بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : شنبه 22 ارديبهشت 1397      12:25

اسرار نفتی خروج ترامپ

اقتصاد ایرانی: مدتی است که ایران از جناح «باز» در اوپک (طرفدار قیمت بالا) به جناح «کبوتر» (طرفدار تولید بیشتر) مهاجرت کرده و در سمت مقابل، عربستان عکس ایران عمل کرده است. همزمان با این تغییر نقش ها شاهد اتفاق هایی در عرصه سیاست هستیم که اهداف جناح بازها در بازار نفت را تامین می کند. عربستان سعودی به دلیل برنامه اقتصادی جاه طلبانه و افزایش قدرت منطقه ای به قیمت بالای نفت نیاز دارد. بنابراین لابی با ترامپ برای خروج از برجام می تواند بخشی از این هدف را تامین کند.

جای «بازها» و «کبوترها»ی اوپک تغییر کرده است؛ این موضوعی است که از ماه ها پیش مورد توجه تحلیلگران بازار نفت بود.

به گزارش دنیای اقتصاد، عربستان ظرف یک سال گذشته همه تلاش خود را برای افزایش هرچه بیشتر قیمت ها انجام داده، برخی اخبار نشان می دهند سعودی ها به قیمت های بیشتر از سطوح کنونی چشم دوخته اند، آنها خواهان قیمت حداقل ۸۰ دلاری برای نفت هستند. این در حالی است که ایران بارها در این مدت اعلام کرد قیمت نفت باید در محدوده ۶۰ تا ۶۵ دلار باقی بماند و نفت گران تر موجب بازگشت مازاد عرضه و بی ثباتی بازار می شود. شاید این اولین بار در تاریخ اوپک است که مواضع ایران و عربستان به این شکل متفاوت است؛ عربستان قیمت بیشتر می خواهد و ایران کمتر. این یعنی نقش «بازها» و «کبوترها»ی اوپک تغییر کرده است. بازهای اوپک همواره سیاست «حفظ منابع محدود نفتی و افزایش قیمت ها» را دنبال می کرده اند؛ ایران در کنار ونزوئلا به عنوان سردسته این گروه معرفی می شد. اما کبوترها با تولید هرچه بیشتر نفت، هدف افزایش سهم در بازار را دنبال می کردند و درآمد بیشتر را در تولید بیشتر می دانستند. آنها همیشه منتقد قیمت های بیشتر نفت بودند؛ عربستان به عنوان سردمدار کبوترهای اوپک شناخته می شد. تحلیلگران می گویند، تغییر نقش ایران و عربستان در اوپک به تفاوت هایی که در اقتصاد دو کشور رخ داده باز می گردد. وابستگی ایران به نفت بسیار کمتر از سال های گذشته شده و در عین حال عربستان برای اجرای برنامه های بلندپروازانه سیاسی و اقتصادی خود به قیمت های بیشتر نیاز دارد.

اما تمام این اتفاقات در اوپک در شرایطی رقم می خورد که در عالم سیاست شاهد اتفاقاتی هستیم که نتیجه آن برای بازار نفت، افزایش هرچه بیشتر قیمت ها است. این اتفاق چیزی نیست جز خروج آمریکا از برجام. سوالی که پیش می آید این است که آیا بین تلاش عربستان برای افزایش قیمت ها و خروج آمریکا از برجام رابطه ای وجود دارد؟ وزیر نفت ایران می گوید رابطه ای وجود دارد. بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، معتقد است عربستان و آمریکا برای افزایش قیمت ها تبانی کرده اند. یعنی آمریکا با خروج از برجام به اقدامی دست زده که عربستان تشنه قیمت نفت را راضی کند.

خروج عربستان از دسته کبوترها

اوایل اسفند سال گذشته بود که تحلیلگران به تغییر جایگاه بازها و کبوترهای اوپک تاکید کردند. «دنیای اقتصاد» نیز در گزارشی تحت عنوان «هدف گذاری نفت ۷۰ دلاری از سوی سعودی ها» تغییر سیاست های عربستان را تحلیل و از آن به «دور برگردان عربستان در اوپک» یاد کرده بود. آنطور که در این گزارش آمده است: «زکی یمانی، وزیر نفت عربستان سعودی در دهه ۱۹۷۰ میلادی به دیگر اعضای اوپک هشدار می داد که رشد شدید قیمت نفت می تواند نتیجه عکس در بازار به دنبال داشته باشد. در سال ۲۰۰۸ یعنی زمانی که قیمت ها به محدوده ۱۵۰ دلار به ازای هر بشکه رسیده بود نیز تلاش های علی النعیمی، وزیر نفت سابق عربستان سعودی برای کاهش قیمت با مقاومت دیگر اعضای اوپک مواجه شد.» علاوه بر اینها النعیمی با شروع افت قیمت ها در میانه های سال ۲۰۱۴ تا زمانی که به کرسی وزارت نفت عربستان تکیه داده بود (آوریل ۲۰۱۶)، با همه قدرت در برابر کاهش سهم عربستان در بازار نفت ایستاد و اعلام کرد «بازار خود باید قیمت ها را اصلاح کند و عربستان برای افزایش قیمت ها اقدامی انجام نخواهد داد

اما این کشور حداقل ظرف یک سال گذشته آواهای دیگری سر داده، هدف گذاری قیمت ۱۰۰ دلاری از سوی عربستان که برخی منابع آگاه اعلام کرده اند و همچنین تلاش سعودی ها برای افزایش مدت توافق نفتی اوپک و روسیه از نشانه های واضح این تغییر سیاست است. تحلیلگران مهم ترین دلیل این تغییر سیاست ها را برنامه های بلندپروازانه ولیعهد جوان این کشور، محمد بن سلمان می دانند. بن سلمان طرحی با عنوان «سعودی ۲۰۳۰» معرفی کرده که هدف آن قطع وابستگی اقتصاد این کشور به درآمدهای نفتی است. با این حال انجام طرح «سعودی ۲۰۳۰» نیازمند منابع مالی زیادی است، بنابراین عربستان برای تامین این هزینه ها به قیمت های بالای نفت نیازمند است. فروش بخشی از سهام آرامکو که قرار است تا پایان سال جاری میلادی اجرایی شود نیز بخشی از برنامه های اقتصادی عربستان است. برای تحقق درآمد ۱۰۰ میلیارد دلاری که عربستان پیش بینی کرده از فروش ۵ درصد سهام آرامکو به دست آورد، قیمت نفت باید از سطوح کنونی نیز بسیار بیشتر شود.

اما در کنار این اهداف باید توجه داشت که قیمت های کنونی نیز کفاف بودجه عربستان را نمی دهد. صندوق بین المللی پول همین چند روز پیش اعلام کرد عربستان برای جبران کسری بودجه ۵۲ میلیارد دلاری سال جاری خود به قیمت ۸۷ دلاری نفت نیاز دارد. این کشور ظرف سه سال گذشته مدام با کسری بودجه مواجه شده، از این رو مبالغ بسیاری از ذخایر صندوق ارزی خود را برای جبران کسری بودجه برداشت کرده است. گفته می شود تا پایان سال ۲۰۱۷، ذخایر صندوق عربستان ۳۵ درصد افت کرده است. در صورتی که قیمت نفت امسال به ۸۷ دلار نرسد، این مقدار بیشتر می شود. سال ۲۰۱۶ صندوق بین المللی پول اعلام کرد که درصورت تداوم افت قیمت ها ظرف ۵ سال چیزی از صندوق ذخایر ارزی عربستان باقی نخواهد ماند.

در کنار این دو موضوع، برخی تحلیلگران بر این باورند که تلاش عربستان برای تمدید توافق نفتی ریشه دیگری نیز دارد، این کشور بر خلاف ادعاهایی که می کند، چندان توانی برای افزایش تولید ندارد، بنابر این به دنبال این است که برخلاف سابق با افزایش قیمت ها به درآمد بیشتری دست یابد. عربستان ظرفیت تولید نفت خود را بیش از ۱۲ میلیون بشکه در روز اعلام می کند، در حالی که بیشترین سطح تولید نفت این کشور در جولای ۲۰۱۶ به حدود ۱۰.۶ میلیون بشکه در روز رسید. مهد ی عسلی، کارشناس اقتصاد انرژی حدود یک سال پیش د ر یاد د اشتی با عنوان «پاسخ به سه پرسش از توافق نفتی اوپک» که در روزنامه د نیای اقتصاد به چاپ رسید، مشکلات عربستان برای حفظ سطح تولید ۱۰ میلیون بشکه در روز را به عنوان یکی از دلایل تلاش این کشور برای تمدید توافق اوپک دانسته بود. آنطور که عسلی میگوید: «سطح انبارهای روی زمین عربستان در سال های اخیر به طور مد اوم کاهش یافته است. این واقعیت ها حاکی از مشکلات عربستان د ر حفظ سطح تولید بالاتر از ۱۰ میلیون بشکه د ر روز است.» آن طور که آمار جودی(JODI)  نشان می دهد، سطح ذخایر نفتی این کشور از ۲۰۱۵ شروع به کاهش کرده و سال گذشته به کمترین سطح از اواخر ۲۰۱۱ رسیده است. در واقع به نظر می رسد سطح تولید نفت این کشور همزمان نمی توانسته هدف حفظ سهم بازار صادراتی عربستان و تامین نیاز داخلی این کشور را تامین کند، از این رو به استفاده از ذخایر نفتی خود روی آورده است. عدم سرمایه گذاری در صنعت نفت عربستان در سال های اخیر نیز می تواند دلیل دیگری بر ناتوانی این کشور برای افزایش خیره کننده تولید نفت باشد.

ایران قیمت ۶۰ دلاری را مناسب می داند

اما در کنار تلاش سعودی ها برای افزایش قیمت ها شاهد این هستیم که ایران قیمت ۶۰ تا ۶۵ دلاری نفت را مناسب ارزیابی می کند. وزیر نفت ایران می گوید: افزایش شدید قیمت ها موجب افزایش توان تولید شرکت های نفتی آمریکا شده و مجددا سیل عظیمی از نفت شیل را روانه بازار خواهد کرد. این می تواند به معنای بازگشت مازاد عرضه و سقوط قیمت ها مانند آنچه در سال های اخیر رخ داد، باشد.هرچند استدلال زنگنه کاملا منطقی و مورد تایید غالب کارشناسان بین المللی نفت است، اما این اظهارات پشتوانه ای در داخل کشور دارد که از آن حمایت می کند. اول اینکه ایران از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ نگران بازگشت تحریم ها است. تحریم هایی که می تواند بخشی از تولید و صادرات نفت کشور را حذف کند. از این رو ایران نمی خواهد به غیر از محدودیت هایی که احتمالا از سوی جامعه بین المللی بر تولید نفتش گذاشته می شود، محدودیت دیگری نیز از سوی اوپک داشته باشد. اما موضوع مهم دیگر به اقتصاد ایران باز می گردد که تفاوت بسیاری با اقتصاد عربستان دارد. تحریم های سال های گذشته هرچند محدودیت های بسیاری برای کشور به دنبال داشت، اما توانست وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی را نیز کاهش دهد. این یعنی اقتصاد ایران در برابر افت قیمت ها از بسیاری از کشورهای نفتی از جمله عربستان مقاومت بیشتری دارد. صندوق بین المللی پول نیز قیمت ۶۸ دلاری را برای تامین بودجه ایران کافی می داند، این قیمت حدود ۲۰ دلار از قیمت مورد نیاز عربستان برای اینکه با کسری بودجه مواجه نشود، کمتر است.

توطئه نفتی ترامپ و بن سلمان

زنگنه در یک ماه گذشته بارها اعلام کرده که ترامپ و برخی اعضای اوپک برای افزایش قیمت نفت تبانی کرده اند. زنگنه به وضوح به احتمال تبانی عربستان و آمریکا برای افزایش قیمت ها اشاره دارد. در واقع در شرایطی که عربستان به شدت نیازمند قیمت های بالاتر نفت است، تلاش های این کشور برای افزایش قیمت ها در خلال توافق اوپک چندان جوابگو نبوده است. کافی است به یاد آوریم، چند ماه پیش یعنی پیش از اینکه ترامپ به طور قطعی اعلام کند از توافق برجام خارج خواهد شد، کمتر کسی انتظار رسیدن قیمت نفت به سطوح کنونی را داشت. اما در حال حاضر به لطف خروج ترامپ از برجام رسیدن نفت به ۱۰۰ دلار به یکی از پیش بینی های رایج بازار تبدیل شده است! از این رو به نظر می رسد تبانی که زنگنه بارها از آن سخن گفته بود، حال محقق شده است. با بازگشت تحریم ها علیه ایران دیگر عربستان نگرانی از قیمت نفت نخواهد داشت.

روز گذشته و تا لحظه تنظیم این خبر (ساعت ۱۶ به وقت تهران) هر بشکه نفت خام آمریکا با ۱۲ سنت رشد قیمت به رقم ۷۱.۴۸ دلار رسید. هر بشکه نفت خام برنت نیز بعد از نوسانات محدودی که داشت ۵ سنت افت قیمت را به ثبت رساند تا با قیمت ۷۷.۴۲ دلار بر بشکه معامله شود. این قیمت بالاترین سطح حدود سه و نیم سال گذشته محسوب می شود. رسیدن به چنین سطحی از قیمت ها به مدد بازگشت تحریم های آمریکا علیه ایران رخ داده است. به گزارش رویترز، در حالی که ایران به عنوان سومین تولیدکننده عضو اوپک حدود ۴ درصد از کل نفت جهان را تولید می کند، طبیعی است که تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریم ها علیه ایران، بازار نفت را دچار نگرانی کند. در عین حال به عقیده تحلیلگران، در اواخر سال جاری، یعنی زمانی که به دلیل تحریم های آمریکا انتظار می رود صادرات نفت ایران کاهش پیدا کند، قیمت نفت به ۸۰ تا ۱۰۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید. در همین زمینه، بانک آمریکایی Jefferies روز گذشته در گزارشی اعلام کرد انتظار دارد روند کاهشی صادرات نفت خام ایران تا چند ماه آینده آغاز شود. Bank of America نیز به تازگی پیش بینی کرده است قیمت هر بشکه نفت خام در سال آینده به ۱۰۰ دلار بر بشکه خواهد رسید. این سطح قیمتی از سال ۲۰۱۴ به این سو، در بازار نفت مشاهده نشده است. هرچند این نخستین پیش بینی نفت ۱۰۰ دلاری از سوی یکی از بانک های وال استریت است، اما در یک ماه اخیر بسیاری از کارشناسان چنین قیمتی را برای نفت پیش بینی کرده اند.گلدمن ساکس نیز پیش بینی کرده است شاخص نفت خام برنت، در ماه های پیش رو به ۸۲.۵۰ دلار بر بشکه خواهد رسید.

اما تمام این اتفاقات در شرایطی رخ می دهد که عربستان لازم نیست از این پس شاهد از دست رفتن سهمش در بازار نفت باشد. مقامات این کشور اعلام کرده اند اجازه نخواهند داد که تحریم نفتی ایران به بی ثباتی و کمبود نفت در بازار منجر شود. عربستان ظهر روز چهارشنبه اعلام کرد که با همکاری امارات عربی متحده به عنوان رئیس اوپک، روسیه و سایر فعالان بازار نفت چه آنهایی که عضو اوپک هستند و چه آنها که عضو اوپک نیستند، تلاش خواهد کرد تا از بی ثباتی بازار نفت جلوگیری کند. این وعده عربستان بود که روز گذشته از رشد بیشتر قیمت ها جلوگیری کرد. در واقع حال عربستان در شرایطی که از قیمت نفت مطمئن است، می تواند تولید خود را افزایش دهد و مانع از دست رفتن هرچه بیشتر بازار نفت خود شود.

خروج آمریکا از برجام، نه تنها افزایش قیمت نفت و امیدواری عربستان برای اجرای طرح های اقتصادی اش را به همراه دارد، بلکه موجب افزایش قدرت سیاسی این کشور در منطقه نیز می شود. با افزایش فشار اقتصادی بر ایران به دنبال کاهش درآمدهای نفتی، حال عربستان می تواند امید بیشتری برای جبران ناکامی های بسیار سال های اخیر در یمن و عراق و دیگر کشورهای منطقه، داشته باشد. از سویی افزایش قدرت عربستان در منطقه به ثبات سیاسی ولیعهد جوان عربستان که با مخالفان بسیاری در بدنه آل سعود مواجه است، منجر می شود. همچنین خروج آمریکا از برجام می تواند نشانه دیگری از تقویت روابط عربستان و آمریکا باشد. روابطی که در سال های آخر رئیس جمهوری باراک اوباما به شدت به سردی گراییده بود.

منافع آمریکا از تبانی با عربستان

«خروج از برجام» باج بزرگی است که آمریکا در قبال امتیازات بسیاری که ظرف یک سال گذشته از عربستان دریافت کرده، به این کشور داده است. عربستان سال گذشته تنها یک قرارداد تسلیحاتی ۴۶۰ میلیارد دلاری با آمریکا منعقد کرد. از سویی وعده برای عرضه اولیه سهام آرامکو در بورس نیویورک و ساخت پالایشگاه در این کشور تماما بخش های کوچکی از اقناع طمع ترامپ برای جذب هرچه بیشتر سرمایه در آمریکا است. حال به نظر می رسد با خروج آمریکا از برجام، حساب ترامپ با بن سلمان صاف شده است. علاوه بر این، با خروج از برجام، ترامپ به یکی از وعده هایی که به جمهوری خواهان تندرو و حلقه ضد ایرانی کاخ سفید داده بود، وفا کرده است. از سویی برخلاف برخی ادعاها رشد قیمت ها نیز چندان در خلاف منافع آمریکا نیست. آمریکا هرچند همچنان بزرگ ترین مصرف کننده نفت جهان محسوب می شود؛ اما در سال های اخیر به دلیل رشد شدید تولید شیل از «مدل اقتصادی یک کشور واردکننده خالص نفت» فاصله گرفته است. زنگنه نیز بر این موضوع تاکید می کند. او گفته است: «آمریکا می خواهد با بالا نگه داشتن قیمت نفت، تولید شیل اویل را در این کشور فعال و اقتصادی کند. زمانی که قیمت نفت پایین بود تولید نفت شیل نیز پایین آمده بود؛ اما اکنون که قیمت بالا رفته تولید نیز بالا می رود، اقتصادشان فعال می شود، موضوع اشتغال حل می شود و مالیات بیشتری نیز به دولت می دهند.» همان طور که وزیر نفت نیز تاکید می کند در آمریکا، شرکت های نفتی حامی حزب جمهوری خواهان هستند. بنابراین «رشد بیشتر تولید نفت شیل» یکی از بدیهی ترین موضوعاتی بود که دو سال قبل پیش بینی می شد با انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا رخ دهد، حال به نظر می رسد ترامپ با خروج از برجام گام دیگری برای تحقق این پیشبینی برداشته است.

علاوه بر این با حذف بخشی از نفت ایران از بازار نفت، جای بیشتری برای صادرات نفت آمریکا باز خواهد شد. این موضوعی است که اندی لیپو، رئیس موسسه لیپو اویل نیز بر آن تاکید می کند. به گفته او، تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از توافق هسته ای و برقراری مجدد تحریم های ایران، موجب حذف بخشی از نفت ایران از بازار جهانی خواهد شد و ضمن افزایش قیمت نفت، تقاضا برای نفت آمریکا را افزایش خواهد داد. صادرات نفت آمریکا در ماه مارس به ۱.۶۷ میلیون بشکه در روز رسیده و پیش بینی می شود تا پایان سال به رقم ۲.۵ میلیون بشکه در روز برسد. این به معنای رونق هرچه بیشتر نفت شیل است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir