ردپای دلار در تورم قابل تجارت

اقتصاد ایرانی: بررسی ها از اقلام قابل تجارت و غیرقابل تجارت حاوی سه نکته است. اول اینکه روند نزولی شاخص قابل تجارت متوقف شده که احتمالا اثر افزایش نرخ دلار در شهریورماه سبب ثابت ماندن شاخص این گروه شده است.

به صورت دقیق تر می توان گفت تورم ماهانه اقلام غیر قابل تجارت ۰.۶ درصد و تورم ماهانه اقلام قابل تجارت در مهرماه، صفر بوده است. دومین نکته این است که شاخص اقلام غیرقابل تجارت رشد ملایم خود را ادامه داده. به طوری که پس از هفت ماه از شاخص اقلام قابل تجارت پیشی گرفته است. علاوه بر این، تورم نقطه به نقطه اقلام قابل تجارت ۸.۹ درصد و تورم نقطه به نقطه اقلام غیرقابل تجارت ۸ درصد بوده است که با توجه به تورم نقطه به نقطه مهرماه شاخص کل که حدود ۸.۴ درصد گزارش شده، اقلام غیرقابل تجارت از رشد تورم نقطه به نقطه کل کاسته است.

مدار صفر درجه ماهانه

به گزارش دنیای اقتصاد، گزارش بانک مرکزی از اقلام قابل تجارت و غیرقابل تجارت در مهرماه سال ۹۶، منتشر شد. براساس این گزارش، شاخص اقلام قابل تجارت در مهرماه سال جاری مانند ماه قبل گزارش شده و در سطح ۱۰۷.۸ باقی مانده است. نگاهی به روند شاخص اقلام قابل تجارت مشخص می کند که این شاخص از خرداد ماه سال جاری روند نزولی داشته و تا نیمه نخست سال جاری این روند را ادامه داده بود؛ درحالی که در مهرماه روند کاهشی این شاخص متوقف شده و در همان سطح شهریورماه باقی مانده است. به این ترتیب رشد ماهانه شاخص قابل تجارت در مهرماه سال ۹۶، در حد صفر گزارش شده است.

از سوی دیگر، از سرعت رشد شاخص اقلام غیر قابل تجارت در مهرماه نیز کاسته شده است به طوری که این شاخص در شهریورماه ۱۰۸.۱ واحد گزارش شده بود که در مهرماه با ۰.۷ واحد افزایش به سطح ۱۰۸.۸ واحد رسیده است. گزارش بانک مرکزی نشان می دهد که تورم ماهانه شاخص اقلام غیرقابل تجارت در مهرماه حدود ۰.۶ درصد بوده است. این در حالی است که تورم ماهانه این شاخص در شهریورماه به نسبت مردادماه ۰.۹ درصد گزارش شده بود. از سوی دیگر، مقایسه تغییرات شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی در مهرماه نشان می دهد که تورم کالاهای مصرفی در مهرماه ۰.۴ درصد بوده است و به نسبت شهریورماه ۰.۱ واحد درصد افزایش داشته است. با توجه به اینکه تورم ماهانه شاخص اقلام قابل تجارت از محدوده منفی به صفر و تورم ماهانه شاخص اقلام غیرقابل تجارت مثبت ۰.۶ درصد بوده (نسبت به شهریورماه ۰.۳ واحد درصد کاهش داشته است)، می توان نتیجه گرفت که نقش اصلی افزایش ۰.۱ واحد درصدی تورم کل برعهده اقلام قابل تجارت بوده است. ازآنجاکه اقلام قابل تجارت اقلامی هستند که می توانند در مکانی دیگر و دورتر از جایی که تولید شده اند به فروش برسد؛ بنابراین این اقلام به طور کلی دارای ویژگی صادرات و واردات هستند و در نتیجه تحت تاثیر قیمت ارز خواهند بود. در گزارش های قبلی به این نکته اشاره شده بود که ثابت ماندن نرخ ارز در ماه های ابتدایی سال جاری سبب نزولی شدن این شاخص شده بود؛ اما روند صعودی نرخ دلار در شهریورماه روند نزولی شاخص قابل تجارت را تغییر داده و به سطح صفر رساند. البته اثرات افزایش نرخ دلار بر این شاخص هنوز کاملا مشهود نیست و به نظر می رسد تا پایان پاییز نیز چندان مشخص نباشد.

چهار نقطه عطف

ترسیم روند دو شاخص اقلام قابل تجارت و غیرقابل تجارت در یک کادر نشان می دهد که این دو شاخص از ابتدای سال گذشته تا پایان مهرماه سال جاری چهار بار از هم گذر کرده اند. اولین بار در اردیبهشت سال گذشته در رقم ۹۶.۳ با هم تلاقی داشته اند که پس از آن شاخص غیرقابل تجارت به روند ملایم صعودی خود ادامه داده و شاخص اقلام قابل تجارت با نوسان اندک از شاخص غیرقابل تجارت فاصله گرفته است. اما این فاصله بیش از سه ماه طول نکشیده و در شهریورماه دوباره این دو شاخص از هم گذر کردند. این بار شاخص اقلام قابل تجارت با در پیش گرفتن روند نزولی، برای پنج ماه از شاخص اقلام غیرقابل تجارت کمتر بوده است؛ اما در ادامه شاخص اقلام قابل تجارت صعودی شده و در بهمن ماه سال ۹۵، مجددا دو شاخص به هم می رسند. شاخص اقلام قابل تجارت از بهمن ماه سال ۹۵ شیب صعودی تندی در پیش گرفته که تقریبا تا خرداد ماه سال ۹۶ ادامه داشته است. اما پس از آن به مدت سه ماه روند آن نزولی شد تا اینکه در شهریورماه برای چهارمین بار با شاخص اقلام غیر قابل تجارت تلاقی پیدا کرد. براساس آخرین گزارش رسمی بانک مرکزی در مهرماه سال جاری شکاف بین این دو شاخص مجددا آغاز شده است. البته این بار پس از هفت ماه شاخص غیر قابل تجارت از شاخص قابل تجارت بیشتر شده است. از سوی دیگر، براساس تعریف ارائه شده در گزارش بانک مرکزی، اقلام مصرفی در بخش خانوارهای کشور را در یک دسته بندی کلی می توان به دو دسته اقلام قابل تجارت و غیر قابل تجارت تقسیم کرد که اغلب کالاهای صنعتی و کشاورزی و بخشی از خدمات در دسته کالاهای قابل تجارت قرار دارند. اما از سوی دیگر گروه اقلام غیرقابل تجارت شامل مسکن و بخش دیگری از خدمات می شود. در نتیجه مشاهده روند ها حاکی از این است که اقلام غیرقابل تجارت که بخش عمده آن را مسکن و خدمات تشکیل می دهد، روندی صعودی با شیب ملایم در پیش گرفته است.

گذر تورم نقطه به نقطه دو شاخص

براساس گزارش بانک مرکزی از شاخص بهای اقلام قابل تجارت و غیر قابل تجارت، تورم نقطه به نقطه اقلام قابل تجارت به ۸.۹ درصد رسیده است. نگاهی به روند تورم نقطه به نقطه این شاخص از ابتدای سال جاری تا پایان مهرماه نشان می دهد که تورم سالانه شاخص بهای اقلام قابل تجارت در فروردین ماه سال جاری ۱۶.۶ درصد بوده و تا پایان شهریورماه با استمرار یک روند نزولی به ۸.۵ درصد کاهش پیدا کرده است. اما در مهرماه این روند مسیر مخالف در پیش گرفته و حدود ۰.۴ واحد درصد مثبت تر شده است. به این ترتیب به نظر می رسد نمودار تورم نقطه به نقطه در ۸.۵ درصد به کمترین مقدار خود رسیده و پس از آن تغییر مسیر داده و روند صعودی در پیش گرفته است. این در حالی است که تورم نقطه به نقطه اقلام غیرقابل تجارت از فروردین ماه سال جاری تا مردادماه روند صعودی با شیب ملایم داشته و در شهریورماه به مقدار ۰.۱ واحد درصد مثبت شده است. اما در مهرماه ۰.۳ واحد درصد کاهش داشته و تورم نقطه به نقطه ۸ درصد را ثبت کرده است. از سوی دیگر، با قرار دادن نمودار این تورم نقطه به نقطه این دو شاخص در یک قاب می توان دید که از ابتدای سال به هم همگرا شده و در شهریورماه با هم تلاقی داشته اند. اما در مهرماه مجددا از هم فاصله گرفته با این تفاوت که این بار نسبت به هم واگرا شده اند. به نظر می رسد با توجه به افزایش نرخ دلار در ماه های شهریور و مهر سال جاری به نسبت سال گذشته، تورم نقطه به نقطه اقلام قابل تجارت افزایش پیدا کرده و شکاف حاصل شده بین این دو نمودار در ماه های آتی بیشتر شود.