت یعنی مسلماً به هدف چشم انداز در زمینه صنعت نفت و گاز نخواهیم رسید. تحریم ها به طور کامل با ایجاد یک فضای با ریسک بالا، تمایل برای سرمایه گذاری و میزان عرضه در اقتصاد را کاهش داده است و تورم و گرانی حاصل از تحریم ها عملاً وارد زندگی مردم شده است. متاسفانه اقتصاد ما زمین گیر شده است. کاهش ارزش پولی مان یک بحران جدی است. از به روز کردن بسیاری از صنایع مان ناامیدیم.

آقای اصغرزاده، دولت احمدی نژاد به کرات نقد شد که نصف مشکلات تحریم است، نصفش عدم توانایی مدیریتی؛ اما وی و کابینه اش مدعی است وضعیت بسیار بدتر از ویترینی بوده که تصویر می شده و آنها تا همین جا هم به قول خودشان کولاک کردند که نگذاشتند کشور به تلاطم بیشتر بیفتد.

آقای احمدی نژاد بر این باور است که با توجه به سهم اندک ایران در تجارت بین المللی، تحریم برای اقتصاد ایران تهدید محسوب نمی شود. تجارت بین المللی یک کشور باید به نسبت تولید ناخالص داخلی اقتصاد سنجیده شود، نسبت تجارت بین المللی ایران به GDP بالاست. حجم کل تجارت بین المللی ایران رقمی حدود 150 میلیارد دلار است. اگر نسبت به تولید ناخالص داخلی که رقمی بالغ بر 280 میلیارد دلار است در نظر گرفته شود، می بینید که این نسبت تجارت خارجی ایران بالای 50 درصد است آن هم اقتصادی که در آن نقش نهادهای دولتی برجسته است و سهم بخش خصوصی آب باریکه ای شکننده است. بخشی از مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم هاست اما واقعاً بخشی دیگر ناشی از سوء مدیریت هاست. ایشان بارها تحریم ها را ورق پاره خوانده است. پیامد تحریم در اقتصاد ایران از دو جهت مهم است، اول اینکه اقتصاد ما برای رشد و توسعه نیازمند منابع سرمایه ای خارجی، تکنولوژی به روز شده، مواد اولیه ارزان، دانش فنی، مدیریت متخصص و نیروی انسانی ماهر است. امروزه در دنیا هیچ کشوری فقط با اتکای محض به منابع داخلی خود به عنوان عوامل تولید تکیه نمی کند بلکه حساب ویژه ای روی منابع بین المللی به منظور افزایش قدرت تولید باز کرده و سعی می کند تا چند برابر منابع داخلی خود از منابع خارجی استفاده کند. یک اقتصاد سالم و مولد بدون حضور در بازارهای بین المللی و افزایش قدرت رقابت پذیری معنا ندارد و اگر اقتصاد یک کشور سهمی از بازارهای جهانی نداشته باشد به تدریج دچار رکود می شود و با فاصله گرفتن از فضای رقابتی، کارایی خود را نیز از دست خواهد داد ضمن اینکه گرفتن سهم از بازارهای بین المللی نیازمند وجود شرایط عادی در فضای سیاسی یک کشور است پس اگر کشوری در حالت تحریم قرار بگیرد، نمی تواند سهم مناسبی از بازارهای بین المللی داشته باشد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir