پاتک دلار به صدر ذخایر امن

اقتصاد ایرانی: قیمت طلا در آغاز مبادلات روز جمعه تحت تاثیر روند افزایشی شاخص دلار آمریکا و نتایج نشست فدرال رزرو درخصوص نرخ بهره آتی قرار گرفت و پنجمین روز کاهشی پیاپی خود را در بازارها به ثبت رساند. هر چند طبق پیش بینی ها، فدرال رزرو آمریکا در پایان نشست روز پنج شنبه خود نرخ بهره را تغییر نداد؛ اما احتمال افزایش مجدد نرخ بهره را در نشست ماه دسامبر (ماه پایانی سال ۲۰۱۸ میلادی) در میان بیانیه خود بروز داد.

به گزارش دنیای اقتصاد، رشد نرخ بهره، فضای انقباضی را پدید می آورد که از شاخص دلار حمایت می کند. به تبع افزایش قدرت دلار فشار وارده بر ارزش طلا تشدید خواهد شد که این پدیده ظرف روز پنج شنبه و جمعه رخ داد و بهای هر اونس از فلز زرد را به زیر ۱۲۱۸ دلار سوق داد. قیمت هر اونس طلا با ۴/ ۰ درصد کاهش به کمتر از ۱۲۱۸ دلار رسید. قیمت طلا ظرف ۵ روز معاملاتی این هفته رویه کاهشی داشت که بازدهی منفی بالغ بر ۱۴/ ۱ درصدی را پدید آورده است.

تغییر پناهگاه سرمایه گذاران از طلا به دلار

با توجه به افت تکیه بر طلا از سوی سرمایه گذارانی که به ذخایر امن در شرایط نااطمینانی گرایش دارند، بازار امن جایگزین را در دو ارز دیگر می توان جست وجو کرد: ین ژاپن و دلار آمریکا. با اینکه ین روز گذشته نزدیک به ۳/ ۰ درصد در برابر دلار آمریکا تقویت شد، اما بازدهی دلار همچنان با اختلاف اندکی از رقیب ژاپنی خود پیش است. عدم برتری ین بر دلار همزمان با روند نزولی ارزش طلا به یک نتیجه واحد منتهی می شود؛ شاخص دلار بازهم در ذخایر امن نقش غیرقابل انکار خود را نمایان ساخته است. دلار به عنوان یک ذخیره امن بین المللی براساس توصیف مشهور «مارگارت تاچر»، نخست وزیر سابق انگلستان «بدون جایگزین» است. با پذیرش این توصیف دلار همچنان نقش اصلی ذخایر امن را در دنیا برعهده خواهد داشت. نزدیک به ۴۰ درصد از واردات کل کشورهای بر پایه دلار انجام می شود و شرکت های بزرگ تجاری در سراسر دنیا همچنان دلار را مطمئن ترین ارز برای انجام تراکنش های خود قلمداد می کنند.

دلار بدون جایگزین باقی می ماند؟

دلار آمریکا یک نمونه کلاسیک از ذخایر امن برای سرمایه گذاران است. زمانی که بحران مالی آمریکا در سال های بین ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹ میلادی به سرتاسر دنیا کشیده شد، انتظار می رفت دلار جایگاه خود را در این گروه از دست بدهد؛ چراکه طلا در آن بازه زمانی بازدهی قابل توجهی نسبت به سایر ذخایر امن داشت؛ اما دلار به مرور قدرت خود را بازیابی کرد. چشم انداز سرمایه گذاران در دوره بحران مالی نشان داد، اعتماد به حافظه تاریخی که برمبنای نقش پررنگ این ارز در ذخایر بانک های مرکزی، تجارت بین الملل و پرداخت های جهانی ساخته شده، عضویت ماندگار دلار در باشگاه ذخایر امن را بدون جایگزین نشان می دهد. علاوه بر دلار آمریکا، ین ژاپن و فرانک سوئیس نیز ذخایر قابل اعتماد مشهوری هستند. شهرت این دو ارز علاوه بر ثبات پایدار اقتصادی ژاپن و سوئیس، به جریان ورودی سرمایه ها همزمان با بروز بحران های مالی است. یورو و کرون نروژ نیز در برخی دوره ها شمایلی از یک ذخیره امن را از خود بروز دادند. اما به عنوان مثال، یورو نتوانست به طور کامل عضو باشگاه پناهگاه های امن شود تا تنها به عنوان یک ذخیره امن موقتی در کنار کرون نروژ قرار بگیرد.

