مزیت ۱۰ گانه تجارت برای کشورها

اقتصاد ایرانی: به جرات می توان گفت که هیچ کشوری در چند دهه اخیر نتوانسته است بدون تجارت برون مرزی و جذب سرمایه و فناوری از سایر کشورهای جهان، دستاورد اقتصادی قابل توجهی کسب و استانداردهای زندگی بهتری برای شهروندانش فراهم کند.

به گزارش تعادل، نتایج پژوهش های متعدد اقتصادی حکایت از این دارند که حضور فعال کشورها در عرصه تجارت بین الملل نقش بسیار موثری در بهبود نرخ رشد تولید ناخالص داخلی آنها دارد. به گزارش اتاق ایران؛ بازتر شدن اقتصاد کشورها و پیوستن آنها به نظام یکپارچه اقتصاد جهانی اگرچه عاری از پیامدهای منفی نبوده اما این پیامدهای منفی نباید به زیر سوال رفتن تمام دستاوردهای جهانی شدن بینجامد.

رفتار کشورها در برابر تجارت

تجارت خارجی به ویژه برای کشورهای در حال توسعه از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا اغلب این کشورها با مشکلاتی همچون کمبود منابع اقتصادی، کمبود نیروی کار ماهر، ضعف در آموزش، عدم دسترسی به فناوری و... دست وپنجه نرم می کنند. بازتر شدن اقتصاد و حضور فعال در عرصه های جهانی مانند آنچه در چین و هند و قبل از آنها در کره جنوبی و سنگاپور اتفاق افتاد، اگرچه به معنی حل تمام مشکلات یاد شده نیست اما نقش بسیار حیاتی در فائق آمدن بر آنها ایفا می کند. کمیسیون اروپا که بازوی اجرایی اتحادیه اروپا محسوب می شود و به نوعی نقش قوه مجریه را در این اتحادیه ایفا می کند، ۱۰ مزیت عمده تجارت برای این گروه از کشورها نام می برد. آیتم هایی از مختصر تجربیات برخی کشورهای در حال توسعه مورد بررسی قرار گرفته است.

نخستین مزیت تجارت، فرصت های تازه یی را برای کشورهای کمتر توسعه یافته فراهم می کند و با افزایش سرمایه گذاری خارجی و بهبود بهره وری از طریق توسعه بخش خصوصی به توسعه یک کشور و کاهش فقر در بین شهروندان آن کمک می کند. در فاصله سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ متوسط سرانه تولید ناخالص داخلی در کشورهای کمتر توسعه یافته، از ۳۲۵ دلار به ۶۲۵ دلار رسید که بخش زیادی از این رشد مرهون رشد تجارت و سرمایه گذاری خارجی در این کشورها بوده است.

مزیت دیگری که در اینجا مورد اشاره قرار گرفته اینکه تجارت به کشورهای در حال توسعه کمک می کند تا هزینه نهاده های تولید را کاهش دهند، به منابع مالی جدید دسترسی پیدا کنند، ارزش افزوده کالاهای تولیدی خود را بالا ببرند و جایگاه بهتری در زنجیره تامین جهانی کسب کنند. به عبارتی تجارت موجب افزایش رقابت پذیری کشورهای در حال توسعه می شود. از این رو اقتصادهای نوظهوری مانند چین، برزیل، هند و آفریقای جنوبی موفق شده اند بخشی از فاصله خود با کشورهای توسعه یافته را پر کنند و با ادامه روند کنونی می توانند، امیدوار باشند که در دهه های آتی حتی جزو کشورهای توسعه یافته باشند. متوسط سرانه تولید ناخالص داخلی در این کشورها طی دهه نخست قرن بیست و یکم حدود ۱۱۵ درصد رشد داشته است.

سومین مزیت مورد اشاره در این تحلیل این است که تجارت امکان دسترسی به بازارهای جدید و نهاده های تولیدی جدید را برای کشورهای درحال توسعه فراهم می کند و از این طریق نه تنها به متنوع سازی محصولات صادراتی آنها کمک می کند، بلکه منحنی امکانات تولید آنها را نیز بالاتر می برد. دولت هند در دهه ۱۹۹۰ اقدام به کاهش تدریجی تعرفه های وارداتی خود از به طور متوسط ۹۰ درصد در سال ۱۹۹۱ به رقم متوسط ۳۰ درصد در سال ۱۹۹۷ کرد و در نتیجه این تصمیم، تولیدکنندگان هندی توانستند ده ها نوع کالای واسطه یی و سرمایه یی را با هزینه یی بسیار کمتر از قبل وارد کنند. در این دوره واردات کالاهای واسطه یی حدود ۲۲۷ درصد افزایش یافت که دوسوم از آنها را کالاهایی تشکیل می دادند که تولیدکنندگان هندی تا قبل از سال ۱۹۹۱ اساسا قادر به وارد کردن آنها نبودند. در نتیجه این تحولات تجاری، تولیدات صنعتی هند ۵۰ درصد افزایش یافت و نیمی از این رشد مستقیما ناشی از تولید کالاهای جدید بود.

همچنین براساس این گزارش، مزیت دیگری که تجارت برای این کشورها به همراه دارد، اینکه می توان آن را تسهیل کننده فرآیند تبادل دانش فنی دانست. در این اصل آمده است که تجارت موجب تسهیل فرآیند تبادل دانش فنی و سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه می شود و از این طریق نوآوری را ارتقا می بخشد. به واقع تجارت و سرمایه گذاری خارجی به گسترش روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات در اقصا نقاط جهان کمک شایانی کرده است، به طوری که در پایان سال ۲۰۱۷ حدود ۹۵ درصد از جمعیت جهان به خدمات تلفن همراه دسترسی دارند.

پنجمین مزیت اینکه تجارت آزاد بازارهای جدیدی را به روی کسب وکارهای محلی می گشاید و با رفع موانع غیرضروری، صادرات را برای آنها تسهیل می کند. در سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ اصلاحاتی در زمینه قوانین تجاری در ۳۶ کشور از کشورهای جنوب صحرای آفریقا صورت گرفت که نتیجه آن بهبود فضای کسب وکار در اغلب این کشورها بود؛ طبق آخرین گزارش بانک جهانی در مورد سهولت کسب وکار

(Ease of Doing Business)  کشور آفریقایی موریتانی حتی از برخی کشورهای منطقه یورو جایگاه بهتری کسب کرده و در رتبه بیست و پنجم جهان (از ۱۹۰ کشور) قرار گرفته است.  در مزیت ششم از تجارت به عنوان منابع تامین کالاها نام برده شده یعنی تجارت موجب گستردگی منابع تامین کالاها و خدمات شده و فضای رقابتی در بازارها ایجاد می کند تا مصرف کنندگان گزینه های بیشتری در اختیار داشته باشند و هزینه کمتری بپردازند. در دهه های اخیر اقتصاد جهانی رشد قابل قبولی را تجربه کرده و درآمد سرانه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به میزان قابل توجهی افزایش یافته است؛ درعین حال نرخ تورم جهانی اغلب کمتر از ۱۰ درصد در سال بوده و حتی از سال ۲۰۰۰ تاکنون اقتصاد جهانی تنها در سال های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ نرخ تورمی بالاتر از ۵ درصد داشته است.

دیگر امتیازی که تجارت به همراه خود دارد، این است که به انتقال مستمر دانش و راهکارهای مفید بین شرکای تجاری می انجامد و از این طریق نقش بسیار مهمی در بهبود استانداردهای کیفی و زیست محیطی و نیز توانمندی نیروی کار ایفا می کند. برخی کشورهای جنوب شرق آسیا از جمله «بنگلادش» و «سری لانکا» توانسته اند به لطف گسترش روابط تجاری خود با کشورهای اروپایی، استانداردهای کیفی محصولات صادراتی خود به ویژه منسوجات را به میزان قابل توجهی بهبود دهند و به ظرفیت های صادراتی بالاتری دست یابند. در دهه نخست قرن جاری، ارزش صادرات کشور بنگلادش بیش از ۸۰ درصد افزایش یافت.

نقش تجارت برای دولت ها

از سوی دیگر، مزیت دیگر تجارت اینکه به دولت ها کمک می کند تا با بهره گیری از مزیت گستردگی منابع تامین کالاها و خدمات، هزینه خریدهای خود را کاهش دهند و بار مالی کمتری را تحمل کنند. از این رو خریدهای دولت ها از کشورهای خارجی به طور متوسط ۱۰ الی ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشورها را تشکیل می دهد که رقم قابل توجهی محسوب می شود و نشان از اهمیت مستقیم تجارت بین الملل برای خود دولت ها دارد.

همچنین در آیتم نهم نیز آمده است که تجارت موجب تقویت ارتباط بین ملت ها می شود زیرا آنها را در فضایی دوستانه گردهم می آورد و موقعیتی بردبرد را برای آنها فراهم می کند. پس می توان گفت تجارت می تواند به گسترش صلح و ثبات در جهان کمک کند. نتایج مطالعات تجربی مرکز تحقیقات سیاست گذاری اقتصادی (CEPR) نشان می دهد که احتمال تبدیل شدن تنش های سیاسی عادی به درگیری های نظامی بین کشورهایی که با یکدیگر روابط تجاری بیشتری دارند، بسیار کمتر از کشورهایی است که تمایل چندانی به تجارت با یکدیگر نشان نمی دهند. در واقع ترس از لغو روابط تجاری و از دست دادن مزایای ناشی از این روابط باعث می شود که دولت ها با احتیاط بیشتری رفتار کنند. این گزارش در توضیح دهمین مزیت تجارت آورده است که «تجارت بخش های اقتصادی مولد را تقویت کرده و از این طریق به ایجاد فرصت های شغلی جدید با سطح درآمد بالاتر کمک می کند و کیفیت زندگی مردم کشورهای مختلف را بهبود می بخشد.» درآمد کارگران بخش تولید در اقتصادهای باز، بسته به منطقه یی که در آن واقع شده اند، بین ۳ تا ۹ برابر درآمد همکاران آنها در اقتصادهای بسته است. حتی در درون یک اقتصاد نیز درآمد کارگران بخش های مرتبط با خارج بسیار بهتر از درآمد کارگران بخش های بسته است. در کشور شیلی، کارگران شاغل در صنایعی که از امتیاز تجارت و سرمایه گذاری خارجی بهره مند هستند، سالانه ۱۱۰۰ یورو بیش از سایر کارگران این کشور درآمد کسب می کنند.