کشورهای بزرگ، بازنده جنگ تجاری
اقتصاد ایرانی: دونالد ترامپ رییس جمهوری امریکا اخیرا با مطرح کردن تعرفه های جدید بر واردات فولاد و آلومینیوم؛ احتمال وقوع یک جنگ تجاری تمام عیار را بالا برده است. بسیاری از کشورها ازجمله چین و اتحادیه اروپا اتخاذ سیاست های تلافی جویانه علیه کالاهای امریکایی را وعده داده اند و این درحالی است که اروپایی ها همچنان منتظر مستثنا شدن از این قوانین هستند. شاید یکی از خصوصیات گیج کننده مناظرات اقتصادی اخیر این است که به نظر می رسد شمار اندکی نگران احتمال وقوع یک جنگ تجاری در آینده نزدیک و به سبک و سیاق قدیمی هستند.
به گزارش تعادل به نقل از بلومبرگ، افکار ترامپ روشن است و نیازی به مرور مجدد ندارد؛ رییس جمهوری امریکا بر این باور است که کشورش پیروز این جنگ خواهد بود و از این رو نگرانی عمده یی ندارد. اما جدا از تهدیدهای مطرح شده از سوی برخی کشورها، دیگران به شیوه نگران کننده یی درباره تاثیرات وقوع یک بی ثباتی گسترده در تجارت بر کشورها یا تجارت هایشان با آرامش عمل کرده اند. برای نمونه می توان به آناند ماهیندرا قطب خودروسازی هند اشاره کرد که اخیرا توئیت کرده است: «متوجه نمی شود که چرا بازارهای هند در برابر تهدید جنگ جهانی تعرفه ها برآشفته اند.» او بر این عقیده است که تنها کشورهای کوچک تر وابسته به صادرات در چنین جنگی شکست می خورند: «کشورهایی با اقتصادهای بزرگ داخلی می توانند به راحتی در برابر تهدیدها در زمینه وضع تعرفه مقاومت کنند.» نتیجه گیری او کاملا ساده است: هند در یک جنگ تجاری به سادگی دوام می آورد.
خلاف تفکر دونالد ترامپ، بحث مطرح شده از سوی ماهیندرا جای تامل دارد. او یک رهبر تجاری متفکر و با نفوذ است و به نظر می رسد بسیاری در دولت هند و در جامعه تجاری این کشور تفکری مشابه او دارند. منظور او این است که حتی اگر دیوار تعرفه ها بنا شود، بازار بزرگ هند و رشد نسبتا سریع اقتصادی این کشور سبب خواهد شد که سرمایه گذاران چند ملیتی هند در تلاش برای سود بردن از این رشد در تولیدات داخلی سرمایه گذاری کنند. ماهیندرا از متوقف شدن نوآوری و توسعه اقتصادی در نتیجه انزوای هند هیچ نگرانی ندارد و معتقد است که کشورش یک اقتصاد بازار آزاد محسوب می شود و برای پیشبرد استارتاپ های خلاقانه به تکنولوژی جهانی و سرمایه دسترسی خواهد داشت. این ادعای وسوسه انگیزی است. اگر کشورهایی همچون هند بتوانند همچنان(در میانه و پس از یک جنگ تجاری) همچنان از شبکه های جهانی سود ببرند و ایده های جدید تجاری، پول نقد و منابع وارد کنند بدون اینکه برای ارتقای رقابت گرایی مجبور به کاهش شدید هزینه ها شوند، آنگاه تجارت کمتر گزینه خوبی به نظر می رسد؛ اما چنین شرایطی رویایی بیش نیست.
کارگران هندی از افزایش تعرفه ها سود خواهند برد؟ خیر. هند مشابه دیگر اقتصادهای بزرگ نیست؛ این کشور ۱.۳ میلیارد نفر جمعیت دارد و باز هم درحال رشد است. این یک بازار بزرگ محسوب می شود اما در عمل این کشور فقیرتر از آن است که بخواهد با تمرکز صرف بر تقاضای داخلی ثروتمند شود. میلیون ها جوان بیکار در هند قدرت خرید کافی ندارند که بخواهند موجب اشتغال زایی یکدیگر شوند. همانند چین، ژاپن و کره جنوبی و ده ها کشور دیگر هند نیز مجبور است برای شکوفایی اقتصاد خود به صادرات روی آورد. در صورت وقوع یک جنگ تجاری هند نمی تواند با شرایط خود صادرات داشته باشد و تولیدات داخلی را تقویت و از واردات ممانعت کند. چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. نماینده تجاری امریکا چهارشنبه اعلام کرد که علیه طرح های ارتقای صادرات هند اقدام خواهد کرد به این دلیل که ثروت هند درحال حاضر بیشتر از سقف تعیین شده از سوی سازمان تجارت جهانی برای پذیرش چنین برنامه هایی است. هر چه هند ثروت بیشتری کسب کند، جهان تمایل کمتری به پذیرش سیاست گذاری های یک جانبه تجاری این کشور خواهد بود.
شرکت های هندی از این شرایط سود می برند؟ خب شاید حتی شرکت ماهیندرا هم که چنین اظهارنظری کرده از شرایطی که پیش می آید، سود نبرد. او اخیرا مبلغ قابل توجهی را در دیترویت سرمایه گذاری کرده و به نوشته وال استریت ژورنال، تعرفه های جدید ترامپ عدم اطمینان را درباره سرمایه گذاری ماهیندرا افزایش داده است. در حقیقت تنها چند شرکت هندی هستند که از فعالیت در داخل کشور سود می برند.
مساله آخر به نوآوری مربوط می شود؛ آیا دیدگاه ابتکار عمل با تمرکز بر داخل در هند می تواند معتبر باشد؟ خب نقض این مساله را نه تنها در تاریخ اقتصادی هند بلکه در شرایط عمومی اقتصادی می توان مشاهده کرد. حتی اگر بخش خصوصی هند بتواند به نوعی دسترسی خود را به سرمایه و تکنولوژی خارجی از پشت دیوارهای تعرفه حفظ کند باز همچنین مساله یی در حد احتمالات است. اگر رقابت گرایی جهانی از نظر محصولات قابل عرضه در بازار هند به لطف پایین بودن تعرفه ها مطرح نباشد، چرا شرکت ها باید زحمت سرمایه گذاری در ارتقای راندمان را به خود بدهند؟ شرکت ها بار دیگر همانند ده های خاکستری و سوسیالیستی هند همه چیز را ساده خواهند گرفت.
برای سیاست گذاران هیچ اقدامی ساده تر از جلوگیری از افراشته شدن دیوارها از هر نوعی نخواهد بود: دیوارها علیه مهاجرت؛ دیوارها علیه کالاها و علیه سرمایه ها. شناسایی افرادی که از اعمال محدودیت ها سود می برند، ساده است. اما آنها که در این روند آسیب خواهند دید به طور عمده شهروندان، مصرف کنندگان و همه آنهایی خواهند بود که از رشد جهانی سود می برند؛ شمار این افراد کم نیست اما سازماندهی آنها برای تشکیل جبهه یی مشترک دشوار است. بسیاری به این امید بسته اند که شرکت هایی با دیدگاه های جهانی مخاطرات حمایت از تولیدات داخلی و اعمال محدودیت ها بر تجارت را درک و مخالفت خود را با چنین سیاست هایی اعلام کنند. اما دست کم در هند این نگرانی وجود دارد که بار دیگر تجارت ها مردم هند و حتی خودشان را ناامید کنند.
