بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : شنبه 16 تير 1397      14:37

ایران؛ غول کشاورزی منطقه

اقتصاد ایرانی: «سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو)» و «سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه» (OECD) جدیدترین گزارش مشترک «چشم انداز کشاورزی» خود را منتشر کردند.

در این گزارش مشترک، پیش بینی هایی از چشم انداز ۱۰ساله بازار کالاهای کشاورزی و شیلات، همچنین روندها و چالش های این بخش در سطح کشورها، مناطق و جهان ارائه شده است (با تمرکز ویژه بر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا)). این گزارش که تحت عنوان «چشم انداز کشاورزی ۲۰۲۷-۲۰۱۸» منتشر شده است، چهاردهمین نسخه از گزارش های مشترک این دو سازمان در زمینه چشم انداز بخش کشاورزی است.

به گزارش دنیای اقتصاد، پیش بینی مشترک این دو نهاد بین المللی حاکی از آن است که تولید جهانی محصولات کشاورزی و ماهی ها طی یک دهه آینده حدودا ۲۰درصد افزایش خواهد یافت. درخصوص منطقه خاورمیانه، افزایش تقاضای مواد غذایی و منابع آبی و زمینی محدود، باعث افزایش وابستگی برای واردات مواد غذایی اولیه شده است. براساس پیش بینی ها، تولید محصولات کشاورزی و ماهی های منطقه «منا» افزایشی ۱.۵ درصدی را طی یک دهه آینده تجربه خواهد کرد، افزایشی که عامل اصلی آن بهبود بهره وری دو تولیدکننده بزرگ منطقه یعنی ایران و مصر-  به ترتیب با رشد ۲ و یک درصدی- موتور اصلی آن خواهند بود. در این گزارش همچنین پیش بینی هایی از رشد اقتصادی کشورها، طی یک دهه آینده ارائه شده است. براساس این پیش بینی ها، میانگین نرخ رشد اقتصادی ایران بین سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۷ به فراتر از ۳ درصد خواهد رسید. نرخ رشد جمعیت ایران نیز که بین سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ فراتر از یک درصد بود، طی سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۷ به کمتر از یک درصد کاهش خواهد یافت. نرخ خوداتکایی ایران در محصولات مختلف از دیگر آمارهای گزارش مشترک «فائو» و «سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه» است. براساس این آمارها، ایران یکی از بالاترین نرخ های خوداتکایی را در میان کشورهای منطقه دارد. در ادامه این گزارش جزئیات بیشتری از بررسی های «فائو» و «سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه» از بخش کشاورزی ارائه خواهد شد.

