برنده نفتی دوئل آمریکا و چین

اقتصاد ایرانی: آتش جنگ تجاری آمریکا و چین همچنان تند است؛ جنگی که «برندگان و بازندگان» آن موضوع تحلیل های کارشناسان در این روزها شده اند. در میان تمام محصولاتی که چین برای واردات آنها از آمریکا تعرفه ای ۲۵ درصدی وضع کرده است، نام پروپان یا گاز ال پی جی نیز مشاهده می شود. با مطرح شدن نام این کالا که به همراه پلی اتیلن مشمول تعرفه واردات شده اند؛ نام خاورمیانه و به طور مشخص ایران (در رابطه با پروپان) به عنوان برندگان نزاع تجاری آمریکا و چین مطرح شد. ایران پس از آمریکا، بزرگترین صادرکننده پروپان به چین است و از نظر کارشناسان موسسه فکت گلوبال انرژی می تواند کاهش صادرات احتمالی آمریکا به چین را در این زمینه جبران کند.

آنطور که بلومبرگ گزارش می دهد، اگر چین از اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر پلی اتیلن و گاز پروپان کوتاه نیاید، کشورهای آسیایی از جمله ایران جایگزین مناسبی برای ایالات متحده آمریکا به شمار می روند. پلی اتیلن و پروپان دو قلم از ۱۰۶ قلم کالایی هستند که چین به منظور مقابله با سیاست های تجاری آمریکا به تازگی آنها را به لیست ۱۲۸ قلم قبلی اضافه کرده است. به این ترتیب به نظر می رسد خاورمیانه با انبوه تولیدات پتروشیمیایی، منبع خوبی برای جایگزینی با آمریکا در صورت بالا گرفتن جنگ تجاری باشد. اما پلی اتیلن و پروپان تولید شده در آمریکا در حالی با دیوار تعرفه ای از سوی چین مواجه شده اند که از نظر برخی کارشناسان، نفت و گاز صادراتی آمریکا به چین نیز در صورت بالاگرفتن تنش ها می توانند به لیست کالاهای مشمول تعرفه اضافه شوند. در صورت رقم خوردن چنین اتفاقی، ایران علاوه بر پروپان در زمینه تامین نفت بیشتر برای چین نیز می تواند نقش آفرینی کند.

آمریکا پس از قانونی شدن صادرات نفت خام این کشور بعد از ۴۰ سال، به سرعت توانست به یکی از صادرکنندگان بزرگ نفت خام به چین تبدیل شود. بر اساس گزارش های موجود، در حالی که آمریکا تا سال ۲۰۱۶ هیچ نفتی به چین صادر نکرده بود، در سال ۲۰۱۷ به طور میانگین ۲۲۵ هزار بشکه در روز نفت خام به چین صادر کرده است. این میزان صادرات به همراه سایر فرآورده های نفتی در سال گذشته میلادی به طور متوسط به حدود ۴۳۵ هزار بشکه در روز رسید که رشدی ۱۲۰درصدی نسبت به سال ۲۰۱۶ را نشان می دهد. همچنین واردات گاز مایع آمریکا از سوی چین نیز در فصل چهارم سال گذشته، حدود ۷۵۰ میلیون فوت مکعب گزارش شده که از واردات هر کشوری بیشتر ارزیابی شده است. با این حال کارشناسان عقیده دارند احتمال اعمال تعرفه بر نفت و گاز آمریکا از سوی چین و استفاده از ابزار انرژی علیه آمریکا هرچند ضعیف است اما غیرمحتمل نیست.

ایران چگونه می تواند تامین کننده پروپان چین شود؟

با اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر پلی اتیلن و پروپان موسسه گلدمن ساکس با اشاره به اینکه خاورمیانه در حال حاضر بزرگترین تامین کننده پلی اتیلن چین به شمار می رود، این احتمال را مطرح کرد که صادرات این منطقه به چین با افزایش همراه خواهد بود. به گزارش این بانک آمریکایی، خریداران چینی ممکن است ناگزیر شوند سال آینده در صورت افزایش تعرفه ها ۲.۳ میلیون تن پلی اتیلن وارداتی از آمریکا را از کشورهای دیگر تامین کنند. بعد از نفت خام، پلی اتیلن بیشترین سهم را در سبد صادراتی ایران به چین به خود اختصاص داده است. بنابر این ایران می تواند یکی از کشورهای آسیایی باشد که پلی اتیلن مورد نیاز چین را در زمان کاهش  صادرات آمریکا تامین کند.

موسسه فکت گلوبال انرژی، دیگر موسسه بین المللی است که با اشاره به توان ایران برای ارائه تخفیف های بیشتر در فروش گاز مایع، این احتمال را مطرح می کند که ایران می تواند یکی از ذی نفعان جنگ تجاری بین چین و آمریکا باشد. به این ترتیب در شرایطی که احتمالا چین باید منابع تامین مواد اولیه خود مانند پروپان را تنوع بخشد، ایران بیش از پیش برای چین گزینه ای جذاب به شمار می رود.

اما جایگاه ایران در صادرات پروپان به چین کجاست و چگونه می تواند کاهش صادرات از سوی آمریکا را جبران کند؟ مشاور ارشد و مدیر کل خاورمیانه موسسه فکت گلوبال انرژی در پاسخ به سوالات یاد شده می گوید: «ایران طی سال های گذشته، در کنار آمریکا یکی از تامین کنندگان اصلی ال پی جی یا پروپان چین بوده است. این نقش با افزایش صادرات این محصول از ایران به چین، در سال های اخیر پررنگ تر نیز شده است. برای مثال در سال گذشته چین حدود ۱۳.۵ میلیون تن پروپان وارد کرده است که از این مقدار ۳.۵ میلیون تن از آمریکا به چین آمده و کمتر از سه میلیون تن نیز از ایران به این کشور ارسال شده است. به این ترتیب ایران و آمریکا در مجموع حدود ۵۰ درصد از واردات پروپان چین را تامین کرده اند.»

به گفته ایمان ناصری، صادرات پروپان ایران به چین، بخش اصلی صادرات این محصول به بازارهای خارجی را تشکیل می دهد تا آنجا که در سال های گذشته به طور میانگین حدود ۸۰ درصد از میزان کل صادرات پروپان ایران به چین بوده است. ناصری در توضیح بیشتر ادامه داد: در برخی از ماه ها، آمارها حکایت از آن دارد که سهم چین از پروپان صادراتی ایران بیش از ۹۰ درصد نیز رسیده است. این نشان می دهد که چین مشتری اصلی پروپان ایران است.از نگاه ناصری یکی از دلایل اصلی اینکه چین مشتری اصلی پروپان ایران است، به مشکل پیدا کردن مشتری و بازار جدید از سوی فعالان پتروشیمی کشور باز می گردد. اما با وجود تاکید بسیاری از کارشناسان مبنی بر پرهیز از تکیه کردن به یک بازار عمده، احتمالا با توجه به شرایط فعلی که میان آمریکا و چین ایجاد شده است، حتی پروپان بیشتری نیز از سوی ایران به چین صادر خواهد شد.

سقف افزایش صادرات پروپان ایران به چین

با توجه به اینکه ایران پس از آمریکا بزرگ ترین تامین کننده پروپان چین بوده است، تحلیل ها حاکی از آن است که کشورمان می تواند از جنگ تجاری میان آمریکا و چین بیشترین بهره را ببرد و کاهش احتمالی صادرات پروپان آمریکا به چین را جبران کند. با این حال مشاور ارشد و مدیر کل خاورمیانه اف جی ای توجه به این نکته را ضروری می داند که ایران مازاد عرضه چندانی در رابطه با پروپان ندارد. ایمان ناصری در این زمینه می گوید: میزان پروپان مازاد ایران شاید حدود دو تن باشد، بنابراین ایران می تواند تنها این میزان را در صورت تقاضای چین به این کشور عرضه کند. اما این تمام ظرفیت تولید ایران نیست. به گفته ناصری «اگر ما فرض کنیم که تمام فازهای پارس جنوبی با سرعت به مدار بیایند (به خصوص واحد استحصال ال پی جی از گاز که برای برخی از واحدهای پارس جنوبی هنوز راه اندازی نشده است)؛ ایران می تواند صادرات خود را به حدود ۳.۵ میلیون تن برساند که تا کنون از سوی آمریکا به چین رفته است.» با این حال به نظر می رسد این راهکار در کوتاه مدت امکان عملیاتی شدن پیدا نکند.

اگر بر نفت و گاز آمریکا تعرفه اعمال شود

اما مشخص نیست جنگ تجاری میان آمریکا و چین که به تازگی آغاز شده است و میلیاردها دلار از معاملات تجاری این دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است، تا کجا ادامه پیدا کند. تداوم این نزاع به مسائل سیاسی میان این دو کشور باز می گردد و به خصوص با توجه به رفتارهای غیرقابل پیش بینی دونالد ترامپ، سخت می توان روند آتی این جنگ را پیش بینی کرد. با این حال موضوعی که برخی کارشناسان مطرح می کنند، این است که چین برای مقابله بیشتر با آمریکا، بر واردات نفت و گاز از این کشور نیز تعرفه بگذارد. هرچند این اتفاق از نگاه کارشناسان مساله ای بعید به نظر می رسد، اما احتمال رقم خوردن آن نیز وجود دارد. مقامات چینی اخیرا اعلام کرده اند با آنکه آغازگر جنگ تجاری نبوده اند، اما در مبارزه با آمریکا تا آنجا که بتوانند مقاومت خواهند کرد.

با این حال آنطور که مشاور ارشد موسسه فکت گلوبال انرژی می گوید، تحلیلگران این موسسه بعید می دانند چین وارد حوزه اعمال تعرفه بر واردات نفت خام و گاز شود. ناصری در این زمینه می گوید: ال پی جی یا پروپان فرآورده ای است که با مواد خام مانند نفت تفاوت دارد. هرچند پیش از این مشاهده شده که برخی کشورها بر واردات نفت و گاز نیز تعرفه بگذارند اما ما انتظار نداریم در مورد چین و آمریکا این اتفاق رقم بخورد. با این حال این اتفاق غیرمحتمل نیست و چنانچه رخ بدهد از آنجا که نفت زیادی در بازار وجود دارد و انتقال آن نیز دشوار نیست، احتمالا در این زمینه مشکلی برای چین به وجود نیاید. حال آنکه در زمینه گاز مساله کمی متفاوت است و سختی های بیشتری برای تامین گاز وجود دارد.

* منتشر شده در روزنامه دنیای اقتصاد