بنزین تولید داخل استاندارد نیست

پدرام سلطانی نایب رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و یکی از فعال ترین اعضای اتاق ایران است. وی که تاسیس و دبیر کلی اتحادیه صادرکنندگان فراورده های نفت، گاز و پتروشیمی ایران را در کارنامه خود دارد زمانی مدیر عامل صندوق توسعه صادرات فرآورده های نفتی بوده است. سلطانی بر این باور است که بنزین تولید داخل استاندارد نیست و بخشی از مواد آروماتیک که در بنزین است مانند بنزن اثراتی روی محیط زیست و حیات انسان ها دارد و ممکن است سرطان زا باشد.

به گفته او اگر نگاه مسوولین فراگیر باشد و آنها بر جبران کمبود بنزین تنها از طریق تولید در واحدهای پتروشیمی اصرار نداشته باشند، راهکارهایی برای دسترسی به بنزین سالم تر وجود دارد. نایب رییس اتاق ایران درباره حضور پر رنگ و بی رقیب شرکت های چینی و روس در صنعت نفت و اکتشافات نفتی و حذف سایر شرکت ها یبین المللی تاکید می کند که مسوولان باید در یک بررسی جامع هزینه ها و فایده های همکاری با شرکای مختلف را بررسی کنند.

متن این گفت و گو با ماهنامه عصر انرژی را می خوانید

آلودگی هوا ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد،به نظر شما بنزین و هوای آلوده چقدر با هم مرتبط هستند؟

به نظر می رسد این موضوع را باید به دو بخش تقسیم کرد. بخش اول اثر بنزین در آلودگی هوا از منظر آلودگی های مشهود و قابل دیدن است که باعث اعلام تعطیلات می شود. بخش دیگر،آلودگی های نامشهودی هستند که مربوط به تولید بنزین با استفاده از برخی فراورده های پتروشیمی است. این دو مساله ازهم جدا هستند. آن بنزینی که در واحدهای پتروشیمی تولید می شود، ذرات معلق زیادی تولید نمی کند و باعث آلودگی قابل رؤیت نمی شود. تولید ذرات معلق مربوط به دو چیز است. گوگرد بنزین در مقایسه با بنزین تولید و مصرف شده در اروپا بالاست و زمانیکه پدیده وارونگی هوا رخ می دهد این ذرات در هوا متراکم و مشاهده می شوند. لذا اتفاقا کیفیت بنزین پالایشگاه در این آلودگی زیاد موثر است تا بنزین های پتروشیمی. یک بخش دیگر هیدروکربنهای نسوخته است. این مشکل فقط مربوط به بنزین نیست بلکه بیشتر مربوط به کیفیت خودروها می شود. اگر خودرو ها دارای استاندارد یورو 4 باشند و کاتالیست داشته باشند، هیدروکربن نسوخته به حداقل می رسد. بنزین تولید شده در مراکز پتروشیمی ذرات معلق زیادی ندارد. اما بخشی از مواد آروماتیک که در داخل بنزین است ،مانند بنزن، اثراتی روی جانداران و انسان داشته و بحث سرطان زا بودن آن ها مطرح است. زمانی که ما بنزین را وارد می کردیم و مشکلی در واردات نداشتیم وزارت نفت روی عیار بنزن حساس بود ولی الان که بنزین در داخل کشور تولید می شود استاندارد را کنار گذاشتیم. بنزین تولیدی در برخی واحدهای پتروشیمی عیار ترکیبات آروماتیک بالایی دارد و آلودگی آن در حد خطرناک است.

به هر جهت در حال حاضر حتما بنزین هایی در واحدهای پتروشیمی تولید می شود.اگر نگاه، نگاه کل نگر باشد و ما نخواهیم صرفاٌ کمبود بنزین کشور را از طریق تولید درواحدهای پتروشیمی تامین کنیم، می توانیم از بنزین های سالم تری استفاده کنیم. توصیه ما به سیاست گذاران این است که اگر در تراز مصرف بنزین کمبود داریم و قادر به تهیه آن از طریق واردات هم نیستیم، می توانیم با سیستم سهمیه بندی مصرف را کنترل کنیم که حتی الامکان بنزینی که در کشور مصرف می شود سالم تر باشد و لطمه های بهداشتی و امنیت اجتماعی متوجه جامعه نشود.

کیفیت بنزین های تولید داخل در چه در حد است؟

کیفیت بنزین های ما خارج از استاندارد هستند.

بحث خصوصی سازی 80خصوصی 20 دولتی به نظر شما این اتفاق افتاده؟

من اول باید این نکته را بگویم که در سیاستهای ابلاغی اصل 44 مساله80 درصد خصوصی 20 درصد دولتی در جایی ذکر نشده است. به عبارت دیگر 20درصدی که اشاره شده نه برای اقتصاد کل کشور بلکه برای بخشی از صنایع بزرگ که اجازه واگذاری آن ها به بخش خصوصی داده شده قرار است اعمال شود به نحوی که این 20درصد در اختیار دولت در انتها باقی بماند. با فرض اینکه این اتفاق بیفتد دولت از 40 تا 45 درصد کوچکتر نمی شود. چرا که نفت به تنهایی 20 درصد تولید ناخالص داخلی کشور ماست و قرار نیست نفت به بخش خصوصی واگذار شود و در مورد گاز نیز با توجه به اینکه اجازه واگذاری نیست به همین ترتیب. لذا این تعبیر تغییر 80 دولتی-20 خصوصی به عکس آنرا همینجا اصلاح کنیم. اما به غیر از اینها در بخش پتروشیمی هنوز بزرگترین واحدهای پتروشیمی واگذار نشده اند. تنها یک مورد بحث هلدینگ خلیج فارس طی سه سال گذشته در جریان بوده و آن هم عدد بزرگی است.بخش هایی هم که تا کنون واگذار شده اند نیز به بخش های عمومی مانند صندوق بازنشستگی ، تامین اجتماعی ، صندوق نهادها وامثال آنها، واگذار شده اند.

نکته دیگر اینکه تعبیر از سیاست های ابلاغی اصل 44 د راینکه قصد این است که واحدهای بزرگ به بخش خصوصی واگذار شوند یا فقط از بخش دولتی فقط منفک شوند متفاوت است. دولت می گوید ماتکلیف مان را انجام دادیم.این در حال است که تکلیفی تعین نشده و نمایندگان مجلس نیز به شیوه واگذاری بحثی که در خصوصی سازی صنایع پتروشیمی مطرح است معترض هستند .

به نظر شما این واگذاری ها چقدر سود آور بوده است؟

از حیث اینکه بهره وری آن بنگاه ها افزایش یافته باشد،مثبت بوده است . خیلی از واحدهایی که واگذار شدند افزایش بهره وری داشته اند. به طور کلی این حرکت در میزان تولید و صادرات تاثیر مثبت داشته است .

آیا این مساله در شرایط خاص باعث توسعه در سال های آینده نخواهدشد؟

رشد صنعت پتروشیمی مرهون تلاشهای انجام شده در جریان برنامه سوم یعنی در سال 78 تا 84 بود. همه واحدهای پتروشیمی که احداث شدند دولتی بودند ولی رشد پتروشیمی کشور باشیوه مدیریت دولتی متوقف نشد، بنابراین رشد در صنعت پتروشیمی به کیفیت مدیریت باز می گردد نه نوع آن یعنی خصوصی یا دولتی. اما در فرایند واگذاری این واحدها هر چه ما به طرف عدم توازن حرکت کنیم، یعنی صنعت را به بخش عمومی غیر دولتی واگذار و نقش بخش خصوصی را کم رنگ کنیم، عوارض این جریان با یک اثر تاخیری در یک دهه بعد خود را نشان خواهد داد.

حرف و سخن بر سر بهره برداری از خط لوله موسوم به صلح بسیار است. به نظر می رسد هند و پاکستان تصمیماتی برای اجرا نکردت به توافقاتشان در باره این خط لوله دارند، آیا به نظر شما این خط لوله به نتیجه می رسد.نظر شما درباره راه اندازی پروژه پالایشگاهی به واسطه خط لوله صلح در چابهار چیست؟

اگر این کار در چابهار انجام شود خوب است. طی سال های اخیر تمرکز خیلی زیادی در عسلویه و در حوزه گاز و پتروشیمی به وجود آوردیم و به دلیل عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی فضای آنجا آلوده شده است. در عسلویه به مسائل زیست محیطی کمتر توجه شده است و اگر این مسائل همچنان مورد کم توجهی قرار بگیرد،سلامت شهروندان به خطر خواهد افتاد. چابهار از حیث امنیتی و زیست محیطی برای سرمایه گذاری و راه ندازی پالایشگاه و واحدهای جدید پتروشیمی جایگاه مناسبی دارد.

این منطقه جزو مناطق محروم است. ضمن اینکه استان سیستان و بلوچستان حتی از گاز شهری نیز محروم است . این حرکت باعث می شود که زیرساخت های لازم و رفاه شهروندی در مناطق سیستان و بلوچستان به وجود بیاید. همین موضوع موجب بهبود و بهره وری دو جانبه و رشد تولید ناخالص داخلی و بهبود اشتغال و سایر روندهای اقتصادی و اجتماعی در آنجا خواهد شد. حتی این پروژه می تواند سکویی باشد برای زمانی که امکان ادامه خط لوله صلح تا هند و ماورای هند فراهم شود. خط لوله صلح بیش از اینکه دچار مشکل اقتصادی باشد مشکل سیاسی و امنیتی دارد . مشکل دوم بحث اختلافات بین هند و پاکستان است . مشکل اول فشاری است که قدرت های بزرگ فرا منطقه ای بر این دو کشور وارد می کنند تا فعالیت های نفتی و گازی ایران توسعه پیدا نکند.این کشورها نیز در تلاشند برای اجرای این پروژه حداکثر امتیاز را از ایران بگیرند.

افتتاح خط لوله اتیلن مرکز و غرب به عنوان یکی از پروژه های مهر ماندگار در دولت های نهم و دهم بار ها به تاخیر افتاده است.این خطوط دسترسی لازم به آب را هم ندارد. علت تاخیر در افتتاح این خط لوله و پالایشگاه هایی که قراربوده در مسیر آن ساخته شود به نظر شما چیست؟

خط لوله شرق در چابهار و سیستان و بلوچستان هم تا حدودی با مشکل کمبود آب مواجه است . دو خط غرب و شرق بعد از خط ساحلی نیز این مشکل را دارند. ضمناٌ به نظر من باید در مقابل افتتاح خطوط لوله مرکز و غرب به بازار مصرف تولیدات آن ها هم توجه شود.

نگاه صادرات محصولات خط لوله غرب به ترکیه و عراق و کشورهای آسیای میانه است، اما در مورد خط لوله های مرکز و شرق هر چقدر از بخش ساحلی دور شویم باید بیشتر بر بازار مصرف داخلی تمرکز داشته باشیم. تمرکز صنایع پتروشیمی وابسته به این خطوط لوله پیش از آنکه توجیه اقتصادی خود واحدها باشد موضوعاتی از قبیل اشتغال، توسعه متوازن، توسعه صنعتی کشور است. مادامی که رقابت در حوزه صنعتی پلیمر در دنیا تشدید نشود ما خواهیم توانست آنها را اقتصادی اداره کنیم.

معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی در دی ماه سال گذشته اعلام کرده بود که تا کنون یک ریال هم به بخش پتروشیمی اختصاص داده نشده و در عین حال روزانه یک میلیون لیتر بنزین در مراکز پتروشیمی تولید می شود .همچنین در خبرها آمده بود که 17 طرح پتروشیمی به ارزش 6 میلیارد در صندوق توسعه ملی ارائه شده و این صندوق 11 طرح پتروشیمی را تامین مالی کرده است . آیا صندوق توسعه ملی اعتباری برای گسترش طرح های پتروشیمی اختصاص داده است؟ضوابط و شرایط اختصاص این سرمایه ها چیست؟

البته هیات عامل صندوق توسعه ملی می تواند پاسخی دقیق تر به این سئوال بدهد. صندوق توسع منابعی را مصوب کرده که در جریان تخصیص قرار گرفته ولی من تا کنون در این رابطه خبری دریافته نکرده ام. به دلیل تحریم ها، منابع صندوق توسعه ملی به آسانی در خارج از کشور قابل جابجایی نیست.

گفته می شود عمده طرح های پتروشیمی در طول برنامه سوم توسعه پایه گذاری شده و اصطلاحا به صورت کلید تحویل بوده است این در حالی است به نظر می رسد دولت های نهم و دهم طرحی برای بهره برداری در آینده از خود به جای نگذاشته اند و بدهی های هنگفت تنها یادگار این دولت برای دول آتی خواهد بود.شما در این باره چه فکر می کنید ؟

طراحی و برنامه ریزی ساخت اکثر قریب به اتفاق واحدهای پتروشیمی که در حال حاضر به بهره برداری می رسد در طول برنامه سوم توسعه انجام شده است. اتفاقا اگر تاخیرهایی به دلایل مختلف بوجود آمده اتفاق نمی افتاد ، این طرح ها سال ها پیش به بهره برداری رسیده بود . ما در سند چشم انداز در زمینه تولید محصولات پتروشیمی برنامه هایی داشتیم اما با این شرایط از آن ها فاصله گرفتیم. رشد صادرات ما در این چند ساله مدیون توسعه صنایع پتروشیمی بوده است.