ایران؛ بزرگ ترین کشاورز منطقه

بررسی بخش کشاورزی ایران یکی از نکات مهم گزارش مشترک «فائو» و «سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه» است. براساس یافته های این گزارش مشترک، کشاورزی منطقه منا تحت سلطه دو غول منطقه ای یعنی ایران و مصر است، کشورهایی که در مجموع نیمی از کل ارزش محصولات کشاورزی را تولید می کنند. ایران همچنین بیشترین سهم تولیدات آبزی پروری را در منطقه دارد (سهمی ۷۳ درصدی در سال ۲۰۱۶). با این حال مقیاس کسب وکارهایی که به پرورش آبزیان مبادرت دارند کوچک است. فعالیت های دامی نیز یکی از اصلی ترین منابع ارزش افزوده بخش کشاورزی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است. بخش عمده تولید این محصولات منطقه در ایران و مصر صورت خواهد گرفت. یکی از نامتوازن ترین توزیع زمین های کشاورزی در جهان (از لحاظ اندازه زمین ها)، مربوط به منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) است. در برخی کشورها همچون ایران، مصر، یمن، اردن و لبنان عمده زمین ها کمتر از یک هکتار هستند. این نرخ در مصر ۸۷ درصد (بالاترین) و در ایران ۴۷ درصد است. در واقع سهم ناچیزی از زمین های کشاورزی کشورهای منطقه را زمین های بالای ۵۰ هکتار تشکیل می دهند. زمین های کشاورزی ایران در مجموع سهمی ۲۸ درصدی از کل زمین های این کشور دارند و سهم زمین هایی که می توانند مورد استفاده کشاورزی قرار گیرند، ۹ درصد است. همچنین، در سال ۲۰۱۴، مجموع منابع آب شیرین داخلی و تجدیدپذیر ایران به ۱۲۹ میلیارد مترمکعب می رسید، که ۹۳ میلیارد مترمکعب از آن برداشت شد (هر دو عدد بالاترین مقدار در میان بیش از ۲۰ کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است). در سال ۲۰۱۳، ایران ۸۵درصد از مصرف داخلی محصولات کشاورزی خود را از تولیدات داخلی خود تامین می کرد. در این گزارش مشترک آمار خوداتکایی کشورها برای محصولات مختلف ارائه شده است. نرخ خوداتکایی که به صورت «تولید داخلی مواد غذایی» تقسیم بر «تولید داخلی+واردات-صادرات» تعریف می شود، در واقع بیانگر توانایی کشورها در تولید محصولات مورد نیازشان است. در این باره میانگین نرخ خوداتکایی ایران بین سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳، در غلات ۶۱ درصد، محصولات گوشتی ۹۵ درصد، میوه و سبزیجات ۱۰۴ درصد، شیر ۱۰۶ درصد، روغن های گیاهی ۱۵ درصد، محصولات روغنی ۵۸ درصد و شکر و مواد قندی ۵۸ درصد بود. در این سال ها سهم واردات تولیدات کشاورزی ایران از کل واردات کالاها ۱۱ درصد بود (نرخی که وضعیت باثباتی داشته است). در بخش سیاست های حمایتی این گزارش آمده است که یارانه های سوخت و کالاهای اساسی ایران، هزینه فراتر از ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی برای کشور به همراه داشته است. همچنین تعیین کف قیمت خرید گندم موجب شد، تولید این محصول از ۲.۲ میلیون تن در سال ۲۰۱۳ به ۸.۵ میلیون تن در سال ۲۰۱۶ برسد. براساس پیش بینی های این دو نهاد، تولید گندم به عنوان اصلی ترین محصول منطقه از ۳۷ میلیون تن فعلی به ۴۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۷ خواهد رسید. ایران به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده این محصول با رساندن سطح تولید خود به ۱۶ میلیون تن در سال ۲۰۲۷، سهم خود را از تولیدات منطقه از ۳۲ به ۳۵ درصد افزایش خواهد داد. سطح تولید ذرت منطقه نیز که تحت تاثیر کاهش شدید تولید در ایران کاهش یافته بود، در یک دوره میان مدت بهبود خواهد یافت و به ۱۰.۵ میلیون تن خواهد رسید. براساس آمارهای گزارش «چشم انداز کشاورزی ۲۰۲۷-۲۰۱۸»، درآمد سرانه ایران بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ به طور میانگین ۲.۵ درصد رشد کرد و به ۵.۵ هزار دلار رسید. میانگین رشد درآمد سرانه ایران بین سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ نیز کمتر از یک درصد بوده است. بر اساس پیش بینی ها میانگین این نرخ بین سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۷ به فراتر از ۳ درصد خواهد رسید. نرخ رشد جمعیت نیز که بین سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ فراتر از یک درصد بود، طی سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۷ به کمتر از یک درصد کاهش خواهد یافت.

خاورمیانه و شمال آفریقا

گزارش امسال «چشم انداز کشاورزی ۲۰۲۷-۲۰۱۸» با تمرکز ویژه بر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تهیه شده است، منطقه ای که افزایش تقاضای مواد غذایی، همچنین منابع آبی و زمینی محدود، باعث افزایش وابستگی برای واردات مواد غذایی اولیه شده است. بسیاری از کشورهای این منطقه، بخش عمده درآمدهای صادراتی خود را صرف واردات مواد غذایی می کنند. در این منطقه جنگ و بی ثباتی سیاسی تهدیدی جدی برای امنیت غذایی است. بر این اساس پیش بینی می شود تولید محصولات کشاورزی و ماهی های این منطقه افزایشی ۱.۵ درصدی را تجربه کند، افزایشی که عامل اصلی آن بهبود بهره وری است و دو تولیدکننده بزرگ منطقه یعنی ایران و مصر با رشد به ترتیب دو و یک درصد موتور اصلی آن خواهند بود. سیاست کشورهای این منطقه به گونه ای است که از تولید و مصرف غلات حمایت می کند. نتیجه این سیاست ها اختصاص دادن ۶۵ درصد از زمین های کشاورزی به کاشت محصولاتی که نیاز زیادی به آب دارند (مانند گندم) بوده است، محصولاتی که سهم بالایی در تامین کالری دریافتی دارند. به گزارش «فائو» و «سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه»، یک روش جایگزین برای تامین امنیت غذایی منطقه، تغییر سیاست ها از حمایت از تولید غلات، به سمت سیاست های توسعه روستاها، کاهش فقر و حمایت از محصولات باغی با ارزش است. چنین سیاست هایی به افزایش تنوع و سالم شدن رژیم غذایی نیز کمک خواهد کرد.

