بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 7 شهريور 1397      13:28

رصد صادرات نفتی در پساخروج

اقتصاد ایرانی: «کاهش صادرات نفت خام ایران بزرگ نبوده اما اعداد کوچک هم نیستند.» این را یک منبع آگاه در وزارت نفت به «دنیای اقتصاد» می گوید و با روند افت صادرات نفت خام ایران به بازار تناقضی ندارد. طبق تازه ترین گزارش رویترز، پیش بینی می شود صادرات روزانه نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه آگوست به ۲.۰۷ میلیون بشکه در روز رسیده باشد. نگاهی به آخرین آمارها از صادرات نفت خام ایران نشان می دهد با وجود قطع واردات مشتری های اصلی نفت خام ایران در اروپا، سهم بازار قاره سبز در سبد صادراتی نفت خام ایران در ماه جولای ۲۰ درصد بوده و این میزان در دو هفته نخست ماه جاری میلادی (آگوست) نیز ۳۶ درصد بوده است. توتال فرانسه، انی و ساراس ایتالیا، رپسول و سپسای اسپانیا و همچنین هلنیک پترولیوم یونان از مطرح ترین شرکت های اروپایی هستند که به علت روابط مالی گسترده با آمریکا، حدود دو ماه زودتر از آغاز تحریم های نفتی ایران در تاریخ ۵ نوامبر، به روابط تجاری خود با صنعت نفت ایران پایان داده اند.

به این ترتیب در شرایطی که قطع رابطه مشتری های بزرگ نفتی ایران در اروپا تاثیری آنچنان عمیق بر فروش نفت ایران به این منطقه نداشته، می توان امیدوار بود که از این پس و با تداوم خرید شرکت های کوچک تر اروپایی جریان صادرات نفت خام ایران به اروپا مانند دور قبلی تحریم ها به شکل کامل قطع نشود. امیدواری یاد شده در حالی وجود دارد که اتحادیه اروپا با ابراز مخالفت نسبت به خروج دونالد ترامپ از توافق بین المللی برجام، بر خلاف دور قبلی تحریم ها آمریکا را همراهی نمی کند. از طرفی شرکت های کوچک اروپایی و ترکیه (به عنوان بزرگ ترین مشتری اروپایی) همچنان به واردات نفت از ایران ادامه می دهند.

به گزارش دنیای اقتصاد، در آسیا نیز با وجود فشار دولت آمریکا به خریداران آسیایی نفت خام ایران، بسیاری از این مشتریان همچنان از طرق مختلف به خرید نفت از ایران ادامه داده یا به دنبال راهی برای کسب معافیت هستند. چین از جمله کشورهای آسیایی است که از تحریم های آمریکا تبعیت نکرده و در اعلام موضعی رسمی تاکید کرده به خرید نفت از ایران ادامه خواهد داد. ژاپن نیز به عنوان متحد آمریکا در آسیا، به نقل از وزیر دارایی این کشور، اختیار خرید نفت از ایران را به پالایشگاه ها واگذار کرده و فشاری برای قطع رابطه بر آنها ننهاده است. با این حال تحریم ها بی تاثیر نبوده و محموله های ارسالی به ژاپن در ماه آگوست با کاهش ۳.۴ میلیون بشکه ای مواجه بوده است. هند اما به عنوان بزرگ ترین مشتری نفت خام ایران بعد از چین نیز، خرید نفت کشورمان را از ۷۰۵ هزار بشکه در ماه مه، به ۱۱۸ هزار بشکه در جولای کاهش داده است.

جریانات اخیر نشان می دهد در شرایطی که خروج ترامپ از توافق بین المللی برجام و وضع دوباره تحریم ها علیه ایران با مخالفت دنیا مواجه بوده، بسیاری از کشورها و شرکت ها با سیاست های ترامپ همراه نشده و در رابطه با ایران منافع و سود و زیان خود را در نظر می گیرند. در این میان شرکت های کوچک تر که روابط مالی شان با آمریکا محدودتر است، در تصمیم گیری آزادی عمل بیشتری دارند همان طور که دو ماه زودتر از بازگشت تحریم های آمریکا، این شرکت های بزرگ بودند که رابطه تجاری خود را با ایران قطع کردند. در چنین شرایطی طبیعی است که سایر نفت های موجود در بازار، جای خالی نفت ایران را برای پالایشگا ه ها پر کنند. رویترز در گزارشی که اخیرا منتشر کرده است، در حالی افت صادرات نفت خام ایران به اروپا را از ابتدای امسال تا جولای حدود ۳۵ درصد عنوان می کند که نفت های «بصره، سعودی و اورال» را رقبایی می داند که در به دست آوردن سهم بازار ایران در اروپا موفق بوده اند. اما آیا گریدهای یاد شده تنها جایگزین های نفت خام ایران در بازار هستند؟ در این میان پالایشگاه هایی که مشتری نفت خام ایران بوده اند، با چه چالش هایی برای یافتن جایگزینی با کیفیت نفت خام ایران مواجه هستند؟

