اقتصاد جهان در مشت چین

اقتصاد ایرانی: چین سال ها است که با اقتصاد خود خبرساز شده است و به عنوان نیرویی که موجب تغییر شکل اقتصاد جهان می شود، مورد توجه ویژه تحلیلگران قرار می گیرد. اما یکی از پیشرانه هایی که ظرفیت تغییر شکل اقتصاد جهان را دارد، اغلب نادیده گرفته می شود: سرمایه گذاری مستقیم خارجی(FDI)  و خصوصا سرمایه گذاری مستقیم شرکت های چینی. قابلیت شرکت های چینی برای جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی کم و بیش موردتوجه قرار گرفته است و در گزارش شاخص اطمینان سرمایه گذاری مستقیم خارجی «ای تی کرنی» شرکت های چینی رتبه سوم را به خود اختصاص دادند.

اما بی تردید سرمایه گذاری مستقیم شرکت های چینی به مراتب تاثیرگذارتر خواهد بود. با وجود آنکه ادغام برخی از شرکت های صاحب نام با شرکت های چینی خبرساز می شود، روند جهانی سرمایه گذاری خارجی شرکت های چینی کمتر مورد توجه قرار می گیرد. سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین در سال های اخیر به شدت افزایش یافته است. سیاست های جدید دولتی که طبق آن انواع سرمایه گذاری های مجاز مشخص شده است، زمینه ساز تغییرات شگرفی در اقتصاد جهان خواهد شد.

به گزارش تعادل به نقل از نشریه پولیتیک، شرکت های دولتی و خصوصی چینی در سال های پس از بحران مالی جهانی، حضور بین المللی خود را بسیار گسترش داده اند. در سال ۲۰۰۷ سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین با احتساب منطقه اقتصادی هنگ کنگ تنها ۴ درصد از جریان مالی را تشکیل می داد. اما در سال ۲۰۰۹ سهم سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین از جریان سرمایه گذاری جهان به بیش از ۱۰ درصد رسید. این رقم در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۷ درصد بوده است. این موج خرید خارجی در سال ۲۰۱۷ تا حد زیادی متوقف شد. با استناد به آمار منتشر شده از سوی وزارت تجارت چین، از ابتدای سال میلادی جاری تا ماه اکتبر، سرمایه گذاری خارجی مستقیم چین، تنها معادل ۴۰ درصد سرمایه گذاری های سال گذشته بوده است. دلیل اصلی این کاهش را می توان در قوانینی جست و جو کرد که دولت برای جلوگیری از برون رفت سرمایه ها تدوین کرده است. پکن در ماه آگوست سال جاری نیز دستورالعمل های تازه ای ابلاغ کرد که در آن انواع سرمایه گذاری های مستقیم خارجی مجاز مشخص شده بود. اجرای این دستورالعمل ، موجب کاهش سرمایه گذاری های مستقیم خارجی شد.

به رغم محدودیت هایی که امسال دولت برای شرکت های مشتاق سرمایه گذاری خارجی چینی قائل شده است، حجم سرمایه های چینی هنوز هم بسیار قابل توجه است و اهرمی قدرتمند در اقتصاد جهان به شمار می آید. شرکت های چینی بیش از ۱۱ درصد دارایی های سرمایه گذاری مستقیم خارجی را در اختیار دارند، درحالی که این رقم در سال ۲۰۰۷ تنها ۶ درصد بود. بدین ترتیب چین در تملک دارایی های سرمایه گذاری مستقیم خارجی تنها با آمریکا رقابت می کند و ارزش این دارایی ها دو برابر دارایی های شرکت های انگلیسی، آلمانی، یا ژاپنی است. با وجود آنکه روند سرمایه گذاری های مستقیم خارجی چین در سال جاری کاهش یافته، در۱۰ ماه نخست سال جاری میلادی به ۳/ ۸ میلیارد دلار رسیده است. سرمایه گذاری خارجی برای شرکت های چینی هنوز هم بسیار ارزشمند است. شرکت های چینی رفته رفته با قوانین جدید مانوس می شوند و پیش بینی می شود در سال ۲۰۱۸ با تمرکز بر حوزه هایی که طبق دستورالعمل ابلاغی، سرمایه گذاری مستقیم خارجی در آنها مورد تشویق و حمایت دولت است، روند سرمایه گذاری مستقیم را از سر بگیرند. این موضوع از چه بابت مهم است؟ الگوی جدید سرمایه گذاری مستقیم خارجی به سه طریق می توانند اقتصاد جهان را در آینده نزدیک متاثر سازند:

نخستین راه تغییر شکل زنجیره ارزش جهانی است که قریب به دوسوم تجارت جهان را تشکیل می دهد. بارزترین نمونه چنین تغییری، ابتکاری است موسوم به ابتکار راه و کمربند. هدف از این طرح، ایجاد مسیرهای متنوع برای توسعه مبادلات در سراسر قاره آسیا، خاورمیانه، آفریقا و اروپا است. شرکت های چینی سرمایه گذاری های هنگفتی روی توسعه زیرساخت ها و سایر دارایی ها در تمامی کشورها در طول مسیر انجام می دهند. نمونه دیگر میل وافر شرکت های چینی به سرمایه گذاری در منابع طبیعی کشورهایی است که در شرف توسعه یافتگی هستند، اما آنقدر کوچک هستند که نمی توان نام بازارهای نوظهور را به آنان اطلاق کرد. این درحالی است که اغلب کشورهای اروپایی از سرمایه گذاری در این کشورها می پرهیزند.

شیوه دیگری که سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین می تواند سبب دگرگونی اقتصاد جهان شود، افزایش نسبی اندازه، قدرت و قابلیت رقابت پذیری شرکت های چینی است. در سال ۲۰۰۷ تنها نام ۳۰شرکت چینی در مجموعه ۵۰۰ شرکت برتر فوربس به چشم می خورد، اما این تعداد در سال ۲۰۱۶ به ۱۰۹ شرکت رسید. چنین رشدی در مدت کمتر از یک دهه خیره کننده است.

ادامه روند سرمایه گذاری مستقیم خارجی شرکت های چینی، قابلیت رقابت پذیری آنها را بازهم افزایش خواهد داد، چراکه بازارهای خارجی فرصت رشد را در اختیار این شرکت ها قرار خواهند داد. حضور در بازارهای خارجی، با افزایش رقابت و انتقال فناوری ها موجب می شود کارآیی و نوآوری در این شرکت ها بهبود یابد. در حقیقت یکی از اهداف اصلی پکن از گسترش سرمایه گذاری مستقیم خارجی، همین انتقال فناوری ها است. حضور شرکت هایی با فناوری های پیچیده و به روز، در لیست سرمایه گذاری های مورد تایید و تشویق دولت این حدس را تایید می کند. اما چنین اقدامی ممکن است سبب برانگیختن حساسیت کشورهای مقصد شود.

افزایش تنش های ژئوپلیتیک در بخش های راهبردی، روش سوم تاثیرگذاری چین بر اقتصاد جهان است. بسیاری از کشورها در سراسر دنیا نسبت به هجوم سرمایه های چینی در حوزه هایی نظیر فناوری های پیشرفته، زیرساخت های کلیدی و منابع طبیعی ابراز نگرانی کرده اند. اتحادیه اروپا در پی اعمال روش سختگیرانه تری برای نظارت بر سرمایه گذاری در این حوزه های استراتژیک است. طرح مشابهی در آمریکا نیز در جریان است. این روند ممکن است بر تنش های ژئوپلیتیک میان سه قدرت بزرگ اقتصادی جهان بیفزاید.