تحقق دوگانه تورم تک‌رقمی

اقتصاد ایرانی: آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد نرخ تورم میانگین برای دومین سال متوالی تک رقمی شد. رویدادی که پس از ۴۵ سال در اقتصاد ایران به وقوع پیوست. بر اساس آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم میانگین در پایان سال گذشته به ۹.۶ درصد رسیده است.

دامنه نوسان تورم ماهانه

به گزارش دنیای اقتصاد، بانک مرکزی آخرین گزارش تورمی سال ۱۳۹۶ را منتشر کرد. با انتشار این آمار پرونده تورمی اقتصاد در سال گذشته بسته شد. شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی معیار سنجش تغییرات قیمت کالاها و خدماتی است که توسط خانوارهای شهرنشین ایرانی به مصرف می رسد. این شاخص به عنوان وسیله ای برای اندازه گیری سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات مورد مصرف خانوارها، یکی از بهترین معیارهای سنجش تغییر قدرت خرید پول داخل کشور محسوب می شود. از تغییرات این شاخص در بازه زمان های متفاوت، نرخ تورم ماهانه، نقطه به نقطه و میانگین محاسبه می شود. بر اساس آمارهای بانک مرکزی نرخ شاخص بهای مصرف کننده در اسفند ماه (بر اساس سال پایه ۹۵) به ۱۱۴.۷ رسیده است. بر اساس این آمار تورم ماهانه اسفند ماه که تغییرات شاخص بهای مصرف کننده در یک ماه است به سطح ۱.۱ درصد رسید. تورم ماهانه در بهمن ماه معادل با ۰.۹ درصد گزارش شده بود. در سال گذشته، دو نیمه متفاوت برای نرخ تورم ماهانه رقم خورد، زیرا این متغیر در اکثر ماه های نیمسال نخست، در سطح پایینی قرار داشت و عمده نوسانات بالای نرخ تورم ماهانه در نیمه دوم شکل گرفت.

نرخ تورم ماهانه اسفند در میان ماه های سال از میان بیشترین تورم های ماهانه در رتبه سوم قرار دارد. تورم ماهانه آذر ماه با ثبت رقم ۱.۹ و آبان ماه با ثبت رقم ۱.۳ درصد در رتبه های اول و دوم بیشترین تورم ماهانه سال قرار گرفته بودند. تورم ماهانه این دو ماه تحت تاثیر کاهش نرخ سود بانکی و اثرات فصلی قرار گرفته بود. اما در دی و بهمن از سطح نرخ تورم ماهانه کاسته شد، تا این روند در انتهای سال ادامه نداشته باشد. کمترین نرخ تورم ماهانه در سال گذشته نیز مربوط به دو ماه تیر و اردیبهشت بود. نرخ تورم ماهانه در تیر ماه منفی ۰.۳ درصد و در اردیبهشت ماه معادل صفر درصد ثبت شد. بنابراین در سال گذشته دامنه نرخ تورم ماهانه در بازه منفی ۰.۳ درصد و ۱.۹ درصد قرار داشت که یک بازه متعارف برای تورم محسوب می شود. 

سه روند تورم نقطه به نقطه

نرخ تورم نقطه به نقطه، تغییرات شاخص بهای مصرف کننده در یک ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل است. بررسی ها نشان می دهد نرخ تورم نقطه به نقطه سه روند متفاوت را طی کرده است. نرخ تورم نقطه به نقطه از فروردین ماه تا مهر ماه سال جاری روند نزولی را طی کرد و از سطح ۱۲.۷ درصد تا ۸.۴ درصد کاهش یافت. اما ماه های آبان و آذر، روند نرخ تورم صعودی شد و دوباره نرخ تورم نقطه به نقطه به سطح دورقمی بازگشت. این روند نیز تداوم نداشت و سه ماه پایانی سال گذشته، با روند نزولی نرخ تورم نقطه به نقطه همراه شد، نرخ تورم نقطه به نقطه در دی ماه معادل ۹.۷ درصد و در بهمن ماه ۹.۴ درصد ثبت شد. آخرین آمار بانک مرکزی نیز نشان می دهد که نرخ تورم نقطه به نقطه اسفند ماه معادل ۸.۳ درصد بوده است. به بیان دیگر طی ۱۲ ماه سال ۱۳۹۶، به میزان ۳.۴ واحد درصد از نرخ تورم نقطه به نقطه کاسته شد. البته به نظر نمی رسد این روند نزولی در نرخ تورم نقطه به نقطه در سال جاری نیز تکرار شود. تجربه آمارهای گذشته نیز نشان می دهد رسیدن نرخ تورم نقطه به نقطه به زیر سطح ۸ درصد به راحتی امکان پذیر نبوده و در خوشبینانه ترین حالت نرخ تورم در بازه ۸ تا ۱۲ درصد نوسان می کند. کارشناسان معتقدند رسیدن نرخ تورم به زیر ۵ درصد نیاز به برنامه مشخص برای هدف گذاری تورمی دارد.

تکرار تورم تک رقمی 

بر اساس آمار بانک مرکزی نرخ تورم میانگین برای دومین سال متوالی، تک رقمی گزارش شد. نرخ تورم میانگین پایان سال، تغییرات شاخص بهای مصرف کننده در ۱۲ ماه منتهی به اسفند ماه سال ۱۳۹۶ نسبت به ۱۲ ماه منتهی به اسفند ماه سال ۱۳۹۵ است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم در اسفند ماه سال قبل به سطح ۹.۶ درصد رسیده است. این نرخ در پایان سال ۱۳۹۵ نیز ۹.۱ درصد ثبت شده بود. بنابراین طی یک سال ۰.۵ واحد درصد به نرخ تورم میانگین افزوده شده است. دنیای اقتصاد در گزارش ۵ آبان سال ۱۳۹۶، پیش بینی کرده بود که به احتمال زیاد نرخ تورم برای دومین سال متوالی تک رقمی ثبت می شود. در این گزارش عنوان شده بود: «بررسی ها از آمار بانک مرکزی حاکی از آن است که با احتمال بالایی نرخ تورم میانگین در پایان سال جاری تک رقمی باقی می ماند. در صورت وقوع این رخداد، نرخ تورم در دو سال متوالی تک رقمی می شود. آخرین بار که طی دو سال، نرخ تورم تک رقمی شد، به سال ۱۳۵۱ بازمی گردد، رویدادی که قبل از افزایش قیمت جهانی نفت در اقتصاد ایران تجربه شد. سال ۱۳۵۱ آخرین باری است که در دو سال متوالی نرخ تورم تک رقمی ثبت شد. در آن زمان نرخ تورم در سال ۱۳۵۰ معادل ۵.۵ درصد بوده که در سال ۱۳۵۱ به سطح ۶.۳ درصد رسیده بود.»

حال پس از ۵ ماه، پیش بینی ها محقق شد و نرخ تورم میانگین برای دومین سال متوالی تک رقمی گزارش شد. البته نرخ تورم میانگین در برخی از ماه های سال به سطح دو رقمی بازگشته بود، اما با تداوم روند نزولی نرخ تورم نقطه به نقطه در نیمه دوم سال گذشته، نرخ تورم میانگین نیز به سطح تک رقمی بازگشت. این روند در حالی است که نرخ تورم در سال جاری از سوی دو متغیر مورد تهدید قرار خواهد گرفت. یکی از این متغیرها، نرخ سود بانکی است، در حال حاضر بخش قابل توجهی از نقدینگی اقتصاد در قالب سپرده های بلندمدت در بانک ها قرار دارد و در صورت کاهش نرخ سود بانکی و گسیل نقدینگی به سایر بازارها، این روند می تواند بر نرخ تورم سال جاری اثرگذار باشد. از سوی دیگر، یکی از نگرانی های دیگر درخصوص تغییرات نرخ ارز در بازار آزاد است، البته بررسی ها نشان می دهد افزایش نرخ ارز در نیمه دوم اثر قابل توجهی بر نرخ تورم نداشته است و برخی معتقدند که تعدیل دلاری در کوتاه مدت می تواند روی نرخ تورم اثرگذار باشد، اما مهم ترین عامل در کنترل نرخ تورم در بلندمدت اصلاح سیاست های پولی است. بنابراین برای تداوم تورم تک رقمی در سال جاری و سال آینده، سیاست گذار باید اصلاحات پولی را در دستور کار قرار دهد. بخشی از این اصلاحات، تعیین تکلیف مطالبات غیرجاری و خروج دارایی موهومی از ترازنامه بانک ها است. در صورت عدم اصلاحات، روند فزاینده نقدینگی در اقتصاد می تواند روی نرخ تورم اثرگذار باشد.

اختلاف آماری دو گزارش 

در کنار آمار بانک مرکزی، مرکز آمار ایران نیز روایت تورمی خود را از سال ۱۳۹۶ ارائه کرده است. با این تفاوت که این نهاد، شاخص کالا و خدمات مصرفی را در سه سطح، شهری، روستایی و کل ارائه می کند، اما گزارش بانک مرکزی تنها مربوط به آمار شهری است. بر اساس آمارهای مرکز آمار ایران نرخ تورم میانگین شهری در اسفند ماه معادل ۸.۱ درصد و میانگین روستایی معادل ۸.۸ درصد بوده است. همچنین نرخ تورم میانگین کل نیز در این گزارش معادل ۸.۲ درصد عنوان شده است. بنابراین با مقایسه نرخ تورم میانگین شهری گزارش مرکز آمار و بانک مرکزی می توان دریافت که نرخ تورم بانک مرکزی ۱.۵ واحد درصد بیشتر بوده است. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم ماهانه اسفند در مناطق شهری در اسفند ماه ۰.۲ درصد و در مناطق روستایی ۰.۴ درصد ثبت شده است. همچنین نرخ تورم نقطه به نقطه مناطق شهری در اسفند ماه ۶.۷ درصد و در مناطق روستایی ۵.۹ درصد گزارش شده است. این آمار نیز نسبت به گزارش بانک مرکزی اختلاف معناداری دارد، اختلافی که می تواند تحلیل ها را از وضعیت تورمی کشور با ابهام روبه رو کند. 

افزایش قابل توجه تورم دخانیات

بانک مرکزی جزئیات تغییرات در گروه های اصلی را در اسفند ماه سال ۱۳۹۶، منتشر کرد. یکی از نکات قابل توجه، افزایش قابل توجه تورم ماهانه و نقطه به نقطه گروه دخانیات بوده است. بر اساس این آمار نرخ تورم ماهانه این گروه ۱۶ درصد و نرخ تورم نقطه به نقطه این گروه، ۱۸ درصد ثبت شده است. به نظر می رسد یکی از عوامل موثر در افزایش نرخ تورم این گروه، رشد نرخ ارز و عامل دیگر را می توان جلوگیری از قاچاق سیگار خارجی عنوان کرد. با افزایش قیمت سیگار خارجی، نرخ سیگار داخلی نیز رشد کرده است. نرخ تورم ماهانه گروه مسکن و سوخت ها به عنوان مهم ترین گروه گزارش بانک مرکزی در اسفند معادل ۰.۷ درصد و در گروه خوراکی و آشامیدنی ۱.۵ درصد بوده است.