اخراجی از همه جا

مد عدلی

هم ولایتی ها او را «دایی احمد» صدا می کنند. اندام لاغری دارد با قد متوسط. بینی بزرگ و استخوانی روی صورت کشیده و باریک، اصلی ترین نشانه از زادگاهش است. نام فامیل او هم در روستای محل تولدش که نزدیک مرزن آباد چالوس است با آنچه در تهران صدایش می کنند، متفاوت است. «دایی احمد میچکاری» در تهران به «نعمت الله پوستین دوز» شهره است. از آن افرادی است که رسیدن به پست و مقام او را از اصلاتش دور نکرده است. او وفاداری به فامیل ها و هم ولایتی هایش را با ایجاد اشتغال برای آن ها اثبات کرده است به طوری که در گروه خودروسازی سایپا طوماری 150 نفری از افرادی که با او نسبت فامیلی دارند و در دوره مدیریت او به این خودروسازی بزرگ آمده اند، نوشته شده است. لیست اسامی اقوام پوستین دوز توسط پسر دایی او به رسانه ها ارسال شد و نسخه ای هم به دست نمایندگان رسید. البته او در اعطای پست به نزدیکانِ دیگر بزرگان دولتی هم موفق عمل کرده تا جایی که پسر اسفندیار رحیم مشایی هم در سایپا سمت مدیریتی دریافت کرده است.

 پوستین دوز که طی دو ماه اخیر ستاره بختش در آسمان صنعت ایران افول کرده و پست های مدیریتی بزرگترین واحدهای صنعتی ایران به او پشت کرده اند، نقش مهمی در اشتغالزایی روستای میچکار داشته است. روستایی که به برگزاری جشن شیردوشان شهرت یافته است. جشنی که با پایان فصل چرا در آن اهالی روستا طی یک روز دو بار دام های خود را می دوشند و شیر حاصل از آن را برای دریافت مشتقات شیر، تحویل می دهند.

پوستین دوز اواخر مردادماه، پس از سه سال از مدیرعاملی سایپا برکنار شد و یک هفته بعد از آن مدیرعامل صنایع ملی مس ایران شد تا به سودده ترین شرکت صنعتی ایران کوچ کرده باشد اما این انتصاب برای او خوش یمن نبود و در کمتر از 45 روز از این سمت مهم هم برکنار شد. جابجایی ها که هرکدام حاشیه های فراوانی را به همراه داشته است.

پوستین دوز سال 74 وارد مجموعه خودروسازی سایپا شد. او ابتدا مدیر منابع انسانی پارس خودرو بود و و از سال 1380 تا 1385 در جایگاه مدیر توسعه مدیریت در این شرکت قرار داشت. همای سعادت اما در دولت محمود احمدی نژاد بر شانه های این مدیر صنعتی نشست.

پوستین دوز در دوره مدیریت احمد قلعه بانی در سایپا مدیرعامل امداد خودروی سایپا شد و در دوره مدیریت مهرداد بذرپاش به شرکت سایپا یدک منتقل شد و ریاست هیات مدیره این شرکت را برعهده گرفت. سال 89 اما او به قله دومین خودروساز کشور رسید. در این مدت تحولات مهمی حول این خودروساز شکل گرفت  تحولاتی هم از جنس متن و هم از رنگ حاشیه. از واگذاری مشکوک بخشی از سهام سایپا به زیر مجموعه این شرکت تا کاهش 40 درصدی تولید و افزایش قیمت محصولات.

در این میان اما برکناری او از سایپا و رسیدن به مدیرعاملی صنایع ملی مس و بعد از آن برکناری زودهنگام از این سمت گمانه زنی های فراوانی را به همراه داشته است که هر کدام می تواند برشی از واقعیت باشد.

هرچند که برکناری او از مس هنوز هم نهایی به نظر نمی رسد. ابتدا خبرگزاری فارس از رای هیات مدیره مس به برکناری او خبرداد اما روز بعد خبر رسید که پوستین دوز به محل کارش رفته است سایت فاطر در این زمینه نوشته است: برخی منابع مطلع می گویند که نعمت الله پوستین دوز با حمایت حلقه موسوم به انحرافی در محل کار حاضر شده و این حلقه حاضر به پذیرش رأی هیئت مدیره شرکت ملی مس مبنی بر برکناری پوستین دوز نیست.

این سایت خبری تاکید کرده که شرکت ملی مس از جمله شرکت هایی است که دارای گردش مالی فراوان است و احتمال می رود وجود گردش مالی فراوان در این شرکت یکی از عوامل ایستادگی در برابر برکناری پوستین دوز باشد.

رابطه جریان خاص با سایپا

هرچند که چند ماه اخیر برای خودروسازان به سختی گذشته است اما تولیدکننده پرتیراژترین خودروی داخلی در زمره سودده ترین شرکت های ایران قرار دارد. از همان زمانی که اصولگرایان منتقد دولت در جهت گیری های سیاسی خود نام جریان انحرافی را بر نزدیکان رئیس دفتر رئیس جمهور نهادند از پایگاه های اقتصادی وابسته به این گروه هم پرده برداری کردند. سایپا یکی از بنگاه های اقتصادی است که خیلی ها آن را تحت هدایت جریان خاص دولت می دانند. زمان عرضه سهام خودروسازان در بورس هم زاکانی نماینده سرشناس اصولگرایان در مجلس، نسبت به تحرکات این جریان حول خودروسازان هشدار داد و اعلام کرد که پول تبلیغات انتخاباتی بعدی از خودروسازان در می آید. علیرضا زاکانی گفته بودا مدیران ایران خودرو و سایپا به همراه صندوق بازنشستگی صنایع مسسه بنگاهی هستند که ماموریت دارند به ستاد انتخاباتی رحیم مشایی پول رسانی کنند.

افرادی که پیش از پوستین دوز به مدیرعاملی این مجموعه رسیده بودند هم هرکدام به این گروه نسبت داده شده اند. احمد قلعه بانی رئیس فعلی شرکت ملی نفت ایران که پیش تر مدیرعامل سایپا بود بارها به عنوان عضوی از این گروه خاص دولت خوانده شده است. پوستین دوز هم رسیدن به پست مدیرعاملی سایپا که پیشرفتی جدی برای او محسوب می شد را به نوعی مدیون رابطه با رئیس دفتر محمود احمدی نژاد است البته او ابتدا واسطه ای قدرتمند برای این ارتباط داشت. گفته می شود حسن موسوی که قبلا مدیرعامل سایپا یدک بود و از همان زمان با پوستین دوز آشنایی داشت، او را به مشایی برای این پست پیشنهاد کرده بود. موسوی که بر صندلی خاص دولت تکیه زده و جانشین بقایی و مشایی در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شده است از دوستان و نزدیکان رئیس دفتر رئیس جمهور و مشاور اوست. هرچند که گفته می شود موسوی  پیش از انتخابات سال 84 در حضور هاشمی رفسنجانی در جمع مدیران سایپا در حمایت از سردار سازندگی سخنرانی کرده بود اما او حالا در جمع نزدیکان درجه اول دولت است.

شنیده ها حاکی از آن است که موسوی اخیرا در محفلی خصوصی برخی اقدامات پوستین دوز را مورد نقد قرار داده و به همین دلیل حمایت خود را از او برداشته است.

خیلی ها دلیل برکناری پوستین دوز از مدیرعاملی سایپا را فشار نمایندگان به وزیر صنعت، معدن و تجارت عنوان کردند. غضنفری برای رهایی از استیضاح رای به برکناری پوستین دوز داد اما تاخیر در برگزاری جلسه تودیع او موجب شد تا خیلی ها چنین گمانه زنی کنند که این موضوع مورد مخالفت مشایی و احمدی نژاد قرار گرفته است. در ان روزها گفته شد که در جریان سفر رئیس جمهور به عربستان، رحیم مشایی، رئیس جمهور را از این برکنار مطلع ساخته است و او ابتدا دستور لغو این تصمیم را صادر کرده است. پس از یک هفته رایزنی سرانجام این برکناری با انتصابی بزرگتر همراه شد تا پوستین دوز قبل از شرکت در مراسم تودیع سایپا در محفلی دیگر به عنوان مدیرعامل صنایع ملی مس ایران معارفه شود. این پست مهم اما خیلی زود از او رویگردان شد تا پرنده خوشبختی فعلا از روی شانه های او پرواز کرده باشد.

