بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 23 مهر 1397      13:42

بحران اقتصادی؛ مانع یا محرک کارآفرینی؟

اقتصاد ایرانی: واژه «کارآفرینی» بارها به گوشمان خورده است. بسیاری از محققان برای این واژه تعریف هایی ارائه کرده اند.

به گزارش دنیای اقتصاد، پروفسور «ونکاتارامان» از دانشگاه ویرجینیا می گوید: کارآفرینی فعالیتی است شامل اکتشاف، ارزیابی و استفاده از فرصت ها با هدف ارائه محصولات، فرآیندها و منابع جدید با استفاده از روش های امتحان نشده. دیکشنری کسب وکار آن را این گونه توصیف می کند: توانایی و اشتیاق به پیشرفت، ایجاد هماهنگی و مدیریت عملیات کسب وکار، با وجود خطرات احتمالی و با هدف سودآوری.

پروفسور «ال.جی فیلیون» از مدرسه کسب وکار اچ ای سی مونترال معتقد است تعریف کارآفرینی باید شامل شش جزء اصلی باشد: نوآوری، شناسایی فرصت، مدیریت ریسک، اقدام، استفاده از منابع و ارزش افزوده. کارآفرین از نگاه او، هنرمندی است متکی به غریزه، باهوش و سختکوش که فرصت های خطرناکی را که دارای پتانسیل رشد هستند شناسایی و خلق می کند و با استفاده از روش های نوین و استفاده بهینه از دارایی ها، ارزش فعلی را افزایش می دهد. کارآفرینی یعنی شناسایی و بهره گیری از فرصت ها. کارآفرینی نه تنها ابزاری برای مبارزه با بیکاری و فقر در کشورهای در حال توسعه است، بلکه تکنیکی برای ایجاد رشد اقتصادی در تمامی کشورهای جهان نیز هست.

کارآفرینی یکی از مهم ترین منابع رشد اقتصادی و تغییرات اجتماعی است. فعالیت های کارآفرینی به ایجاد فرصت های شغلی جدید و افزایش رقابت منجر خواهند شد. «پاول رومر»، اقتصاددان آمریکایی معتقد است این فعالیت ها در بلندمدت، تعیین کننده توسعه اقتصادی هستند. راه اندازی یک کسب وکار، به خصوص در بحران های اقتصادی، مهم تر و ضروری تر است چون اگر یک کسب وکار نوپا موفق شود، شغل ایجاد می شود، نوآوری گسترش می یابد و در نهایت، اقتصاد محلی جان دوباره خواهد گرفت.

با وجود این، فعالیت های کارآفرینی طی سال های اخیر رو به کاهش بوده. داده های مربوط به کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD) حاکی از آن است که در اوایل دهه ۲۰۰۰، تنها ۱۰درصد از مردم به نوعی در راه اندازی یک کسب وکار مشارکت داشته اند. طی بحران جهانی اقتصاد، وضعیت بدتر هم شد، به خصوص در کشورهایی مثل ایتالیا، یونان و اسپانیا که بیشتر از بحران ضربه خورده بودند. اما در کشورهایی مثل فرانسه و انگلستان و آلمان، این رقم تغییری نکرد. طبق تحقیقات، پایین بودن نرخ رشد راه اندازی کسب وکارها در آمریکا باعث کند شدن روند رشد اقتصاد پس از بحران سال ۲۰۰۸ شده است. این نتایج نشان می دهد که فقدان فعالیت های کارآفرینی، مانعی بر سر راه بهبود اقتصادی است.

عوامل موثر بر کارآفرینی؛ نتایج یک تحقیق

تحقیقات گسترده ای در رابطه با عوامل موثر بر کارآفرینی انجام شده است. ما پیش از تحقیقاتمان، تمامی این یافته ها را مطالعه کردیم (برخی از این یافته ها را نیز در اینجا ذکر خواهیم کرد). برخی از آنها یکدیگر را تایید و برخی یکدیگر را رد می کنند. برای بررسی تاثیر بحران اقتصادی بر کارآفرینی، به ایتالیا رفتیم که به شدت از بحران سال ۲۰۰۸ آسیب دیده بود. به دانشگاه پارما رفتیم تا روی ۳۶۸۴ دانشجوی این دانشگاه تحقیق کنیم و ببینیم در رابطه با کارآفرینی، چه عواملی در آنها انگیزه ایجاد می کند و عوامل بازدارنده کدامند. اما چرا دانشجویان را انتخاب کردیم؟ چون طبق تحقیقات اخیر، هرچه سطح تحصیلات کارآفرین بیشتر باشد، مهارت های کارآفرینی او بیشتر، میزان استخدام کسب وکارش بیشتر و عملکردش موفق تر است. پس دانشجویان، احتمالا انگیزه بیشتری برای کارآفرینی دارند.

ما اطلاعات مربوط به «قصد کارآفرینی» هر دانشجو را جمع آوری کردیم. برای سنجش قصد دانشجویان، دو معیار در نظر داشتیم: اینکه فرد تا چه حد به کار مستقل به عنوان یک گزینه فکر می کند (تمایل شروع کسب وکار) و اینکه چقدر احتمال می دهد که در آینده یک کسب وکار راه اندازی کند (احتمال کارآفرین شدن از نظر خودش). فاکتورهای موثر را نیز لحاظ کردیم، از جمله ویژگی های روان شناختی و آماری و دریافت حمایت از سوی خانواده و نهادها. هدف ما پاسخ به این سوال بود: بحران چه تاثیری بر قصد این دانشجویان (هم از نظر تمایل و هم از نظر احتمال) دارد؟

برای سنجش تمایل افراد، از آنها یک سوال ساده پرسیدیم: آیا تا به حال به این فکر کرده ای که کسب وکار خودت را راه اندازی کنی؟ پاسخ چند گزینه ای بود: ۱. نه، تمایلی ندارم. نه، درباره اش فکر نکرده ام. ۲. بله، تا حدی. ۳. بله و ممکن است در آینده اتفاق بیفتد. ۴. بله، قصد دارم یک شرکت راه بیندازم.

برای سنجش احتمال نیز تنها یک سوال پرسیدیم: احتمال آنکه تا ۱۰ سال آینده یک کسب وکار راه اندازی کنی چقدر است؟ پاسخ ها از این قرار بودند: صفر درصد، بین صفر تا ۲۵ درصد، بین ۲۵ تا ۵۰ درصد، بین ۵۰ تا ۷۵ درصد و بیش از ۷۵ درصد.

ما یافته های هر دو معیار را به طور جداگانه ثبت کردیم تا بتوانیم اثرات بحران بر هر دو معیار، یعنی تمایل و احتمال را جداگانه بررسی کنیم.

عوامل فردی

طبق برخی تحقیقات (از جمله پژوهش کریس داوسون و اندرو هنلی در سال ۲۰۱۵) تمایل مردها برای کارآفرینی بیشتر از زنان است. از نظر روانشناسی، قصد کارآفرینی تا حدی تحت تاثیر احساس «خودکارآمدی»، تمایل به استقلال و گرایش به رهبری و ریسک است (داگلاس و شپرد، ۲۰۰۲). به علاوه، افراد دارای اعتماد به نفس بالا تمایل بیشتری به کارآفرینی دارند.

اما عوامل فردی دیگری نیز وجود دارند، مثل تجربه کاری، کسب مهارت و افرادی که الگویمان هستند. برخی تحقیقات نشان می دهد که تجربه کاری یکی از مهم ترین پیش نیازهای آغاز یک کسب وکار است (کارتر و کالینسون، ۱۹۹۹). این به خصوص در مورد دانشجویانی که سابقه کار دارند، بیشتر صدق می کند. اما بعضی از محققان این نظریه را رد می کنند و می گویند میان تجربه و کار مستقل ارتباطی وجود ندارد. اینکه تجربه کاری، چطور انگیزه فرد را شکل می دهد سوالی است که بی جواب مانده. تنها احتمالی که می توان داد این است که دانشجویی که سابقه کار دارد، این سابقه کار در او انگیزه تحصیل ایجاد می کند و دانشی که طی دوران تحصیل به دست آورده (و تجربه ای که قبلا داشته) تصمیم گیری برای شروع یک کسب وکار را برایش آسان تر می کند. دانشجویانی که قبل از فارغ التحصیلی، کار کرده اند و تجربه دارند، دارای این ویژگی ها بوده اند: کنشگرایی، کنجکاوی و عمل گرایی. پس می توان نتیجه گرفت که این ویژگی ها پیش نیازهای اصلی کارآفرینی اند، نه صرفا دانش آکادمیک.

مهارت های فردی و سررشته داشتن نیز بر کارآفرینی تاثیر دارند. مهارت و سررشته داشتن، می تواند حس خلاقیت و شناسایی فرصت ها را تحریک کند، پس فاکتوری است که غیرمستقیم در فرد انگیزه ایجاد می کند. و در نهایت اینکه، قصد کارآفرینی تا حدی تحت تاثیر خانواده و گروه دوستان است. کسی که اعضای خانواده یا دوستان نزدیکش در زمینه کسب وکار تجربه داشته باشند، انگیزه بیشتری برای کارآفرینی پیدا می کند. اگر یکی از اعضای خانواده شما کارآفرین باشد، شما اطمینان خاطر پیدا می کنید که این کار شدنی است. البته این عامل هم به تنهایی تاثیرگذار نیست و حتی در برخی موارد هیچ تاثیری بر انگیزه فرد ندارد.