افت صادرات در سطح فعلی متوقف می شود؟

اطلاعات به دست آمده از ردیابی کشتی های حمل نفت نشان می دهد، صادرات نفت خام ایران در نیمه نخست ماه آگوست کاهشی حدودا ۷۰۰ هزار بشکه ای داشته است. این میزان افت صادرات که از سوی مقامات آگاه نیز انکار نمی شود، نشان می دهد اگرچه بسیاری از کشورها و شرکت های اروپایی و آسیایی تمایلی به قطع مراودات تجاری نفتی با ایران نداشته اند، اما در نهایت فشار آمریکا و تهدید منافع آنها باعث قطع رابطه تجاری آنها با ایران شده است. با این حال  به نظر می رسد با وجود مخالفت هایی که با سیاست های ترامپ وجود دارد، دولت او مسیری سخت را برای «به صفر رساندن صادرات نفت خام ایران» در پیش دارد. نشانه های این پیش بینی در اخبار منتشر شده کمابیش مشاهده می شود.

 بر اساس گزارش روز گذشته پلتس، پتروچاینا به تازگی دومین محموله نفت خام ایران را از طریق ترمینال میانمار دریافت کرده است. این پالایشگاه چینی اخیرا به شکلی فزاینده استفاده از خطوط لوله انتقال نفت در جنوب آسیا را در دستور کار خود قرار داده تا از این طریق نفت خام ایران را به پالایشگاه های خود در جنوب چین برساند. طبق این گزارش، محموله اخیر از سوی نفتکش شرکت ملی نفت ایران در تاریخ ۱۹ آگوست به میانمار رسیده تا از آنجا از طریق خط لوله به جنوب چین برسد. در پی خروج دونالد ترامپ از توافق بین المللی برجام و بازگشت تحریم ها علیه صنعت نفت و بیمه نفتکش های ایران، پالایشگاه های چینی با تغییر روش خرید به تحویل در محل، هزینه و مسوولیت حمل و نقل و بیمه نفتکش ها را بر عهده ایران نهاده اند تا فروش نفت برای ایران راحت تر اتفاق بیفتد. چین در هفت ماه ابتدای سال جاری، به طور میانگین روزانه حدود ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام از ایران وارد کرده است. این کشور همچنین تحت تاثیر جنگ تجاری با آمریکا، گرایش بیشتری نیز به نفت خام ایران پیدا کرده و خرید نفت این کشور از ایران تا کنون افتی به ثبت نرسانده است.در مقابل کره جنوبی که به عنوان بزرگ ترین خریدار میعانات گازی ایران شناخته می شود، برای نخستین بار در سه سال گذشته، از ماه جولای هیچ محموله ای از ایران وارد نکرده است. هند نیز با کاهشی چشمگیر و با وجود ابراز مخالفت با سیاست های آمریکا، خرید نفت خام ایران را تا ۱۱۸ هزار بشکه در ماه جولای کاهش داده است.

بر اساس اطلاعات موجود، صادرات ایران به اروپا نیز از ابتدای سال افتی ۳۵ درصدی داشته و از آغاز سال جاری میلادی به حدود ۴۱۵ هزار بشکه در روز رسیده است. پیش از خروج آمریکا از برجام، ایران روزانه به طور متوسط حدود ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام به اروپا صادر می کرد. با وجود افزایش چشمگیر صادرات نفت خام ایران به اروپا، رشد صادرات به این ناحیه همواره کنترل شده بوده زیرا بازار شرق به جهت دسترسی و قیمت بالاتر، برای ایران از اولویت بالاتری برخوردار بوده است. ایمان ناصری، مدیر بخش خاورمیانه شرکت فکت گلوبال انرژی(FGE)  نیز در این زمینه نظری مشابه دارد می گوید: صادرات بیش از ۴۰ درصدی از مجموع صادرات ایران به اروپا همواره خط قرمز بوده و حتی بعید نیست بگوییم در برخی موارد ایران خودخواسته صادراتش به اروپا را محدود کرده است تا سهم بازار خود را در آسیا در سطحی بیشتر حفظ کند. سهم بازار آسیا در سبد صادرات نفت خام ایران همواره حدود ۷۰ درصد بوده است.

جایگزین های ایران در بازار نفت

افت صادرات نفت خام ایران در حالی در ماه های گذشته به ثبت رسیده است که بر اساس آمار به دست آمده از ردیابی کشتی های حمل نفت به نقل از رویترز، ارسال نفت خام سعودی ها به اروپا دو برابر شده و عراق نیز فروش نفت خود به قاره سبز را ۳۰ درصد افزایش داده است. عربستان سعودی (به همراه متحدانش در حاشیه جنوبی خلیج فارس) و عراق دو رقیب اصلی ایران در اوپک هستند که با استفاده از شباهت نفت تولیدی خود به ترکیبات نفت خام ایران، می توانند از فرصت نبود ایران در بخش هایی از بازار اروپا به نفع خود استفاده کنند. فرصت افزایش صادرات نفت خام این دو کشور به اروپا، زیر سایه افزایش تولیدی رقم خورده که از ماه ها قبل در میدان های نفتی عراق و عربستان آغاز شده است.

 طبق آمار اوپک، عربستان سعودی درماه جولای تولید روزانه نفت خود را ۴.۴ درصد نسبت به ابتدای سال جاری میلادی افزایش داده و از ۹.۹۴۹ میلیون به ۱۰.۳۸۷ میلیون بشکه در روز رسانده است. عراق نیز در مدت زمان یاد شده با رشد تولید ۲.۵ درصدی، از تولید ۴.۴۴۱ میلیون بشکه ای در روز به تولید روزانه ۴.۵۵۶ میلیون بشکه نفت خام رسیده است. این دو کشور علاوه بر افزایش تولید، قیمت رسمی فروش «نفت خام سبک» خود را برای مشتریان آسیایی کاهش داده اند تا جذابیت بیشتری برای محصولات خود ایجاد کنند. به گزارش رویترز ایران نیز از ابزار تخفیف بی بهره نمانده و برای محموله های تحویل سپتامبر بیشترین تخفیف از سال ۲۰۰۴ را در نظر گرفته است. در این میان آمارهای اوپک، افت ۱.۹ درصدی تولید روزانه نفت ایران درماه جولای نسبت به ابتدای سال را نشان می دهد.

اما عربستان و عراق تنها جایگزین های نفت خام ایران در بازار نیستند. آنطور که فایننشال تایمز اخیرا گزارش داده است، توتال که تا حدود دو ماه قبل بزرگترین واردکننده نفت خام ایران در فرانسه بود، پس از قطع خرید نفت کشورمان جای خالی آن را با نفت اورال روسیه پر می کند. اطلاعات موسسه کپلر از ردیابی تانکرهای نفتی همچنین نشان می دهد که فرانسه از ماه ژوئن هیچ نفتی از ایران وارد نکرده اما در همین بازه زمانی، واردات نفت روسیه توسط فرانسه رشدی ۶۳ درصدی داشته است.

در سوی دیگر دنیا، پالایشگران هندی مانند Reliance Industries Ltd به سراغ خرید نفت خام از نقاطی دورتر مانند کلمبیا و آمریکا نیز رفته اند تا جای خالی نفت خام ایران را پر کنند. به نظر می رسد این اقدام هندی ها نوعی آزمایش جایگزین های نفت خام ایران و به مثابه نوعی آمادگی برای مقابله با کاهش عرضه نفت خام ایران است. وزارت نفت هند همچنین پیش از این جایگزین های نفت خام ایران را به پالایشگاه های دولتی همچون شرکت نفت هند، هندوستان پترولیوم و بهارات پترولیوم معرفی کرده بود. به گزارش اس اند پی گلوبال پلاتس، یک مقام رسمی مرتبط با پالایشگاه های دولتی هند، جایگزین های آماده برای نفت خام ایران را عراق، عربستان و امارات متحده معرفی کرده بود. فاصله نسبتا نزدیک این کشورها با هند، نفت آنها را برای ورود به پالایشگاه های هندی در اولویت قرار می دهد اما در این میان شاخصه قیمتی نیز از اهمیت برخوردار است زیرا طبق اعلام مقامات هندی چنانچه نفتی با قیمت ارزان تر و ترکیبات شیمیایی مشابه نفت ایران وجود داشته باشد، می تواند منجر به معامله شود. ایران پیش از این هزینه حمل نفت به هند را صفر کرده بود تا صادرات خود به این مشتری قدیمی را افزایش دهد با این حال آمارها حکایت از آن دارد که هند به نفت خام آمریکا و گسترش روابط با این کشور چشم دوخته است.

در این میان عراق می تواند به جای ایران، نقش پررنگ تری در بازار اروپا بازی کند. به گفته مدیر بخش خاورمیانه شرکت FGE، از آنجا که نفت خام عراق از طریق بندر جیهان صادر می شود و این بندر فاصله کمی تا اروپا دارد، از ارجحیت قیمتی بیشتری برای صادرات به این منطقه برخوردار است. عربستان نیز به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده اوپک و کشوری که پس از نشست ژوئن افزایش تولیدش را آغاز کرده، اگرچه می تواند جای خالی نفت ایران را پر کند اما با توجه به تردیدهایی که در رابطه با توانش برای افزایش تولید وجود دارد، مشخص نیست تا چه مدت بتواند جایگزینی قابل اتکا برای نفت ایران باشد.

چالش های جایگزین کردن

بر اساس گزارش رویترز، در میان تمام گریدهای نفتی که در بازار موجود است و پالایشگاه ها می توانند در نبود نفت خام ایران به سراغ آن بروند، «سعودی، بصره و اورال» سه گرید نفتی هستند که این روزها جای خالی نفت ایران را برای پالایشگاه های اروپایی پر می کنند. «سعودی» نام نفت تولید شده در عربستان است و دو گرید دیگر به نفت تولید شده در عراق و روسیه اشاره دارد. با این حال ناصری، نظر دیگری دارد و می گوید: نفت ایران شامل ۴ گرید است که هر کدام از آنها تفاوت های شیمیایی چشمگیری با دیگری دارد اما عمده صادرات نفت خام ایران و به طور کلی خاورمیانه به بازار جهانی، نفت متوسط و سنگین است. بنابراین اگر نفت ایران صادر نشود چه از خاورمیانه چه از سایر نقاط دنیا برای آن جایگزین پیدا خواهد شد. با این حال یافتن جایگزینی برای نفت خام ایران از سوی پالایشگاه هایی که ساختار آنها با ترکیبات شیمیایی نفت خام ایران سازگار است، اگرچه غیرممکن نیست اما کار آسانی نیز به شمار نمی رود.

برای مثال ساینوپک چین روز گذشته اعلام کرد توقف خرید نفت ایران به برخی پالایشگاه های این شرکت آسیب می رساند. این نخستین اظهارنظر علنی یکی از مدیران ارشد نفتی چین درباره بازگشت تحریم های آمریکا ضد ایران است. به گفته نایب رئیس ساینوپک «برخی پالایشگاه های پایین دستی ما برای پالایش نفت ایران طراحی شده اند؛ اگر ما واردات را متوقف کنیم، سودها تاثیر می پذیرند.» به طور عمده نفت خام با توجه به میزان گوگرد موجود در آن و میزان سیالیتی (API) که دارد، به «سبک» و «سنگین» تقسیم می شود. آن دسته از نفت های خامی که درجه سیالیت آنها بیش از ۳۵ است، با عنوان نفت خام سبک شناخته می شوند. دیگر محصولاتی که درجه سیالیت یا API آنها بین ۲۵ و ۳۵ است در دسته «نفت خام متوسط» قرار می گیرند و API کمتر از ۲۵ نیز «نفت خام سنگین» را تشکیل می دهد. به این ترتیب نفت خام هرمیزان که سبک تر باشد، فرآیند پالایش سریع تر و ارزان تری نیز دارد. در مقابل، نفت خام هر میزان که سنگین تر باشد یعنی ناخالصی بیشتری مانند گوگرد یا فلزات در خود داشته باشد، فرآیندهای پیچیده تری را می طلبد تا در پالایشگاه ها تبدیل به محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر شود.

میزان گوگرد دومین معیاری است که در نفت خام در نظر گرفته می شود. «نفت خام شیرین» عنوانی است که به نفت خامی داده می شود که میزان گوگرد آن کمتر از ۰.۵ درصد باشد در حالی که سولفور موجود در «نفت خام ترش» بیشتر از این سطح است. سولفور خاصیت خورندگی دارد بنابراین پالایشگاه هایی که از گرید نفت ترش بیشتری استفاده می کنند، به تعمیرات و نگهداری بیشتری نیز نیاز دارند. میانگین درجه API نفت خام اوپک ۳۳ است در حالی که این میانگین برای نفت خام آمریکا ۳۵.۷ است. نفت شیل آمریکا که در ماه های اخیر رشد تولید چشمگیری را پشت سر گذاشته است نیز از سایر نفت های خام آمریکا سبک تر است.   نفت خام سبک ایران، ترش و متوسط است به آن معنا که چنانچه از بازار حذف شود، اگرچه یافتن جایگزین برای آن غیرممکن نخواهد بود اما سختی هایی را نیز برای پالایشگران به همراه دارد. برای مثال نفت خام شیل آمریکا اگرچه در حال حاضر در بازار فراوان و ارزان است، اما جایگزین مناسبی برای نفت خام ایران به شمار نمی رود. با این حال پالایشگاه ها می توانند با خرید این نفت و ترکیب آن با سایر گریدها، به کار خود ادامه دهند هرچند احتمالا زیان مالی و فیزیکی به تاسیسات آنها وارد می شود.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir