مهاجرت برای فقر

اقتصاد ایرانی: جمعیت غالبی از مردم ایران نام و نشانی از روستا را در ذهن خود به یادگار دارند، خاطره ای که با سایه سارهای بزرگ درختان در کنار رودهای زلال و خنکای نسیم پیوند خورده و روستا را به عنوان مکانی پر از هیاهو و نشاط تداعی می کند.
زنان، مردان و کودکانی که هر یک بخشی از کار تولید را به دوش می کشیدند و سختی کشاورزی را در فصول کاشت، داشت و برداشت با نیم نگاهی به نتیجه این کار به جان می خریدند، آنهایی هم که دامدار بودند هر روز صبح تا شب به کار تولید اشتغال داشتند و این گونه بود که روستا از صبح تا غروب زندگی می کرد.
به گزارش ایرنا، روستاییانی که بدور از دغدغه امکانات شهری و بی اعتنا به اختیارات شهرنشینی، همچنان فعالیت می کردند و چراغ اقتصاد کشور را در جوامع کوچک و خودمانی شان روشن نگه می داشتند، آنهایی که به هر شکل ممکن در خانه شان می ماندند و با وجود سختی و مشکلات نانی به سفره خود می بردند و جمعیت بی شماری در شهرهای رو به گسترش را تامین می کردند.
امروز دلایل متعددی سبب شده روستاها دیگر نواهای نوستالژی گذشته را نداشته باشد که این می تواند دو تعبیر متفاوت داشته باشد نخست اینکه شاید زنگ خطر تخلیه روستاها به صدا درآمده و دوم اینکه خدمات نظام جمهوری اسلامی به روستاهای کشور و ایجاد زیرساخت ها موجب شده، روستاهای شهر نما روبه فزونی یابد.
البته دولت برای اجرای طرح اشتغال فراگیر روستایی ۷۰۰ هزارمیلیارد ریال اعتبار اختصاص داده که باید با پرداخت به موقع اصولی این تسهیلات، روستاییان را در حوزه اشتغال امیدوار کرد و مانع مهاجرت بی رویه آنان به شهرها شد.
به طور متوسط هر سال ۷۰۰ هزار نفر از جمعیت روستاها کشور کاسته می شود و از سال ۱۳۷۵ تاکنون حدود ۶۰۰ روستا به شهر تبدیل شده که این یعنی اهالی ۶۰۰ روستا دیگر منبع مولد نیستند و بیشتر آنان به مصرف کنندگانی تبدیل شده اند که فرهنگ شهرنشیی آنها را از زمین و دام هایشان دور کرده است و از طرفی سهم روستاییان مهاجر از ۱۹ میلیون نفر ساکن در مناطق حاشیه ای قابل توجه خواهد بود.

***تخلیه ۳۰ هزار روستا و آبادی در کشور

بر اساس اظهارات معاون عمران روستایی بنیاد مسکن آمار دقیق و واقعی از روستاهای خالی از سکنه در کشور نداریم اما مطابق سرشماری سال ۹۵، تعداد ۳۰ هزار روستا، آبادی یا سکونتگاه موقت که به لحاظ اجرای پروژه ای شکل گرفته است،در کشور خالی از سکنه است.
به گفته محمدرضا شاملو، حدود ۲۲ میلیون نفر در روستاها ساکن هستند که مطابق سرشماری سال گذشته حدود دو درصد از این جمعیت روستایی کاهش یافته که تبدیل روستا به شهر و بخشی نیز مهاجرت از روستا به شهر عامل این کاهش جمعیت است.
بر این اساس، از حدود ۳۹ هزار روستای بالای ۲۰ خانوار در کشور، طرح هادی در ۲ هزار روستا اجرا نشده و ۹۹ درصد از ۳۷ هزار روستای کشور مطابق سرشماری سال ۹۰ دارای طرح هادی هستند.
وی با بیان اینکه طرح هادی ۱۶ هزار روستا در کشور اجرا شده و برخی از این طرح ها در مراحل مختلف اجرا هستند، گفت: عملیات بهسازی و اجرای طرح هادی در ۳ هزار و ۴۰۰ روستا اجرایی می شود که بخش عمده این طرح ها شامل تکمیل طرح های نیمه تمام است.

***انواع مهاجرت: طبیعی و غیرطبیعی

یک جامعه شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی می گوید: از نظر جامعه شناختی مهاجرت به نوع طبیعی و غیرطبیعی دسته بندی می شود.
فرهاد طهماسبی افزود: در مهاجرت طبیعی افراد تخصص لازم در یک زمینه را دارند اما بستر مناسب برای ارائه آن وجود ندارد، به عنوان مثال یک فرد روستایی که پزشک متخصصی شده باید برای ارائه تخصص خود به شهر مهاجرت کند.
وی اظهار داشت: در مهاجرت غیر طبیعی افراد به دلایل غیرمنطقی و نه چندان مشخص، مکان جدیدی برای زندگی خود انتخاب می کنند که این نوع مهاجرت مناقشه برانگیز است و ممکن است به روند توسعه جامعه آسیب بزند.
وی با بیان اینکه مهاجرت های غیرطبیعی آسیب های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ایجاد می کنند تصریح کرد: افرادی که فاقد تخصص هستند و بدون دلیل موجه از روستا به شهر مهاجرت می کنند در نخستین چشم انداز، موجب حاشیه نشینی و ایجاد مشاغل کاذب می شوند.

***مهاجرت روستاییان و گرفتاری در چرخه معیوب شهرنشینی 

این جامعه شناس گفت: روستاییان غیر متخصصی که تمکن مالی ندارند با مهاجرت به شهرها، در یک چرخه معیوب اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گرفتار می شوند و مهاجرت آنان غیر طبیعی تلقی می شود.
طهماسبی اضافه کرد: روستاییان با مهاجرت غیر منطقی به شهرها، علاوه بر هدررفت سرمایه های خود با ایجاد مشاغل کاذب موجب نوعی سرگردانی اقتصادی برای خود و جامعه می شوند.
وی اظهار داشت: این افراد به طور معمول جزیی از طبقات درآمدی پایین شهرها می شوند که آسیب های اجتماعی مختلفی به دلیل بیکاری و نا اگاهی از زندگی شهرنشینی نیز در انتظار آنان است.

***کمبود امکانات زیرساختی عامل اصلی مهاجرت روستاییان 

این استاد جامعه شناس معتقد است نخستین عامل مهاجرت روستایان به شهرها، نبود یا کمبود امکانات زیرساختی و خدمات زندگی روستایی است.
طهماسبی بیان کرد: روستاهای اطراف شهرهای بزرگ گول زننده هستند چراکه ارتقا زیرساخت ها در برخی روستاها به ویژه روستاهای دوردست متناسب با زندگی شهری رشد نکرده است.
وی ادامه داد: علیرغم نبود امکانات مناسب در برخی روستاها اما نظام ارتباط رسانه ای به ویژه فضای مجازی در این مناطق تقویت شده و اطلاعات روستاییان از زندگی های پر زرق و برق شهری افزایش یافته است.
به گفته وی نظام رسانه ای، روستاییان را با زندگی شهری آشنا می کند و با نشان دادن سطح این نوع زندگی، موجب می شود روستانشینان بدون توجه به عمق زندگی و مشکلات شهری، نسبت به مهاجرت ترغیب شوند.

***روستاهایی که به دلیل نبود سرمایه و اشتغال خالی می شوند

این پژوهشگر مسایل اجتماعی اضافه کرد: به طور معمول، توان اقتصادی ساکنان در روستاهای دورافتاده پایین است و سرمایه ای برای تولید ندارند که مجبور می شوند زندگی روستایی را ترک کنند.
طهماسبی با اشاره به مشکلات کم آبی در روستاها گفت: در این مناطق زمین های مستعدی به عنوان منبع اصلی تولید برای کشاورزی وجود ندارد و نژاد دام انان نیز اصلاح نشده و با افت تولید و نبود سرمایه اولیه مجبور به تقبل زندگی شهری و پیامدهای آن می شوند.
وی اظهار داشت: در مجموع، روش های سنتی و قدیمی زراعت، باغبانی و دامپروری موجب افت تولید و روندکاهشی سرمایه روستاییان می شود که با توجه به مشکلات گذران معیشت و مسایئل اقتصادی، مهاجرت از روستا را به ماندن و تولید کم ترجیح می دهند.
وی ادامه داد: در بسیاری از روستاها نیز زمینه اشتغال وجود ندارد و علیرغم بهره مندی روستاییان از امکانات زیرساختی همچون جاده دسترسی، آب و برق اما اهالی روستا به ویژه جوانان مجبور می شوند برای یافتن شغل مناسب به شهر مهاجرت کنند.
وی اضافه کرد: امروزه بسیاری از جوانان روستایی تحصیلات دانشگاهی دارند و ترجیح می دهند برای اشتغال وارد شهرهای کوچک و بزرگ شوند که این امر موجب می شود جمعیت روستاها رفته رفته کاهش یابد.

***روند مهاجرت به شهرهای لرستان در ۱۰ سال گذشته کند شده است

این کاشناس مسایل اجتماعی با اشاره به اینکه ۳۵ درصد جمعیت لرستان روستایی است گفت: طی ۱۱ سال گذشته روند مهاجرت روستاییان به شهرهای استان کند یا متوقف شده است.
طهماسبی ایجاد زیرساخت و افزایش درآمدهای روستایی به دلیل تامین برخی امکانات نیمه صنعتی را از دلایل این امر دانست و تصریح کرد: تولید محصولات کشاورزی، دامی و باغی صرفه اقتصادی پیدا کرده و حتی در مواردی منجر به مهاجرت معکوس شده است.
وی افزود: چنانچه سیستم تولید محصولات صنعتی شود ماندن جمعیت بسیاری در روستاها ضرورت ندارد اما با توجه به اینکه این مهم تاکنون محق نشده، مهاجرت روستاییان موجب ضرر آنان و شهرها می شود.

***مهاجرت روستاییان و کاهش محصولات استراتژیک 

وی بیان کرد: با توجه به شرایط کنونی و نبود کشاورزی صنعتی در کشور، مهاجرت روستاییان موجب کاهش تولید محصولات استراتژیک می شود.
این استاد جامعه شناس بیان کرد: همچنین در حال حاضر تولید محصولات دامی و زراعی در ایران به نیروی انسانی وابسته است که مهاجرت روستاییان به شهر و کاهش افراد فعال در این حوزه، موجب بروز مشکل و ایجاد خلل در چرخه اقتصادی می شود.
طهماسبی ضافه کرد: روستاهای خالی از سکنه به طور معمول برای امنیت مناطق نیز دردسر ساز می شود چراکه امکان دارد به یک محل متروکه برای افرادی تبدیل شود که دچار جرائم اجتماعی هستند.
وی تجمیع روستاها و آبادی های کوچک را عامل مهمی در جلوگیری از مهاجرت روستاییان دانست و گفت: باید ساز و کاری ایجاد شود روستاهای زیر 10 خانوار جمعیت، با مشارکت نهادهای مربوطه و اهالی، تجمیع شوند تا ارائه خدمات به این قشر راحت و کم هزینه تر شود.
وی افزود: تهیه نقشه آمایش سرزمین و ترسیم افق و چشم انداز برای روستاهای کشور ضروری است.

۴۱۳ روستای لرستان خالی از سکنه شد

مدیرکل امور روستایی استانداری لرستان نیز گفت: بر اساس آخرین امار، ۴۱۳ روستای استان خالی از سکنه است.
غلامرضا عبداللهی افزود: کوچک بودن روستاها، طولانی و سخت گذر بودن راه دسترسی، نزاع، بیکاری، خشکسالی، کاهش بارندگی و سطح سفره های آب زیرزمینی از مهمترین دلایل مهاجرت به شهر و خالی شدن روستاها است.
وی ادامه داد: همچنین تحصیل روستاییان و آشنایی جوانان با زندگی شهری، رغبت آنان برای ماندن در روستا را کاهش می دهد که با رفتن آنان از روستا نیروی مولد و تولید کنند نیز کاهش می یاد.
به گفته وی از مجموع سه هزار و ۴۱۵ روستای لرستان ۳۹۶ روستا و یا آبادی کمتر از ۳ خانوار جمعیت دارند.
وی ادامه داد: یکهزار و ۵۶۹ روستاهای بالای ۲۰ خانوار و یکهزار و ۲۰ روستای ۳ تا ۲۰ خانوار در لرستان وجود دارد و در مجموع ۶۱۶ هزار و ۷۷۰ نفر در قالب ۱۷۳ هزار و ۷۳۵ خانوار در مناطق روستایی استان زندگی می کنند.

*** پرداخت ۱۰۳۱ فقره تسهیلات اشتغال روستایی در لرستان مصوب شد

مدیرکل امور روستایی استانداری لرستان اشتغال را عامل بسیاری مهمی در ماندگاری روستاییان دانست و گفت: پرداخت تسهیلات به یکهزار و ۳۱ طرح اشتغالزایی روستایی از سال گذشته تاکنون تصویب شده که برخی از این تسهیلات پرداخت و قرارداد نیمی از آنها منعقد و در مرحله پرداخت است.
عبداللهی افزود: با آغاز پرداخت تسهیلات اشتغال پایدار روستایی از سال گذشته تاکنون، یکهزار و ۲۶۰ میلیارد ریال برای ۹۰۴ طرح مصوب شده است.
وی با بیان اینکه این طرح ها زمینه ایجاد بیش از سه هزار و ۴۰۰ فرصت شغلی را فراهم می کند، اظهار داشت: میزان پرداختی به طرح های اشتغال پایدار روستایی محدودیت ندارد و با سود ۶ درصد پرداخت می شود.
مدیرکل امور روستایی استانداری لرستان بیان کرد: همچنین سهم لرستان از تسهیلات اشتغالزایی بانک سینا در سال های ۹۵ و جاری، ۴۰۰ میلیارد ریال بود که به طور کامل جذب و پرداخت شده است.
عبداللهی با بیان اینکه تنها چهار استان موفق به دریافت سهمیه کامل خود از این بانک شده اند، اضافه کرد: با پرداخت این میزان تسهیلات به ۱۲۷ طرح، حدود ۷۵۰ فرصت شغلی در روستاهای استان ایجاد شد.
وی افزود: سهمیه امسال لرستان از بانک سینا ۲۵۰ میلیارد ریال و اقدامات لازم برای معرفی طرح ها به بانک در دست اقدام است.

۹۳ دهیاری جدید در لرستان تاسیس شد

مدیرکل امور روستایی استانداری لرستان گفت: ۹۳ دهیاری جدید در این استان تاسیس شده و مراحل انتخاب دهیار در دست انجام است که با این مهم ارائه خدمات به روستاییان و تخصیص اعتبارات عمرانی برای آبادانی روستاها تسهیل می شود.
عبداللهی افزود: این تعداد دهیاری در روستاهای تابعه شهرستان های ازنا، الیگودرز، بروجرد، پلدختر، خرم آباد، دلفان، دورود، دوره، سلسله و کوهدشت راه اندازی شد.
وی تصریح کرد: هم اکنون نیز مراحل انتخاب دهیار برای معرفی به وزارت کشور و معرفی شناسه آنها در حال انجام است.
به گفته وی شرط اصلی برای تاسیس دهیاری، وجود دست کم ۳۰ خانوار بر اساس سرشماری نفوس و مسکن است که این تعداد دهیاری دارای ۳۰ یا تعداد خانوار بیشتری بوده اند.

 ۱۷۶طرح اشتغال پایدار روستایی لرستان به بانک معرفی شد
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی لرستان نیز گفت: در سه ماهه نخست امسال ۱۷۶ طرح از محل اشتغال پایدار روستایی و اشتغال فراگیر در بخش صنایع تبدیلی و غذایی جهت دریافت تسهیلات به بانک های عامل معرفی شد.
صید احمد مرادی اظهار داشت: در سه ماهه نخست امسال ۱۳ فقره جواز تاسیس و چهار فقره پروانه بهره برداری از صنایع تبدیلی و غذایی در استان صادر شد.
وی ادامه داد: با بهره برداری کامل از این طرح ها زمینه اشتغالی ۱۳۳ نفر فراهم و ۱۰۳ هزار تن تولید در صنایع تبدیلی و غذایی به دست خواهد آمد.
وی گفت: در این مدت ۱۸ طرح از محل اشتغال پایدار روستایی و ۱۴۱ طرح از محل اشتغال فراگیر با مبلغ بیش از ۲۴۰ میلیارد ریال جهت دریافت تسهیلات و راه اندازی کسب و کار در بخش صنایع تبدیلی و غذایی به بانک های عامل معرفی شد.
مرادی اضافه کرد: هدف صنایع تبدیلی و غذایی حمایت، توسعه، سرمایه گذاری در بخش کشاورزی، ایجاد اشتغال، جذب مواد اولیه، کاهش ضایعات بخش کشاورزی، فرآوری، بسته بندی و توسعه صادرات و ایجاد کسب و کار است.

**توقف روند مهاجرت با ایجاد روستاهای گردشگری

مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی نیز لرستان گفت: طرح هادی در ۵۹۳ روستای استان با اعتبار یکهزار و ۷۱۰ میلیارد ریال اجرا شده است.
مسعود رضایی افزود: سال گذشته ۲۷۳ طرح هادی با اعتبار ۴۳۰ میلیارد ریال در استان اجرا شد که نسبت به سال های قبل از آن دست کم ۲ برابر افزایش یافته است.
وی اظهار داشت: در مجموع یک هزارو ۵۲۳ روستای بالای ۲۰ خانوار استان که ظرفیت و قابلیت تهیه طرح هادی را داشته اند، این طرح انجام شده و مابقی روستاها به دلیل موانعی از جمله استقرار در حریم سد، حریم راه، بستر رودخانه و یا مناطق رانشی طرح هادی تهیه نمی شود.
وی ادامه داد: با توجه به جاذبه های طبیعی روستاهای استان تلاش شده مناطق هدف گردشگری شناسایی و ساماندهی شود که ۱۰ روستای استان که این قابلیت را دارند انتخاب شدند تا طرح های هادی به محوریت گردشگری در آن اجرا شود.
رضایی گفت: در حال حاضر اجرای طرح هادی روستاهای بیشه خرم آباد، ولیعصر پلدختر، ونایی بروجرد و امامزاده قاسم ازنا وارد فاز اجرایی شده است.
وی ادامه داد: بر اساس تفاهم نامه میان بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور 150 میلیون ریال تسهیلات قرض الحسنه به منظور ایجاد خانه های بوم گردی و تعمیر واحدهای موجود در روستا که قابلیت نگهداری دارند پرداخت می شود.
وی تصریح کرد: ایجاد روستاهای گردشگری علاوه بر معرفی استان، موجب کسب درآمدهای پایدار، رونق اقتصادی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان می شود.
به گفته رضایی بر اساس ماده ۹۹ قانون برنامه ششم توسعه باید در سطح کشور ۳۰۰ روستای دارای جاذبه گردشگری با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شناسایی و نسبت به تهیه و اجرای طرح این روستاها اقدام شود.

**برق، ۱۷۰ خانوار را به روستا بازگرداند 

مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق لرستان نیز گفت: ۱۷۰ خانوار ۱۲ روستای منطقه وریان رومشگان از توابع شهرستان کوهدشت به دلیل بی برقی و گرمای زیاد تابستان، منطقه را ترک کرده بودند که تا پایان شهریور و تکمیل طرح برق رسانی، روند بازگشت انان به روستا اغاز شده است.
فریدون خودنیا افزود: کار برق رسانی به ۱۲ روستا اواخر سال گذشته آغاز شده و اهالی آن تا شهریور امسال از این نعمت برخوردار شدند.
وی اظهار داشت: برای احداث شبکه برق رسانی این روستاها ۲۲ میلیارد ریال اختصاص یافت و مقدمات بازگشت دائم ۱۷۰ خانوار روستایی به منازل خود با انجام طرح برق رسانی به منطقه فراهم شده است.
مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق لرستان گفت: منطقه وریان شامل ۱۲ روستا در طول ۳۰ کیلومتر حاشیه رودخانه سیمره قرار دارد که دارای زمین های مستعد کشاورزی و کاشت صیفی جات و بستر فرصت های شغلی در این بخش ها است.
خودنیا افزود: روستاهای چم کبود، سوری مراد آباد، حسن آباد، مولا کش، دولتی مهکی، دولتی ملکشاهی، چم چالکه، چم امیر، درک، میدان کوچک و میدان بزرگ به دلیل شرایط سخت جغرافیایی، سخت گذر بودن منطقه و از طرفی فصلی بودن زندگی برقرسانی نشده بودند.
وی ادامه داد: احداث ۵۲ کیلومتر شبکه فشار متوسط هوایی، احداث ۱۲ پست هوایی و سه کیلومتر شبکه فشار ضعیف از مشخصات اجرایی این طرح است.
وی اضافه کرد: علاوه بر تامین برق روستاها، برق پمپاژهای کشاورزی که در مسیر رودخانه قرار دارند نیز تامین می شود تا با ایجاد شرایط اشتغال و کشاورزی، رونق و آبادانی به روستاها بازگردد.
خودنیا ادامه داد: اقدامات موثری در بخش برق با هدف محرومیت زدایی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به حواشی شهرها انجام شده که مهاجرت معکوس از نتایج تاثیرگذار این مهم بوده است.
وی اظهار داشت: سال های گذشته تخلیه روستاها و مهاجرت روستاییان با هدف سکونت در حاشیه شهرها به یک بحران اساسی تبدیل شده بود که با تدابیر دلسوزانه مسئولین نظام مقدس جمهوری اسلامی اقدامات مهمی در راستای توسعه روستاها و تامین خدمات رفاهی از جمله آب، برق، گاز، تلفن، جاده، بهداشت و دیگر امکانات بصورت جهادی انجام شد.
وی با اشاره به شرایط جغرافیای کوهستانی و ژئوفیزیکی لرستان تصریح کرد: این استان داری مناطق سخت گذر با نقاط برف گیر شدید زمستانی است که تامین برق این نواحی در زمستان به یک دغدغه اساسی تبدیل می شود.
مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق لرستان با بیان اینکه ۲ هزار و ۶۹۶ روستای استان برق رسانی شده، اضافه کرد: با پیگیری های بعمل آمده روستاهای کد دار بدون برق و فاقد جاده قابل دسترسی در حال شناسایی است که در صورت احراز شرایط مشکل برق آنها نیز حل خواهد شد.