بستر و حمایت اطرافیان

علاوه بر عوامل فردی، بستری که فرد در آن زندگی می کند نیز در قصد او برای کارآفرینی موثر است. کارآفرینان به تنهایی تصمیم نمی گیرند. آنها تا حد زیادی تحت تاثیر بستری هستند که در آن پرورش می یابند، مثل حمایت خانواده و دوستان (هم از نظر مالی و هم از نظر احساسی)، دانشگاه و نهادهای اقتصادی مثل بانک ها و موسسات مالی. یکی از مهم ترین موانع بر سر راه کارآفرینان، دسترسی محدود به وام و اعتبار است. طبق تحقیقاتی که در سال ۲۰۰۸ انجام شده، عدم امنیت مالی یکی از مهم ترین فاکتورهایی است که کارآفرینان احتمالی را دلسرد می کند.

اما فقط حمایت مالی کافی نیست. کارآفرینان به آموزش و راهنمایی نیز نیاز دارند که می توانند این حمایت ها را از موسسات بگیرند. یکی از دلایل عدم تمایل نسبت به کارآفرینی در کشورهای در حال توسعه، همین عدم حمایت است. دانشگاه ها می توانند با ارائه واحدهای کارآفرینی و آموزش دانشجویان، انگیزه آنها برای کارآفرینی را افزایش دهند. با ارائه واحدهای مرتبط با کارآفرینی، نه تنها مهارت های دانشجویان در این زمینه افزایش می یابد، بلکه دانشجو مطمئن می شود که این کار شدنی است و اعتماد به نفس پیدا می کند.

تاثیر بحران اقتصادی بر قصد کارآفرینی

حالا می خواهیم پا را کمی فراتر بگذاریم و ببینیم جای بحران اقتصادی در این میان کجاست. همان طور که ذکر شد، متغیرهایی وجود دارند که می توان با در نظر گرفتن آنها، قصد کارآفرینی فرد را در آینده پیش بینی کرد: متغیرهای آماری (سن، جنسیت)، متغیرهای روانشناختی (خودکارآمدی و گرایش به رهبری و ریسک) و متغیرهای تجربی (تجربه کاری، الگوها و سررشته داشتن). سایر عوامل به شرایط اقتصادی بستگی دارند. تصمیم گیری برای شروع یک کسب وکار، بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصادی ممکن نیست. شرایط اقتصادی آن قدر مهم است که سایر عوامل را تحت الشعاع قرار می دهد و باعث می شود عوامل فردی تاثیر خود را از دست بدهند. بنابراین، برای ارزیابی انگیزه افراد یک جامعه نسبت به کارآفرینی، باید شرایط اقتصادی آن جامعه و نوع و کیفیت فرصت های فراهم شده توسط آن اقتصاد را در نظر بگیریم.

طی بحران، کیفیت فرصت ها کمتر می شود. پس طبیعی است که شرکت های کمتری تاسیس شوند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می دهد که طی بحران اقتصادی اخیر، سرعت راه اندازی کسب وکارها کمتر شد، ابتدا در کشورهای توسعه یافته، سپس در سایر نقاط جهان. این تحقیقات همچنین نشان می دهد که در کشورهای توسعه یافته تر و کشورهایی که از بحران ضربه بیشتری خورده بودند، شیب این نمودار تندتر بود. علت، محدودیت های مالی ناشی از بحران اعتبار و کاهش فرصت ها بود.

اما گاهی بحران اقتصادی می تواند انرژی و انگیزه کارآفرینی را تقویت کند. وقتی نرخ بیکاری بالا می رود، تصمیم شما برای کارآفرین شدن به این بستگی دارد که تا چه حد، خوداشتغالی را یک گزینه امکان پذیر و جایگزینی برای بیکاری بدانید. در اینجا باید کارآفرینان را به دو گروه تقسیم کنیم: کارآفرینان «فرصت جو» و کارآفرینان «بالاجبار». گروه اول کسانی هستند که با هدف بهره گیری از فرصت ها کارآفرین می شوند در حالی که گروه دوم، از روی ناچاری و برای آنکه بیکار نباشند، به کارآفرینی روی می آورند. در بحران های اقتصادی، کارآفرینی نوع دوم بر نوع اول غالب می شود. در کشورهای توسعه نیافته، بسیاری از کارآفرینان از سر ناچاری به کارآفرینی روی می آورند. در اینجا یک عامل محرک و یک عامل بازدارنده در مقابل یکدیگر قرار می گیرند: از یکسو، در شرایط بحرانی به دلیل کاهش تقاضا و محدودیت دسترسی به اعتبار، بسیاری افراد از راه اندازی کسب وکار منصرف می شوند. از سوی دیگر، از دست دادن شغل ها و افزایش بیکاری، افراد را به سمت کارآفرینی سوق می دهد. حال سوال اینجاست که کدام یک بر دیگری غالب است؟ محققان، داده های مربوط به بحران اخیر را مطالعه کرده و به این نتیجه رسیدند که اولی بر دومی غالب است، یعنی عدم دسترسی به وام و اعتبار، عامل قدرتمندتری است. اما ما در تحقیقاتمان، کمی عمیق تر به مساله نگاه کردیم.

ابتدا برای تفکیک دانشجویان به دو گروه «فرصت جو» و «بالاجبار» از آنها سوالاتی پرسیدیم. برای اینکه ببینیم دانشجو در گروه اول قرار می گیرد از او خواستیم که به آیتم های هشتگانه، نمره بدهد و بگوید کدام یک او را به راه اندازی یک کسب وکار ترغیب می کند: مثل «بتوانم ایده های خودم را اجرا کنم» یا «بتوانم مستقل باشم». برای سنجش ناچار بودن، از او خواستیم که به چهار آیتم نمره دهد و بگوید هر آیتم چقدر او را به کارآفرینی ترغیب می کند: مثل «مشکل در پیدا کردن کار» و بر اساس رتبه ها، دانشجویان را دسته بندی کردیم.

وقتی این مباحث را در مورد دانشجویان به کار بردیم، به یک نتیجه جالب رسیدیم: در حالت کلی، بحران اقتصادی بر قصد کارآفرینی دانشجویان تاثیر منفی دارد، چون دانشجویان، بحران را این گونه تفسیر می کنند: مانعی برای راه اندازی کسب وکار، سودآوری پایین شرکت های فعلی و کاهش فرصت های اقتصادی. به همین علت، راه اندازی یک شرکت به عنوان یک گزینه شغلی، چندان جذاب به نظر نمی رسد. وقتی کارآفرینان را با توجه به انگیزه هایشان به دو گروه تقسیم کردیم، دیدیم که تاثیر بحران بر کارآفرینان «فرصت جو» بیشتر است تا کارآفرینانی که از روی اجبار و به دلیل بیکاری به کارآفرینی متوسل شده اند.

نتیجه تحقیقات دانشگاه پارما:

۱. «تفسیر دانشجو از بحران، بر تمایل او به کارآفرینی تاثیری ندارد اما بر احتمال کارآفرینی از نظر دانشجو تاثیر منفی دارد.»

۲. وقتی افراد را به دو گروه «فرصت جو» و «بالاجبار» تقسیم می کنیم، بحران بر گروه اول، از هر دو نظر (تمایل و احتمال) تاثیر دارد اما گروه دوم، یعنی افرادی که از روی ناچاری به کارآفرینی روی می آورند، تنها از یک نظر تاثیر می گیرند: احتمال. بنابراین، تاثیر بحران روی کارآفرینان «فرصت جو» به مراتب بیشتر است و در دوره بحران، انگیزه و قصد آنان برای شروع کسب وکار، کمتر از گروه دوم است.

ضمنا یک عامل به تنهایی نمی تواند بر انگیزه و قصد فرد برای کارآفرینی تاثیر داشته باشد و همه عوامل دست به دست هم می دهند تا فرد را به شروع کسب وکار ترغیب کنند یا باز بدارند. نتایج این تحقیقات قطعی نیست.

سایر یافته های این تحقیقات، که بعضی از آنها تحقیقات قبلی را تایید و برخی دیگر رد می کنند، از این قرارند:

۱. از میان افراد و نهادهایی که می توانند دانشجو را حمایت کنند، حمایت دانشگاه از همه مهم تر است.

۲. نقش مهم دانشگاه ها ایجاب می کند که بخش اعظمی از سیاست های مربوط به کارآفرینی در دانشگاه ها اعمال شود، مثل برنامه ها و فعالیت های آموزشی.

آینده کارآفرینی

با توجه به تاثیر منفی بحران بر هر دو گروه کارآفرینان، کیفیت کارآفرینی در آینده کمتر خواهد شد. کارآفرینان فرصت جو جای خود را به کارآفرینان بالاجبار خواهند داد، تعداد کارآفرینان بالاجبار بیشتر خواهد شد و کیفیت کارآفرینی افت خواهد کرد. برای جلوگیری از این پیامد، سیاست گذاران باید وارد عمل شوند، دیدگاه عمومی نسبت به بحران را تغییر دهند، تحولات ساختاری ناشی از بحران را توضیح دهند و حوزه هایی را که بحران در آنها فرصت زایی کرده، به کارآفرینان معرفی کنند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir