جاماندگی بنگاه‌ها در برابر تغییرات

اقتصاد ایرانی: هیچ کشوری در برابر تغییرات، ایمن نیست و نحوه آمادگی واکنش آنها به شوک های ناگهانی بر میزان موفقیت، رفاه جامعه و نهادهای اقتصادی شان اثرگذار است.

در همین راستا، یک نهاد بین المللی آماده ترین کشورها در مقابل تغییرات را معرفی کرد. «شاخص آمادگی برای تغییـر» به عنوان ابزاری مهم در شناسایی نقاط قوت و ضعف عملکرد برخی اقتصادها و یافتن راهکارهایی بـرای تقویت آمادگی و مقاومت پذیری اقتصادهای ملی قابل استفاده است. 

به گزارش تعادل، جزئیات این تحلیل که از سوی معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران منتشر شده، جایگاه ایران در مقایسه با سایر کشورهای منطقه را مورد ارزیابی قرار داده است. شاخص آمادگی برای تغییر، میزان توانایی کشورها را در مواجهه با تغییرات گوناگون در سه رکن «آمادگی بنگاه، آمـادگی دولت و آمادگی مردم و جامعه مدنی» ارزیابی می کند و هر یک از ارکان سه گانه شامل ۱۰ زیر شاخص اسـت. داده های این تحلیل نشان می دهد، کشورهای برتر که رتبه اول تا دهم را در رتبه بندی شاخص آمادگی برای تغییر ۲۰۱۷ کسب کرده اند، شامل «سوییس، سوئد، امارات متحده عربی، سنگاپور، دانمارک، نیوزیلند، هلند، فنلاند، آلمان و انگلیس» هستند کـه جزو اقتصادهای با درآمد بالا به شمار می روند. از سوی دیگر، «ایران» که یکی دیگر از کشورهای منتخب مورد بررسی است، در نخستین سال ورودش با کسب امتیاز ۰.۶۴۴ در جایگاه ۹۰ قرار دارد. بر همین اساس بین ارکان شاخص توانایی تغییر ایران، بهترین رتبه مربوط به رتبه توانایی جامعه برای تغییـر اسـت و ضـعیف ترین رتبه مربوط به توانایی بنگاه ها در مواجهه با تغییرات است. نتایج این تحلیل نشان می دهد، مقایسه رتبه توانایی بنگاه ها برای رویارویی با تغییرات و مدیریت آن در ایـران حتـی از رتبـه مشـابه دو کشور «افغانستان و پاکستان» نیز ضعیف تر است. این موضوع نشان می دهد، باتوجه به مولفه های ده گانه مربوط به این رکن، بنگاه های ایرانی در وضعیت مناسبی از حیث محیط کسب و کار، زیرساخت مالی، بازار کار، موانـع تجـاری، بخـش مـالی، تـوان نوآوری و تحقیق و توسعه و تنوع اقتصادی قرار ندارند که می تواند یک سیگنال منفی به فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران خارجی که قصد ورود به صنعت ایران را دارند، باشد. همچنین براساس این تحلیل، در فهرست ۱۳۶ کشور مورد بررسی CRI2017، ۱۴ کشور مربوط به منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بـوده کـه کشـور امارات متحده عربی رتبه اول را بین کشورهای منا داراست و رتبه ایران در این منطقه اقتصادی، ۸ گزارش شده است.

شاخص تغییر برای آمادگی

اقتصادهای جهان در برهه یی از زمان به سر می برند که در معرض تحولات قابل توجهی در زمینه تغییرات تکنولوژی، تغییرات اقلیمی، تغییرات جمعیتی، حمایت گرایی یا انتظارات و تقاضاهای شهروندان قـرار دارنـد و هر یک از آنهـا بـا چالش های خاص خود مواجه هستند. در همین راستا، موسسه مشاوره KPMG در گزارش شاخص آمادگی برای تغییـر (CRI) که در ماه جولای ۲۰۱۷ منتشر شد، میزان آمادگی کشورها را در رویارویی با چالش ها و میزان توجه و بهره برداری از فرصت هـا، ارزیابی کرده است. سابقه تهیه این سلسله از گزارشات مربوط به سال ۲۰۱۲ است. در گزارش اخیر ۹ کشور از جمله ایران به فهرست کشورهای مورد بررسی اضافه شده و تعداد کشورها به ۱۳۶ مورد رسیده است. داده های شاخص براساس منابع اطلاعات اولیه شامل دریافت نظرات ۱۳۷۲ نفر متخصص در کشورها و منابع ثانویـه، اسـتخراج بیش از ۱۲۵ متغیر جمع آوری و استفاده شده است. شاخص آمادگی برای تغییر، میزان توانایی کشورها را در مواجهه با تغییرات گوناگون در سه رکن «آمادگی بنگاه، آمـادگی دولت و آمادگی مردم و جامعه مدنی» ارزیابی می کند که شامل:

۱- توانایی بنگاه: در این رکن توانایی سازمان های خصوصی و دولتی برای مدیریت تغییـر و رشـد در محـیط اقتصـادی پویا سنجش می گردد. ۱۰ مولفه این شاخص شامل بررسی بازارهای کار، تنوع اقتصـادی، بـاز بـودن اقتصـاد، نـوآوری، تحقیق و توسعه، محیط کسب و کار، بخش مالی، حمل و نقل و زیر ساخت، ثبـات بنگـاه، بخـش غیـررسـمی و زیـرساخت تکنولوژی هستند.

۲- توانایی دولت: در این رکن میزان توانایی و قابلیت دولت و نهادهای عمومی تنظیم کننده مقررات در زمینه مدیریت و اثر گذاری تغییر ارزیابی می شود. مولفه های این شاخص دربرگیرنده چارچوب اقتصـاد کـلان، اداره عمـومی و روابـط کسب و کار و دولت، تنظیم گری، بودجه و مالی، حاکمیت قانون، برنامه ریزی اسـتراتژیک دولـت، پایـداری و محـیط زیست، امنیت غذایی و انرژی، حقوق زمین و امنیت هستند.

۳- توانایی مردم و جامعه مدنی: این رکن به بررسی توانایی مردم و جامعه مدنی در مواجهه با تغییر و پاسخ دهی بـه فرصت ها در قالب ۱۰ مولفه سرمایه انسانی، کارآفرینی، جامعه مـدنی، شـبکه های تامین اجتمـاعی، بهـره برداری از تکنولوژی، جنسیت، فراگیری رشد، تغییرات جمعیتی، دسترسی به اطلاعات و سلامت می پردازد. داده های به دست آمده نشان می دهد، ۸ کشور از مجموع ۱۰ کشور برتر فاقد منابع طبیعی قابل توجه هستند و جمعیت ۶ کشور از ۱۰ کشور برتر، کمتر از ۱۰ میلیون نفر گزارش شده است و همچنین در گزارش 2017CRI، بالاترین امتیاز کسب شده مربوط به کشور سوییس معادل ۰.۸۲۳ و کمترین مربـوط بـه کشـور سومالی معادل ۰.۲۲ بوده است. کشورهایی که در گزارش 2017 CRI در رتبه اکتسابی پیشرفت داشته اند سه کشور «بوتان، رومـانی و ایتالیـا» را دربر می گیرد و کشـورهایی که رتبه آنها تنزل یافته شامل سه کشور «السالوادور، کیپ ورد و کامبوج» هستند ، می شود.

رتبه 9 کشور منتخب

این تحلیل در ادامه به بررسی مقایسه رتبه ایران و برخی کشورهای منتخب در شاخص CRI2017 پرداخته است. داده های به دست آمده حاکی از این است که رتبه ایران در مقایسه با کشورهای «افغانستان و پاکستان» بهتـر ارزیابی می شود، اما در قیـاس بـا کشـورهایی چون «امـارات متحده عربی، ترکیه، عربستان سعودی و روسیه» ضعیف تر گزارش می شود. همچنین براساس این تحلیل، «سوییس» از نظر شاخص آمادگی تغییر، بدون تغییر جایگاه نسبت به سنوات گذشته، رتبه یک را از آن خود کرده است؛ رتبه این کشور در زیر شاخص «توانایی بنگاه ها» ۲، در «توانایی دولت» ۴ و در «مولفه توانایی جامعه» رتبه نخست را به دست آورده است.

رتبه «ترکیه» در شاخص تغییر برای آمادگی، ۶۲ گزارش شده که در مقایسه با ایران از وضعیت بهتری قرار دارد. از این رو، بین ارکان شاخص توانایی تغییر ترکیه، بهترین رتبه مربوط به توانایی جامعه و ضعیف ترین رتبه مربوط به توانایی دولت در مواجهه با تغییرات است.

داده های این تحلیل رتبه «عربستان سعودی» را ۲۶ گزارش کرده که بهترین رتبه این کشور در شاخص آمادگی تغییر مربوط به توانایی بنگاه هاست و بدترین رتبه مربوط به توانایی جامعه است. این امر نشان از این دارد که جامعه عربستان سعودی آمادگی لازم برای تغییرات را ندارد، اما در مقابل بنگاه های این کشور در برابر تغییر آماده تر هستند. «امارات متحده عربی» از دیگر کشورهای منتخبی است که از نظر شاخص آمادگی تغییر مورد ارزیابی قرار گرفته است. رتبه این کشور در شاخص مذکور، ۳ گزارش شده که در مقایسه با کشورهایی چون «عربستان، ترکیه، ایران، پاکستان و افغانستان» بهتر ارزیابی می شود. «ایران» یکی از دیگر از کشورهای منتخب مورد بررسی است که با کسب امتیاز ۰.۶۴۴ رتبه ۹۰ را کسب کرده است. البته با توجه به نبود ایران در فهرست سال های گذشته، ارزیابی در مورد ارتقا یا تنزل رتبه ایران نیز ارائه نشده است. همچنین براساس داده های این گزارش، رتبه ایران در زیرشاخص توانایی بنگاه ها ۱۰۴، در توانایی دولت رتبه ۸۳ و در زیرشاخص توانایی جامعه رتبه ۷۸ را کسب کرده است. بر همین اساس بین ارکان شاخص توانایی تغییر ایران، بهترین رتبه مربوط به رتبه توانایی جامعه برای تغییـر اسـت و ضـعیف ترین رتبه مربوط به توانایی بنگاه ها در مواجهه با تغییرات است. داده های این تحلیل نشان می دهد که رتبه پاکستان در شاخص آمادگی تغییر، ۱۱۵ بوده است که بدترین رتبه این کشور در شاخص توانایی دولت و بهترین رتبه در توانایی بنگاه ها گزارش شده است. افغانستان نیز براساس تحلیل رتبه ۱۲۷ را به دست آورده که بهترین رتبه را در شاخص توانایی بنگاه ها و بدترین رتبه را در توانایی جامعه در برابر چالش ها و تغییرات دارد.

چین و روسیه منتخبان دیگری هستند که در شاخص آمادگی تغییر سال ۲۰۱۷ مورد تحلیل قرار گرفته اند که براساس داده های این تحلیل، رتبه روسیه ۷۲ گزارش شده که بهترین رتبه را در شاخص توانایی جامعه دارد و در مقابل بدترین رتبه مربوط به توانایی بنگاه ها در مقابله با تغییرات گزارش شده است.

همچنین براساس این تحلیل رتبه «چین» نیز در شاخص آمادگی تغییر، ۳۶ گزارش می شود که بین ارکان شاخص توانایی تغییر «چین»، بهترین رتبه مربوط به رتبه توانایی بنگاه ها برای تغییـر اسـت و ضـعیف تـرین رتبه مربوط به توانایی جامعه در مواجهه با تغییرات است.