پشت پرده جدایی از سایپا

گمانه زنی های زیادی پس از جدایی پوستین دوز از سایپا بر سر زبان ها افتاد. فشار نمایندگان مجلس به غضنفری و تهدید او به استیضاح پررنگ ترین شایعه بود. رابطه با جریان انحرافی، تحقیق و تفحص از سایپا و تخلف مدیریتی، انتصاب های فامیلی و چند عامل دیگر به عنوان دلایل اصرار نمایندگان بر عزل او عنوان شد. هرچند که انتصاب او بر صنایع ملی مس نشان داد که دولت برابر فشارهای مجلس کوتاه نمی آید. یکی از نمایندگان اصولگرای مجلس پس از برکناری پوستین دوز از سایپا اعلام کرد که تخلفات مدیریتی او که در جریان تحقیق و تفحص از سایپا نمایان شده دلیل برکناری او بوده است. این نماینده تاکید کرد که پرونده این تخلفات راهی قوه قضاییه شده است.

در گزارش تحقیق و تفحص از سایپا به تخلفات این مجموعه اشاره شده است که مهمترین آن در جریان واگذاری بخشی از سهام این شرکت بود. در بخشی از این گزارش آمده است که سایپا از بانک ها وام های کلان با سود بالا گرفته است و آن را در اختیار تعاونی کارکنان خود که زیر مجموعه خود است با سود پایین داده است تا این تعاونی بتواند سهام سایپا را خریداری کند. نمونه این تحرکات در دوره مدیریت کوتاه او در مس هم تکرار شد که گفته می شود این بار خشم بزرگان دولت را به همراه داشته است.

راز برکناری از مس چیست؟

باز هم پای خصوصی سازی سایپا در میان است. برکناری غیرمنتظره و سریع نعمت الله پوستین دوز از صنایع ملی مس ایران آنچنان مشکوک بود که هنوز هم اطلاعات دقیقی از چرایی آن منتشر نشده است. منتقدانِ این جابجایی ها در این ایام غضنفری را نه فقط به خاطر این که وزارت صنعت، معدن و تجارت هر روز نقشه جدیدی برای بزرگترین مجموعه های صنعتی خود می کشد، که به دلیل بی اختیار بودن در این تحولات به باد انتقاد گرفته اند. وزارتخانه ای که این روزها با گرانی قابل توجه کالاها، افزایش قیمت خودروها، وضعیت ناگوار تولید و چندین بحران دیگر یر و کار دارد، در کمترین زمان بزرگترین تحولات را تجربه می کند. سیر تغییرات در این وزارتخانه ادغام شده به حدی است که وزیرش هم در میان آن ها سردرگم مانده است. در این شرایط جابجایی های مدیریتی که خیلی ها آن را تحمیلی می دانند بحرانی تازه بر سر راه او قرار داده است.

گفته می شود این بار هم برکناری پوستین دوز از صنایع ملی مس ایران ارتباط مستقیمی با واگذاری سهام سایپا دارد. حتی به نظر می رسد عدم عرضه بلوکی سهام این خودروساز در 12 مهر هم به این موضوع مرتبط بوده است.

شنیده ها حاکی از آن است که پوستین دوز سودای ادامه حضور در صنعت خودرو را در سر داشته و از طریق رایزنی با شرکت سرمایه گذاری مس قصد داشته تا سهام بلوکی سایپا را خریداری کرده و به گونه دیگری ادامه حضور خود در صنعت خودرو را تضمین کند.

قرار بود 12مهرماه یک میلیارد و 820میلیون سهم سایپا به قیمت پایه هر سهم 360تومان و به صورت یکجا و نقد یا 30درصد نقد و مابقی اقساط در بازار اول معاملات عرضه شود. سازمان خصوصی سازی این بلوک سهام را به وکالت از سازمان گسترش و به وسیله کارگزاری بانک کشاورزی قرار بود عرضه کند که درآمد حاصل از فروش بلوک سهام مزبور بابت رد دیون به پیمانکاران وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان های تابعه در نظر گرفته شده بود و درصورت فروش این بلوک، درصد سهام دولت در گروه سایپا از34.6درصد کنونی به17.1درصد کاهش خواهد یافت.

در چنین شرایطی به نظر می رسید شرکت سرمایه گذاری مس حائز شرایط حضور در این رقابت بود و احتمال می رفت با توجه به منابع مالی موجود در این شرکت، رقابت سختی برای تصاحب سهام گروه خودروسازی سایپا نداشته باشد. از سوی دیگر این امکان در اینده وجود داشت تا این شرکت بتواند سهام خرد موجود در بازار را به تدریج خریداری کرده و از قدرت بیشتری در هیات مدیره این گروه برخوردار شود. نکته دیگر این است که پوستین دوز هنوز عضویت هیات مدیره سایپا و پارس خودرو را در اختیار داشت و در صورت موفقیت در تصاحب بلوک سهام 17.5 درصدی سایپا می توانست در جایگاه رئیس صنایع ملی مس از قدرت بیشتری در هیات مدیره برخوردار شود.

به نظر می رسد این اقدام پوستین دوز با مخالفت احمدی نژاد رئیس جمهور مواجه شده و برکناری سریع وی را به دنبال داشته است. البته برخی هم چنین گمانه زنی کرده اند که این اقدام مورد تایید دولت قرار داشته و جزو ماموریت پوستین دوز بوده است که پس از فاش شدن آن برای نهادهای دیگر به دولت هشدار داده شده است و دولت هم با برکناری پوستین دوز خود را از این جریان دور نگه داشته است. اینکه کدام یک از این سناریو ها صحت داید یا سناریوی دیگری در جریان است فعلا در حد گمانه باقی مانده است.

رویگردانی سران دولت ؟

پوستین دوز فقط 45 روز مدیرعامل صنایع ملی مس که در لیست شرکت های سودده خاورمیانه رتبه مناسبی دارد، بود. برخی نزدیکان دولت چنین گمانه زنی کرده اند که با وجود حمایت اولیه احمدی نژاد و مشایی از پوستین دوز که موجب شد به غضنفری دستور داده شود کرسی ریاست صنایع ملی مس را به پوستین دوز بسپارد، اکنون بزرگان دولت از او رویگردان شده اند مگر اینکه جایگاهی دیگر برای او درنظر گرفته شود. به نظر می رسد در همین مدت کوتاه تحرکاتی که از سوی پوستین دوز در این شرکت بزرگ انجام شده است، بزرگان دولت را برافروخته است و همین موضوع باعث شده به غیر از برکناری از این سمت، جایگاه او هم نزد نزدیکانش در گروه موسوم به جریان انحرافی تغییر کرده است. تلاش برای خرید سهام سایپا توسط صنایع مس ایران شاید رازهای زیادی را همراه خود داشته باشد. رویگردانی دولت از او هم می تواند تاکتیکی برای رهایی دولت از حاشیه های این انتقال ناکام باشد. در این صورت باید منتظر رسیدن پوستین دوز به پست های دیگر بود. شاید این بار سمتی کم سرو صدا برای او درنظر گرفته شود. شاید هم جریان خشمگین شدن سران دولت از او دلایل مستندی داشته باشد.

همراهانی که در مینی بوس جا نشدند

چند ماه پیش از برکناری پوستین دوز از سایپا، نامه ای توسط گروهی از کارکنان دومین خودروساز کشور به رسانه ها ارسال شد و نسخه ای از آن به راهروهای بهارستان رسید. خیلی ها همین طومار را دلیل فشار نمایندگان به غضنفری برای برکناری او می دانند. این نامه بلند بالا در دو بخش انتقادات تندی را روانه مدیریت وقت سایپا کرده بود. در بخش اول به انتصاب های فامیلی در این مجموعه اشاره شده که با ذکر نام افراد همراه است و در بخش دوم مدیریت پوستین دوز از نظر فنی مورد بحث قرار گرفته و نمونه هایی از ناکارآمدی مدیریتی که منجر به هدررفت سرمایه شده در آن ذکر شده است. حواشی مدیریتی پوستین دوز و همراهانش در سایپا اما به این نامه ختم نشد. برخی از نمایندگان مجلس از تخلفات مدیریتی در این شرکت به عنوان پرونده ای مهمتر از اختلاس بزرگ یاد کردند. رئیس کمیته تحقیق و تفحص از سایپا جزئیاتی از پرونده ارسال شده به قوه قضاییه منتشر کرد. نادر قاضی پور از تابعیت دوگانه مدیران ارشد سایپا سخن گفت و تاکید کرد که تعداد زیادی از اقوام درجه یک جریان انحرافی از جمله دختران و پسران آنها در پست های حساس مدیریتی گروه خودروسازی سایپا استخدام شده اند. نماینده ارومیه از آیت الله آملی لاریجانی خواست که شعبه ای ویژه برای بررسی این پرونده در نظر بگیرد: «اکثریت هیأت مدیره و حسابرسی گروه خودروسازی سایپا متأثر از مدیرعامل این شرکت است. مدیرعامل سایپا اقداماتی انجام داده که به موجب آن ظاهری قانونی، اما باطنی مسأله دار دارد. » این نماینده مجلس نسبت به تکرار ماجرای خاوری هم اشاره کرد: «برخی از مدیران ارشد شرکت سایپا تابعیتی دوگانه دارند. به عنوان نماینده مردم، نگران تکرار وضعیت خاوری هستم.»

قاضی پور از پوستین دوز مدیرعامل وقت سایپا خواست تا نسبت به دارایی هایش در خارج از کشور اطلاع رسانی کند: «مدیرعامل سایپا باید به مردم بگوید که اگر سپرده ای در خارج از کشور دارد، میزان آن چقدر بوده و در کدام کشورها و در کدام بانکها و به نام چه کسی است.» رئیس هیات تحقیق و تفحص از سایپا ماجرای انتصاب فامیلی را هم در سخنانش گنجاند: « به نظر می رسد مدیرعامل سایپا، گروه خودروسازی سایپا را ملک شخصی خود می داند که این گونه برخورد می کند.»

این نماینده مجلس موضوعی را مورد انتقاد قرار داد که در نامه سرگشاده کارکنان سایپا نیز بر آن تاکید ویژه ای شده بود. در این مدت انتصاب های فامیلی و تلاش برای مادام العمر شدن مدیریت در این شرکت از طریق هدایت واگذاری سهام بیش از سایر موارد مورد توجه قرار گرفت.

در این نامه به برخی افراد منصوب شده در سایپا اشاره شده است: «رضا رحیم مشایی (پسر رئیس دفتر رئیس جمهور): رئیس امور اداری شرکت کارکنان سایپا؛ آرش کوشا (برادرزاده رئیس دفتر رئیس جمهور): مدیر عامل باشگاه سایپا؛ محمد ش.. (پسر ... مجلس): مدیر ارتباطات؛ علی ک... (پسر ... مجلس): کارشناس ارشد؛ علیرضا پویان مهر (برادر آقای پوستین دوز که فامیلی خود را عوض کرده): بیزینس من و عضو سایپا چین؛ امیر حسن امیری (خواهرزاده آقای پوستین دوز): قائم مقام بازاریابی و فروش سایپا؛ ظهیر امیری (خواهرزاده آقای پوستین دوز): قائم مقام استراتژیک سایپا؛ کمیل امیری (خواهرزاده آقای پوستین دوز): قائم مقام ارتباطات زامیاد؛ اشکان جوادنیا (باجناق آقای پوستین دوز): قائم مقام ارتباطات سایپا؛ شهروز پوستین دوز (برادرزاده آقای پوستین دوز): رئیس توسعه مدیریت سایپا؛ شهرام پوستین دوز (برادرزاده آقای پوستین دوز): رئیس امور مشتریان فروش سایپا.»

جمعی از پرسنل گروه خودروسازی سایپا که این نامه را تنظیم کرده اند در آن یادآور شده اند که بیش از 150 نفر با فامیلی پوستین دوز و امیری در رده های کارمندی و کارشناسی در استخدام شرکت سایپا قرار دارند.

آنها در نامه خود بخش مهمی را هم به ذکر برخی تصمیمات غیر مهندسی و غیر مدیریتی در دوره پوستین دوز اشاره کرده اند.

تاسیس بدون علم و بررسی کارخانه ساخت دینام و لوازم برقی و ... در مرزن آباد چالوس که محل تولد پوستین دوز است؛ پلمپ دفتر حراست پارس خودرو با 8 هزار نفر پرسنل و ادغام زامیاد در سایپا از مهمترین اقدامات دوره مدیریت پوستین دوز بوده است که کارشناسان این مجموعه خودروسازی آن را غیر فنی خوانده اند.