چالش های دلار به عنوان ذخیره اصلی

البته در سال های اخیر چالش های جدیدی برای دلار در نقش ذخیره بی رقیب ایجاد شده است. سهم جهانی این ارز در ذخایر بانک های مرکزی سراسر دنیا به پایین ترین سطح خود ظرف ۵ سال اخیر رسید: سهمی نزدیک به ۳/ ۶۲ درصد از ذخایر که براساس گزارش های ۳ ماه دوم سال جاری میلادی همزمان با تقویت این شاخص به ثبت رسیده بود. از طرف دیگر، حجم اوراق بدهی مبتنی بر دلار که در کشورهای دیگر نگهداری می شود نیز نزدیک به ۴۱ درصد افت داشته است که از پایین ترین سطح ظرف ۱۵ سال اخیر حکایت دارد. اقدامات سایر کشورها از جمله تلاش چین برای راه اندازی بازار نفت مبتنی بر یوآن، در راستای تضعیف سلطه «پترو-دلار»، اقدام بانک مرکزی روسیه (و برخی دیگر از بازارهای نوظهور) برای جایگزینی ذخایر طلا برای کاهش وابستگی به دلار و جدیدتر از همه، تلاش آلمان، فرانسه، انگلستان و روسیه برای ایجاد سازوکار پرداخت بدون دخالت دلار آمریکا برای تداوم مبادلات با ایران در شرایط تحریم ، همگی تهدیدهای جدید علیه پادشاهی دلار محسوب می شوند. اما با تمام این چالش ها، هنوز هیچ رقیب ارزی به نقش دلار در اقتصاد بین الملل نزدیک نشده است. یوآن به رغم تلاش های گسترده دولت مرکزی چین، تنها ۸۴/ ۱ درصد از ذخایر بانک های مرکزی دنیا را پوشش می دهد که در مقایسه با سهم دلار اندک است. همچنین، شناور نبودن مکانیزم نرخ ارز چینی، عدم شفافیت و پیش بینی پذیری سیاست های پولی بانک مرکزی این کشور دو نقص دیگر برای جهانی شدن یوآن هستند که در کنار فاصله محسوس اقتصاد و سیستم مالی چین از معیارهای بازار باز شانس جایگزینی این ارز با دلار را پایین نشان می دهند. یورو نیز با اینکه در رتبه دوم قرار دارد، هنوز آزمون مناسبی را برای تایید ثبات و قدرت خود با موفقیت ثبت نکرده و با بحران های مختلفی از جمله معضل مالی ایتالیا روبه رو است. بازگشت آمریکا به صدر کشورهای تولیدکننده نفت در شرایطی که معاملات طلای سیاه بر حسب دلار انجام می شود نیز می تواند نقش ارز ایالات متحده را پررنگ تر از پیش کند. در سال ۲۰۱۷ میلادی، معاملات نفت برپایه دلار ارزشی بالغ بر ۲ هزار میلیارد دلار داشت.

چشم انداز پولی فدرال رزرو

فدرال رزرو آمریکا در پایان نشست دوروزه خود، اگرچه نرخ بهره را تغییر نداد، اما همچنان در مسیر افزایش تدریجی نرخ بهره ظرف ماه های آینده باقی ماند. فدرال رزرو آمریکا ضمن اشاره به بهبود اوضاع اقتصادی در ماه های اخیر و بهبود وضعیت بازار کار بر ادامه روند رشد نرخ بهره در ماه های آتی تاکید کرد. فدرال رزرو در نشست ماه دسامبر خود با احتمال زیادی یک بار دیگر نرخ بهره را در سال ۲۰۱۸ میلادی افزایش خواهد داد. به این ترتیب، چهارمین نوبت انقباضی با استفاده از ابزار نرخ سود بانکی همزمان با آغاز روند تعدیل ترازنامه ۴۵۰۰ میلیارد دلاری ناشی از بسته های نجات در هفته های پایانی سال ۲۰۱۸ میلادی به ثبت خواهد رسید.

البته کمیته بازار باز آمریکا هشداری درخصوص کاهش رشد سرمایه گذاری در بخش تجارت و بازرگانی نسبت به ماه های قبل اعلام کرد. فدرال رزرو در بیانیه پنج شنبه شب خود از بهبود وضعیت بازار کار و افزایش هزینه های مصرفی اظهار رضایت کرده است. بهره وری نیروی کار نیز در طول ماه های اخیر با افزایش روبه رو شده است.شاخص دلار آمریکا در برابر سایر ارزهای معتبر بین المللی سال خوبی را سپری کرده است. این شاخص همچنان نزدیک به سطح ۹۷ واحدی در حال حرکت است. شاخص دلار که به تازگی تا یک قدمی سطح ۹۷ واحدی نیز صعود کرده بود، همزمان با افت جذابیت طلا برای سرمایه گذاران بین المللی، جایگاه خود را به عنوان مکان امن سرمایه گذاری احیا و تثبیت کرد. اوراق خزانه داری آمریکا نیز به همین دلیل با رشد تقاضا روبه رو شده اند.