روند کشاورزی جهان تا ۲۰۲۷

یک دهه پس از جهش قیمت مواد غذایی در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۷، شرایط در بازار محصولات کشاورزی جهان بسیار فرق کرده است. در این باره سطح تولید کالاها رشد قدرتمند داشته است و در سال ۲۰۱۷، رکورد جدیدی در تولید غلات، انواع گوشت، محصولات لبنی و شیلات به ثبت رسید، درحالی که سطح ذخایر غلات به بالاترین میزان تاریخی خود رسید. همزمان با افزایش چشم گیر تولید محصولات کشاورزی، در طرف مقابل اما رشد تقاضای این محصولات ضعیف تر شده است. در یک دهه گذشته افزایش درآمد سرانه در جمهوری خلق چین، نیروی محرک بخش عمده تقاضا بوده است، امری که تقاضای این کشور برای گوشت، شیلات و خوراک دام و طیور را افزایش داد. براساس یافته های این گزارش، این موتور محرک، درحال افول است و سایر منابع تقاضای جهانی نیز برای حفظ رشد کافی نیستند. در نتیجه انتظار می رود قیمت محصولات کشاورزی در سطح پایین باقی بماند. از طرفی سطح بالای ذخایر این محصولات، احتمال افزایش قیمت طی سال های آینده را کمتر کرده است. انتظار می رود رشد ضعیف تقاضا طی یک دهه آینده ماندگار باشد. برای بسیاری از کالاها، جمعیت مهم ترین عامل رشد مصرف خواهد بود، حتی با وجود اینکه پیش بینی شده است نرخ رشد جمعیت کاهش یابد. به علاوه، پیش بینی می شود مصرف سرانه بسیاری از کالاها در سطح جهانی ثابت باقی بماند. این برای موادغذایی اساسی همچون غلات اهمیت دارد، چراکه سطح مصرف این کالاها در بسیاری از کشورها به سطح اشباع رسیده است. در مقابل، رشد تقاضای محصولات گوشتی به دلیل ترجیحات متنوع منطقه ای و محدودیت در درآمد قابل تصرف درحال کاهش است. این درحالی است که انتظار می رود تقاضا برای محصولات حیوانی نظیر لبنیات طی دهه پیش رو با سرعت بالاتری گسترش یابد.  براساس پیش بینی مشترک این دو نهاد معتبر بین المللی، تولید جهانی محصولات کشاورزی و ماهی ها طی یک دهه آینده حدودا ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت. این روند البته در مناطق مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال، در مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا، جنوب صحرای آفریقا و جنوب و شرق آسیا این رشد قدرتمند خواهد بود. در مقابل اما انتظار می رود رشد تولیدات کشاورزی در کشورهای توسعه یافته به خصوص غرب اروپا بسیار پایین تر باشد. با وجود رشد آهسته تولید و مصرف، پیش بینی می شود تجارت محصولات کشاورزی و ماهی ها، رشدی معادل نصف نرخ رشد دهه گذشته را تجربه کند. خالص صادرات نیز در مناطق و کشورهایی که زمین های کشاورزی فراوان دارند – به ویژه آمریکا – افزایش خواهد یافت. از طرفی کشورهایی که تراکم یا رشد جمعیتی بالا دارند، به خصوص منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، آسیا و جنوب صحرای آفریقا، با افزایش خالص واردات مواجه خواهند شد. در این باره تجارت کشاورزی نقشی کلیدی در اطمینان از امنیت غذایی ایفا می کند، امری که نیاز به سیاست های تجاری محرک را بیش از پیش نمایان می سازد. پیش بینی های گزارش «چشم انداز کشاورزی ۲۰۲۷-۲۰۱۸»، با فرض اینکه سیاست های فعلی در آینده نیز اجرایی خواهند شد صورت گرفته است. در کنار ریسک های سنتی که بازار محصولات کشاورزی را تهدید می کنند، افزایش نااطمینانی ها در زمینه سیاست های تجاری کشاورزی و تشدید سیاست های حمایت گرایانه بر این بازارها سایه انداخته است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir