بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : شنبه 18 آذر 1396      14:13

حکمرانی دنیا در دستان بانک‌های مرکزی

اقتصاد ایرانی: دنیای امروز دنیای «بانک مرکزی ها» است و ما تنها در آن زندگی می کنیم. بخصوص بانک های مرکزی اروپا در سال ۲۰۱۲ حکمرانی دنیا را از آن خود کردند. با توجه به بازار و رفتار اقتصادی دنیا می توان ارزیابی کرد که چگونه بانک مرکزی اقتصاد را مدیریت می کند. از سال ۲۰۰۷ میلادی و در پی بحران مالی جهانی، بانک های مرکزی کشورهای پیشرفته جهان با کاهش نرخ بهره و خلق پول گسترده سعی کرده اند به خروج کشورشان از رکود و عواقب ناشی از بحران اقتصادی کمک کنند. 

به گزارش ایران، استقلال بانک های مرکزی تا حدود زیادی توسط دولت ها رعایت می شود تا آنها بتوانند وظایف خود را به طور صحیح انجام دهند. بانک های مرکزی نرخ بهره را به عنوان مهم ترین عامل اثرگذار بر فعالیت های اقتصادی تعیین و نظارت می کنند.
۱۳ بانک مرکزی جهان با توجه به دستورات فدرال رزرو برای نگه داشتن نقدینگی و حمایت از اقتصاد، نرخ بهره را نزدیک به صفر بردند. این ۱۳ اقتصاد به طور مجموع ۶۵ هزار میلیارد دلار سرمایه های ترکیبی سهام و اوراق قرضه دارند. روند خلق منابع اعتباری ارزان قیمت توسط بانک مرکزی از سوی بانک مرکزی امریکا آغاز شد. در ۱۰ سال اخیر بانک مرکزی امریکا به روش های مختلفی منابع اعتباری ارزان قیمت را در اختیار شرکت ها و مصرف کنندگان داخلی خود قرار داده است. بانک های مرکزی برای پیاده کردن اندیشه ها و رسیدن به اهدافی از جمله تثبیت قیمت ها و برقراری تعادل اقتصادی از ابزارهایی بهره می گیرند. در واقع هدف این کشورها از خلق منابع اعتباری ارزان قیمت کمک به بخش واقعی اقتصاد ملی به منظور مقابله با عواقب ناشی از بحران مالی سال ۲۰۰۷ میلادی بوده است.
بانک مرکزی خود به خود تبدیل به یک امپراطوری چند تریلیون دلاری شده است که دستکاری بازارها را به عهده دارد و به کوچک ترین اخبار از سوی کمیته سیاستگذاری پاسخ می دهد. و اگر شما به دنبال این هستید که برای سود کردن به بازار بازی که بانک مرکزی ایجاد کرده است وارد شوید، بیهوده وقت خود را تلف نکنید. به عبارتی بین بانک های مرکزی جهان مسابقه ای وجود دارد که هرچه در آن منابع اعتباری ارزان قیمت بیشتری خلق کنند، می توانند برای اقتصاد کشورشان شرایط بهتری ایجاد کنند. بانک مرکزی بر سیستم پولی کشور نظارت دارد و حجم پول و میزان نقدینگی را کنترل می کند. بانک مرکزی سیاست تثبیت خود را در سطح اقتصاد از طریق تغییر در عرضه پول انجام می دهد.

نرخ سود منفی

در گزارش بانک جهانی خلاصه ای از نرخ سود تعدادی از بانک های مرکزی سراسر دنیا تهیه شده است. به طور مثال نرخ سود فعلی بانک های مرکزی، دو کشور سوئد و سوئیس منفی بوده و مردم بابت پولی که در بانک ها سپرده گذاری می کنند پول پرداخت می کنند. براساس این گزارش برداشت می شود کشورهایی که دارای بالاترین نرخ سود سپرده در جهان هستند عموماً دارای نرخ تورم بالا هستند و بنابراین نرخ واقعی سود سپرده در این کشورها بسیار کمتر از نرخ رسمی است. دیده بان مالی ژاپن اعلام کرد که نرخ منفی بهره بانک ها تحت سیاست تسهیل پولی این کشور به کاهش حداقل ۳۰۰ میلیارد ینی سود سه بانک بزرگ ژاپن تا مارس سال ۲۰۱۷ منجر خواهد شد. بانک مرکزی ژاپن در ماه فوریه برای تقویت اقتصاد کشور نرخ منفی بهره را به اجرا درآورد. بر این اساس بانک ها باید مقداری از ذخیره مازاد خود را در بانک مرکزی نگهداری کنند. در حالی که نرخ بهره منفی می تواند هزینه های دریافت وام در بخش تجارت را کاهش دهد اما همزمان از سود بانک ها می زند.
بانک های مرکزی ژاپن و اتحادیه اروپا نیز کمابیش تلاش کرده اند نرخ های سود خود را از رقم های منفی و نزدیک صفر افزایش دهند. اما اتخاذ این سیاست به منظور عادی سازی نظام پولی، موجب شده است رشد اقتصادی این کشورها در سال های اخیر با چالش جدی مواجه شود؛ چراکه کمبود منابع اعتباری ارزان قیمت، سرمایه گذاری داخلی را با مشکل مواجه کرده است.

بانک های مرکزی چگونه تأمین پول می کنند؟

اگر اقتصاد کشور بدن انسان باشد، قلب این فرد، بانک مرکزی است. تا زمانی که قلب می زند و به بخش های مختلف خون می دهد آن فرد زنده است. به همین ترتیب بانک مرکزی نیز به بخش های مختلف اقتصاد کشور پول می دهد تا اقتصاد سالم و رشد داشته باشد. برخی مواقع اقتصاد پول کمتری نیاز دارد و در برخی مواقع پول بیشتری می خواهد. در این گزارش مقدار تزریق پول از سوی بانک مرکزی در شرایط مختلف را بررسی می کنیم.
روش هایی که بانک مرکزی برای کنترل میزان پول در کشور استفاده می کند بستگی به شرایط اقتصادی و قدرت بانک مرکزی در آن کشور دارد.

آیا بانک های مرکزی ورشکسته می شوند؟

در سال های گذشته هیچ توجیهی بین برخی فعالان اقتصادی برای ورشکستگی بانک ها وجود نداشت. برخی از کارشناسان معتقد بودند دلیلی وجود ندارد که بانک مرکزی در کشوری ورشکسته شود. خیلی از نظریه ها در این باره چنین بوده که ورشکستگی بانک مرکزی به طور کلی بی اساس و پایه است، زیرا خود بانک مرکزی است که اوراق چاپ می کند و بازار پول را کنترل می کند به همین دلیل بانک مرکزی نمی تواند ورشکسته شود. این استدلال دچار یک نقص بزرگ است. ارائه محرک مالی برای یک اقتصادی که با شیوه ای که شما می خواهید عمل نمی کند مانند چاپ یک اوراق قرضه دولتی و خرید آن از خودتان است. این دو از مشکلات مشابهی رنج می برند. موضوعی که باید به آن توجه داشت این است که اگر قضیه به این راحتی بود که از اول این بحث را نمی کردیم و اختلاف نظرها در این باره چنین حاد نبود.

کجا پایان بازی «تسهیل کمی» است؟

ترازنامه بانک مرکزی مهم تر و بزرگتر از تولید ناخالص ملی، زیان های احتمالی یا حتی سرمایه های منفی است. ترازنامه های بزرگ می توانند بانک مرکزی را به سمت زیان های اساسی ببرند. به طور مثال، بانک مرکزی سوئیس ۶۰ درصد از سهام خود را در نیم سال اول ۲۰۱۵ به دلیل رفتارهای نامطلوب بازار تبادل ارز خارجی (فارکس) و افت قیمت سهام در بازار از دست داد. تنها بانک سوئیس نبود که زیان شدیدی را در این راستا دید، بانک های دیگر مانند شیلی، جمهوری چک، کاستاریکا و جامائیکا نیز ضررهای زیادی دیدند.
به گفته توماس جوردن، نایب رئیس بانک سوئیس در سال ۲۰۱۱، بانک های مرکزی می توانند زیان های شدیدی ببینند ولی با بدهی فعالیت کنند و به فعالیت گذشته خود ادامه دهند. بانک مرکزی جمهوری چک نیز توانست در بلندمدت بدهی های خود را جبران کند و به سمت سرمایه گذاری مجدد بازگردد.
یکی از نظریه های بانک مرکزی اتحادیه اروپا این است که سرمایه منفی می تواند استقلال بانک مرکزی را محدود کند. بر اساس این گزارش، بانک تسویه حساب های بین المللی(ECB)  نیز استدلال کرد ضرر و زیان قابل توجهی می تواند اعتبار بانک هایی که در گذشته به قدری افت داشته را مجدداً کاهش دهد.

تاریخ زیان های بانک های مرکزی در جهان

به گفته بانک تسویه حساب های بین المللی، جدا از محدودیت های قدرت ترازنامه، بانک های مرکزی می توانند با ارزش خالص منفی اقتصاد را مدیریت کنند اما در معرض خطر از دست رفتن اعتبار سیاست های پولی قرار خواهند گرفت. بانک شیلیایی و جمهوری چک نمونه بانک هایی هستند که توانستند با ارزش خالص منفی برای طولانی مدت اقتصاد کشورشان را مدیریت کنند. بانک شیلیایی از سال ۱۹۸۲ به طور متوالی توانسته با این شرایط به مدیریت خود ادامه دهد ولی بانک مرکزی جمهوری چک توانسته ارزش خالص منفی خود را جبران کند و مجدد شروع به سرمایه گذاری کند. بانک مرکزی شیلی دوبار از سال ۱۹۸۲ از دولت کمک مالی دریافت کرده است. این وابستگی به دولت نشان از غیرمستقل بودن بانک مرکزی است.ECB  نیز در گذشته اعلام کرده است که ارزش خالص منفی می تواند اعتبار سیاست پولی یورو را تحت تأثیر قرار دهد.
سرمایه منفی می تواند توانایی بانک های مرکزی را برای برآورده ساختن اهداف مالی خود مختل کند. بانک مرکزی کاستاریکا تقریباً ۲۰ سال متوالی از ضرر و زیان رنج می برد و این اتفاق منجر به تعادل سرمایه منفی در سال ۲۰۰۰ شد. بانک مرکزی به خاطر ترس از وضعیت صورت مالی اش، نرخ تورم را کاهش داد. جامائیکا نیز نمونه دیگر این موضوع است. تخمین زده شده است که بانک مرکزی جامائیکا در سال ۱۹۹۱ به میزان ۱.۵ میلیارد دلار امریکا بدهی داشته است. ضرر بزرگ ابزارهای سیاستی را که در اختیار بانک مرکزی است محدود می کند. در نتیجه کشور وارد دوره تورم بشدت زیاد شد و شاخص قیمت مصرف کننده ۸۰ درصد افزایش پیدا کرد.
نگرانی در مورد زیان های احتمالی نیز می تواند انعطاف پذیری سیاست های بانک مرکزی را محدود کند. بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول، به دلیل این نگرانی ها در برخی از بانک های مرکزی دنیا، سیاست های صندوق تأثیرات چندانی در جهان نداشته و در زمینه کاهش نرخ بهره در دنیا شکست خورده است. در ژانویه سال ۲۰۱۵، بانک ملی سوئیس به دلیل نگرانی ها در رابطه با کاهش ارزش یورو پروژه خرید یورو را قطع کرد و به همین ترتیب بازار را شگفت زده کرد. اما از سوی دیگر تغییر در سیاست های صندوق پول که باعث تقویت ارزش فرانک سوئیس شد، به صادرات سوئیس ضربه زد.
جدا از اینکه یک سری مسائل تنها با دکمه «چاپ» حل نخواهد شد، بانک های مرکزی که با سرمایه منفی، مدیریت می کنند:

۱- استقلال خود را به دلیل وابستگی به سرمایه های دولت از دست می دهند.
۲- به اجبار برخی از تصمیمات را باید بگیرند در حالی که خود بانک مرکزی موافق آن نیست.
۳- از دست دادن توانایی کنترل و در نتیجه افزایش نگرانی بازار در مورد افت در همه بخش ها.
از طرف دیگر هرچقدر توجه به بانک مرکزی افزایش پیدا کند، موشکافی کردن ترازنامه این بانک بیشتر می شود.
چرا مقدار پول اهمیت ویژه ای در اقتصاد جهان دارد؟
مقدار گردش پول در اقتصاد، هم در اقتصاد کلان و هم در اقتصاد خرد تأثیر می گذارد. در بخش خرد، یک منبع با پول آزاد زیاد به معنای افزایش هزینه های شخصی است. افراد نیز زمان بیشتری را برای وام گرفتن از جمله وام های شخصی، وام خودرو یا وام های خانه می گیرند.
در بخش اقتصاد کلان، مقدار پولی که در یک اقتصاد گردش می کند، روی چیزهایی مانند تولید ناخالص داخلی، رشد کلی، نرخ های بهره و نرخ بیکاری تأثیر می گذارد. بانک های مرکزی اکثر مواقع مقدار پول در گردش را کنترل می کنند تا برای رسیدن به اهداف اقتصادی و بر سیاست پولی تأثیر بگذارند. در این مقاله به راه های مشترک بانک های مرکزی برای کنترل مقدار پول در گردش اشاره کردیم.

۱- چاپ پول بیشتر
به این دلیل که هیچ یک از اقتصادها به استاندارد طلا وابسته نیست، بانک مرکزی می تواند با صرفه جویی در میزان مصرف آن، میزان پول در گردش را افزایش دهد. آنها هرچقدر دلشان بخواهد پول چاپ می کنند. اما باید توجه داشت که مشکلاتی نیز برای زیادی چاپ شدن پول وجود دارد. صرفاً چاپ پول رشد تولید و محصولات را تحت تأثیر قرار نمی دهد و پول را کم ارزش می کند. از سویی این موضوع موجب تورم می شود. به همین ترتیب نخستین انتخاب بانک های مرکزی چاپ پول نیست.

۲- رعایت نسبت نقدینگی

یکی از شیوه های پایه ای که بانک های مرکزی برای تعادل مقدار پول خود در اقتصاد استفاده می کنند، نسبت نقدینگی است (تقسیم پول نقد یا معادل های نقدی بر بدهی های خارجی). به طور معمول، بانک های مرکزی مؤسسات سپرده گذاری را مجاز به نگه داشتن مقدار مشخصی از وجوه خود به عنوان ذخایر نسبت به حساب های معاملات خالص می کنند. بنابراین مقدار مشخصی در ذخایر نگهداری می شود و به گردش پول وارد نمی شود. به طور مثال بانک مرکزی نسبت نقدینگی را ۹ درصد تعیین کرده است. اگر یک بانک تجاری کل سپرده اش ۱۰۰ میلیون دلار باشد باید ۹ میلیون دلار را برای برقراری نسبت نقدینگی کنار بگذارد و می تواند ۹۱ میلیون دلار دیگر را وارد گردش کند.
زمانی که بانک مرکزی می خواهد پول بیشتری وارد چرخه اقتصاد کند، می تواند از نسبت نقدینگی خود بکاهد. به این معناست که بانک می تواند پول های بیشتری را وام دهد. اگر بخواهد میزان پول در اقتصاد را کاهش دهد نسبت نقدینگی را افزایش می دهد. به این معناست که بانک ها پول کمتری برای قرض دادن دارند و تنها وام های ضروری را به مشتریان ارائه می دهند.
در امریکا مؤسسات سپرده های کوچک با حساب های تراکنش خالص تا حداکثر ۱۵.۵ میلیون دلار از حفظ کردن ذخایر معاف هستند. مؤسسات متوسط با حساب های تراکنش خالص بین ۱۵.۵ میلیون دلار تا ۱۱۵.۱ میلیون دلار باید
۳ درصد پول را جدا کنند. مؤسسات بزرگ با تراکنش خالص بیش از ۱۱۵.۱ میلیون دلار باید ۱۰ درصد را نگه دارند.

۳- تأثیر نرخ بهره

در خیلی از موارد، یک بانک مرکزی نمی تواند به طور مستقیم نرخ های بهره را برای وام هایی مانند وام های مسکن، وام های خودکار یا وام های شخصی تعیین کند. با وجود این، بانک مرکزی ابزارهای خاصی برای افزایش نرخ بهره به سمت سطح مطلوب دارد. به طور مثال بانک مرکزی کلید نرخ سیاست را در دست دارد. نرخ سیاست مقداری است که بانک های تجاری می توانند از بانک مرکزی قرض بگیرند. زمانی که بانک ها بتوانند از بانک مرکزی با نرخ پایین تر وام بگیرند، این پس انداز را با کاهش هزینه وام به مشتریان خود، جبران می کنند. نرخ بهره پایین میزان قرض بانک ها را افزایش می دهد و به این معناست که پول های بیشتری وارد چرخه اقتصاد می شوند.

۴- مدیریت عملیات بازارهای باز

بانک های مرکزی با استفاده از خرید یا فروش اوراق بهادار دولتی از راه های شناخته شده مانند عملیات بازار باز (OMO)، میزان پول در گردش را تحت تأثیر قرار می دهند. زمانی که بانک مرکزی به دنبال افزایش پول های در حال گردش است از مؤسسات و بانک های تجاری، اوراق بهادار خریداری می کند. این کار دارایی های بانک را آزاد می کند  آنها اکنون پول بیشتری برای وام دارند. این بخشی از یک سیاست پولی گسترده یا کم تحرکی است که موجب می شود نرخ بهره در اقتصاد پایین آید. خلاف این زمانی رخ می دهد که می خواهند پول از سیستم خارج شود.

۵- معرفی برنامه تسهیل کمی

در شــــرایط وخیم اقتصــــاد، بانک های مرکزی می توانند عملیات بازار باز را تا حدی جلو ببرند که برنامه تسهیل کمی را ایجاد کنند. با تسهیل کمی، بانک های مرکزی پول ایجاد می کنند و از آن برای خرید دارایی ها و اوراق بهادار مانند اوراق قرضه دولتی استفاده می کنند. زمانی که این پول به عنوان خرید دارایی توسط بانک مرکزی دریافت شود این پول وارد سیستم بانکی می شود. به همین ترتیب، ذخایر بانک افزایش پیدا می کند و موجب تشویق بانک ها به صدور وام بیشتر می شود، به کاهش نرخ بهره در درازمدت کمک می کند و سرمایه گذاری را تشویق خواهد کرد. اخیراً بانک های مرکزی اروپا و ژاپن نیز از این راه استفاده می کنند.
تسهیل کمی: بانک های مرکزی از طریق خریدن مقدار مشخصی ذخایر مالی از بانک های تجاری و مؤسسات تسهیل کمی می کنند، به همین ترتیب پایه پولی را افزایش می دهند.
در آخر باید گفت که بانک های مرکزی بشدت تلاش می کنند تا اقتصاد کشور را سالم نگه دارند. بانک های مرکزی این کار را با کنترل میزان پول در گردش در اقتصاد انجام می دهند. این کار ها را از راه های چاپ پول بیشتر، رعایت نسبت نقدینگی، تأثیر نرخ بهره، مدیریت عملیات بازارهای باز و معرفی برنامه تسهیل کمی انجام می دهند. داشتن مقدار مناسب پول در گردش برای ساخت یک اقتصاد سالم و پایدار ضروری است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir