بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 20 شهريور 1397      12:43

جابه‌جایی بزرگ در عمق پولی

اقتصاد ایرانی: بررسی آمارهای بانک مرکزی در تیرماه نشان می دهد که جزء سیال نقدینگی فعال شده است. نقدینگی، از دو جزء اصلی «پول» و «شبه پول» تشکیل می شود که «پول» معادل سپرده های دیداری و اسکناس و مسکوک است؛ اما «شبه پول» معادل سپرده های غیردیداری معرفی می شود. براساس آمارهای پولی و بانکی، در نخستین ماه تابستان رشد یک ساله «پول» به ۳۴.۷ درصد رسیده که این رقم، طی ۵ سال گذشته بیشترین سطح بوده است. همچنین بررسی ها نشان می دهد تنها در تیرماه ۱۰ واحد درصد به رشد نقطه به نقطه «پول» افزوده شده است. از سوی دیگر، رشد یک ساله شبه پول در تیرماه ۱۸.۱ درصد بوده که نسبت به تیرماه سال قبل، کاهش ۶ واحد درصدی را ثبت کرده است. پول به عنوان جزء سیال نقدینگی همبستگی بیشتری با نرخ تورم دارد و تغییر ترکیب کنونی در نقدینگی می تواند زمینه را برای رشد تورم فراهم سازد. بررسی ها نشان می دهد نقطه آغاز تحول در نقدینگی سیاست های دستوری کاهش نرخ سود در نیمه سال قبل بوده است. در این شرایط سیاست گذار می تواند دو رویکرد اتخاذ کند؛ یا با بهره گیری از ابزار سیاست پولی، مسیر تورم را تغییر دهد یا اینکه با تمدید شرایط قبلی، مجوز تداوم تغییر ترکیب نقدینگی را صادر کند.

به گزارش دنیای اقتصاد، بررسی ها نشان می دهد که در تیرماه رشد یکساله «پول» به ۷/ ۳۴ درصد رسیده که این رقم در نیم دهه گذشته بی سابقه بوده است،همچنین این رقم نسبت به ماه قبل حدود ۱۰ واحد درصد افزایش یافته است. پول، جزء تورم زای نقدینگی محسوب می شود و این آمار نشان می دهد که در ماه های گذشته، به دلیل اعمال سیاست های دستوری کاهش نرخ سود، ترکیب نقدینگی تغییر یافته و بستر لازم برای رشد نرخ تورم فراهم شده است. بانک مرکزی آمارهای پولی و بانکی را در تیرماه سال جاری منتشر کرد. این گزارش، خلاصه دارایی و بدهی های سیستم بانکی را در دو بخش «دارایی و بدهی بانک مرکزی» و «دارایی و بدهی بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی» منعکس می کند. همچنین در این گزارش آمارهای پولی، نظیر نقدینگی و اجزای آن نیز ارائه می شود.

بر اساس آمارهای بانک مرکزی حجم نقدینگی در تیرماه سال جاری به ۱۶۰۲ هزار میلیارد تومان رسیده است، موضوعی که دنیای اقتصاد در گزارش قبلی خود در توضیح آمارهای پولی و بانکی خرداد ماه به آن اشاره کرده بود. در گزارش «مسبب اصلی نوسان بازارها» در تاریخ ۲۰ مرداد سال جاری آمده است: «در سه ماه نخست سال جاری حدود ۵۳ هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور تزریق شده است، یعنی به طور متوسط در هر ماه حدود ۱۷ هزار میلیارد تومان به سطح اقتصاد تزریق شده است. اگر این روند در ماه بعد نیز تکرار شود، در نتیجه حجم نقدینگی در ابتدای تیر ماه از سطح ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان خواهد گذشت و یک سطح جدید دیگر را فتح خواهد کرد.» آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد که در تیرماه حدود ۱۹.۵ هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی افزوده شده است، به بیان دیگر در هر روز تیرماه، ۶۵۰ میلیارد تومان به نقدینگی کشور افزوده شد.

تداوم کاهش رشد نقدینگی

نکته نگران کننده نقدینگی، تداوم روند رو به رشد آن در ماه های جاری است، اما نکته امیدوار کننده این است که نرخ رشد آن در بازه های زمانی کاهش یافته است. رشد ماهانه نقدینگی در تیرماه معادل ۱.۲ درصد ثبت شده، که این رقم در مقایسه با آمار خرداد با ثبت رقم ۲درصد، روند نزولی را ثبت کرده است. نقدینگی در بازه های زمانی دیگر نیز رشد کمتری را نسبت به دوره های مشابه سال قبل داشته است. در ۴ ماه نخست سال جاری ۴.۷ درصد به حجم نقدینگی افزوده شده، این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل رشد نقدینگی به میزان ۶.۴ درصد بوده است. از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه نقدینگی در تیر ماه به سطح ۲۰.۱ درصدی رسیده است، که این رقم در خرداد ماه سال جاری ۲۰.۴ درصد ثبت شده بود. همچنین در تیرماه سال ۱۳۹۶، رشد نقطه به نقطه این متغیر پولی ۲۳.۳ درصد بوده است. این آمارها تایید می کند، که رشد نقدینگی با سرعت کم، روند نزولی را طی می کند، اما به نظر می رسد تداوم روند کاهشی نقدینگی نیازمند تصمیمات سخت، به خصوص در زمینه اصلاح نظام بانکی و کاهش فشار بانک ها بر پایه پولی است. مطابق بررسی ها اگر رشد ۲۰ درصدی نقدینگی تا پایان سال تداوم داشته باشد، رقم نقدینگی از ۱۷۵۰ هزار میلیارد تومان عبور خواهد کرد و ۱۵۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید وارد اقتصاد خواهد شد.

جهش رشد پول

نقدینگی از دو جزء اصلی پول و شبه پول تشکیل شده است. در ادبیات اقتصادی پول معادل سپرده های دیداری، اسکناس و مسکوک است، که این جزء نقدینگی اصولا خاصیت تورمی دیگری نسبت به جزء دیگر یعنی شبه پول دارد. شبه پول نیز معادل سپرده های غیردیداری معرفی می شود. بررسی ها نشان می دهد که در ماه های اخیر، ساختار نقدینگی به نفع پول تغییر کرده است، روندی که ریشه در سیاست های یک سال اخیر دارد. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در تیرماه سال جاری حجم پول ۲۱۴ هزار میلیارد تومان گزارش شده است. مطابق این آمار، رشد نقطه به نقطه پول نخستین ماه تابستان به سطح ۳۴.۷ درصد رسیده، این رشد بالاترین سطح طی نیم دهه گذشته بوده است. نکته قابل توجه این است که در مقایسه با آمار ماه های قبل جهش پول در تیرماه کاملا مشهود است، در اردیبهشت سال ۹۷، رشد نقطه به نقطه پول ۱۹.۹ درصد گزارش شده که این رقم در خرداد ماه به سطح ۲۵ درصد رسیده است. اما در تیرماه سال جاری حدود ۱۰ واحد درصد به رشد این متغیر افزوده شده است. همچنین در ۴ ماه نخست سال جاری ۱۰.۴ درصد به حجم پول  اضافه شده حال آنکه در مدت مشابه سال قبل، رشد این متغیر منفی ۴.۴ درصد بوده است. برخلاف رشد قابل توجه پول روند رشد شبه پول در ماه های اخیر نزولی بوده است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی حجم شبه پول در تیرماه سال جاری ۱۳۸۷ هزار میلیارد تومان بوده است. در تیر ماه رشد نقطه به نقطه شبه پول به ۱۸.۱ درصد رسیده است. این در حالی است که در تیر ماه سال قبل رشد نقطه به نقطه شبه پول معادل ۲۴.۶ درصد بوده است. این روند به خوبی نشان می دهد که افزایش رشد پول، همراه با کاهش نرخ رشد شبه پول بوده است.

رشد منفی سپرده های کوتاه مدت

اما همه بخش های شبه پول دارای روند یکسانی نبوده، به نحوی که کاهش رشد شبه پول، بیشتر به دلیل نزول رشد سپرده های کوتاه مدت بوده است. بخشی از سپرده های غیردیداری شامل سرمایه گذاری کوتاه مدت و سرمایه گذاری بلندمدت است. براساس آمارهای بانک مرکزی در تیرماه ۴۵۰ هزار میلیارد تومان سپرده کوتاه مدت و ۸۳۱ هزار میلیارد تومان سپرده بلندمدت وجود دارد. نکته قابل توجه آمارهای بانک مرکزی این است که در یک سال منتهی به تیرماه سال جاری رشد سپرده های کوتاه مدت رقم منفی ۲۳ درصدی را ثبت کرده است، این در حالی است که در تیرماه سال قبل رشد یک ساله سپرده های کوتاه مدت ۵۰ درصد گزارش شده بود، بررسی ها نشان می دهد که عمده سپرده های کوتاه مدت به سپرده های بلندمدت که همان سپرده های یک ساله است چرخش پیدا کرده است، زیرا رشد سپرده های بلندمدت در تیرماه سال جاری نسبت به تیرماه سال قبل ۶۴ درصد بوده است، البته سپرده های بلندمدت نیز در ۴ ماه نخست سال جاری روند منفی را ثبت کرده است. در نتیجه به نظر می رسد دلیل اصلی رشد سپرده های بلندمدت، افزایش نرخ سود سپرده بانکی در انتهای سال گذشته به منظور جلوگیری از نوسانات بازار دارایی بوده است.

تغییر ترکیب نقدینگی به نفع تورم

آمارهای بانک مرکزی تایید می کند که در ماه های اخیر ترکیب نقدینگی به نفع تورم تغییر کرده است. یکی از مواردی را که می توان بررسی کرد، سهم پول و شبه پول از کل نقدینگی است. براساس یکی از مهم ترین تصمیمات در شهریور ماه سال گذشته، نرخ سود سپرده های یک ساله به سطح ۱۵ درصد کاهش یافت و البته به بانک ها و سپرده گذاران مهلت یک ماهه برای تمدید سپرده های قبلی داده شد. اما روند کاهشی نرخ سود باعث شد که به مرور سهم پول در نقدینگی به مرور افزایش یابد. در تیرماه سال گذشته از کل حجم نقدینگی، ۱۲ درصد سهم پول و ۸۸ درصد سهم شبه پول بود، در مهرماه سال قبل سهم پول در نقدینگی به ۷/ ۱۱ درصد کاهش یافت و طبیعتا سهم شبه پول نیز به ۸۸.۳ درصد افزایش یافت. اما پس از این ماه روند پول و شبه پول تغییر یافت، آخرین آمار در تیرماه سال جاری نشان می دهد که سهم پول در نقدینگی ۱۳.۴ درصد و سهم شبه پول در نقدینگی ۸۶.۶ درصد گزارش شده است. به بیان دیگر، از مهرماه سال قبل تا تیرماه سال جاری، سهم پول در نقدینگی به میزان ۱.۷ واحد درصد افزوده است که با توجه به روند کاهش نرخ سود در شهریور ماه سال قبل، این روند دور از ذهن نبود و در گزارش های پیشین نیز به آن اشاره شده بود.

تایید گزارش «تغییر چهره نقدینگی»

۱۰ بهمن سال ۱۳۹۶، گزارشی با عنوان تغییر چهره نقدینگی، به حرکت پول از پناهگاه به کمین گاه اشاره کرد، در این گزارش عنوان شده بود: «آمارهای بانک مرکزی در آبان ماه (۱۳۹۶) نشان می دهد که چهره نقدینگی تغییر کرده است. مطابق آمارهای بانک مرکزی، در سه ماه منتهی به آبان سال ۱۳۹۶ رشد پول ۳ درصد بوده که این رقم در مدت مشابه سال قبل ۱.۵ درصد گزارش شده است.» این گزارش با توجه به آمارهای دیگر به عنوان تکه های دیگر پازل تورمی نقدینگی، به سیاست گذار توصیه کرده بود که تداوم این روند در ماه های آینده و آرایش جدید نقدینگی، نیاز به بسته جامعی دارد. اکنون با گذشت ۶ ماه از این گزارش، «سیاست پولی چشمگیری» مشاهده نشده است و در نتیجه در شرایط کنونی پول از کمین گاه خارج شده و در بازارهای دارایی مانند ارز و سکه حرکت می کند.

دو نگاه در سیاست های پولی

کاهش نرخ سود بانکی، در میانه سال قبل یکی از دلایل تغییر ساختار نقدینگی است، این روند با توجه به همراه شدن ریسک های سیاسی و نوسانات بازار ارز، در نتیجه باعث شده که روند تورمی در کشور تشدید شود. در این خصوص برخی معتقدند که تغییر ساختار نقدینگی باعث شده است که ظرفیت تورمی این متغیر به مرور تخلیه شود و در نتیجه سهم شبه پول در نقدینگی کاهش یابد. از نگاه این گروه، سیاست گذار باید اجازه تعدیل قیمت را در این شرایط بدهد و از سوی دیگر، با توجه به سیاست های حمایتی از اثرگذاری شدید آن بر دهک های کم درآمد جلوگیری کند. سیاست گذار می تواند این تورم بالا را در سال های آینده در یک سطح معین نگه دارد و در این خصوص افزایش نرخ سود در شرایط کنونی ضرورت ندارد. نگاه دوم، اما معتقد است که باید دو برنامه کوتاه مدت و بلندمدت برای استفاده از نرخ سود بانکی داشت. در کوتاه مدت لازم است که نرخ سود افزایش داشته باشد، تا جذابیت بازار پول نسبت به سایر بازارهای پرریسک مانند ارز و طلا افزایش یابد. این روند با توجه به اینکه در هفته های اخیر نرخ ارز نوسان کاهشی یا افزایشی شدیدی را تجربه کرده می تواند افرادی که به دنبال سرمایه گذاری مطمئن می گردند، راهی بازار پول کند، در نتیجه از فشار تورمی ماه های اخیر، جلوگیری کرد. در فاز دوم، با اصلاح نظام بانکی و خروج بازیگران بد از بازار پول، این نرخ از طریق عملیات بازار باز پایین بیاید. در صورتی که بازیگران بد در بازار پول باقی بمانند، تجربه کاهش دستوری نرخ سود مانند تجربه قبلی، ره به جایی نخواهد برد و این بازیگران نیز در سایه نظارت ضعیف، از اعطای نرخ سود بالا و وارد شدن به بازی پانزی، ابایی نخواهند داشت. در نتیجه مانند تجربه موسسات غیرمجاز، نهایتا تامین هزینه سپرده گذاران این بانک ها بر دوش بانک مرکزی خواهد افتاد که منجر به افزایش رشد پایه پولی و به تبع آن رشد نقدینگی در اقتصاد خواهد شد. در این شرایط، نرخ سود بانکی و استفاده از عملیات بازار باز، یکی از ابزارهای سیاست گذار است که می تواند علاوه بر تغییر انتظارات تورمی، شرایط بانک ها را نیز تحت نظر قرار دهد. اما بدون شک استفاده از این ابزار، نیازمند قاعده مند کردن رفتار بازیگران پول است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir