بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 22 مرداد 1396      13:15

نواقص مالیاتی کسب و کار نوآورانه

اقتصاد ایرانی: کشورهای پیشرفته برای تشویق نوآوری و تجاری سازی اختراعات، ابزارهای سیاستی متنوعی از جمله نظام مالیاتی اختراعات پیاده سازی کرده اند. این نظام با ارائه مشوق های مالیاتی همچون کاهش یا حذف مالیات بر درآمد حاصل از دارایی های فکری به تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات کمک می کند. مرکز پژوهش های مجلس در یک گزارش عملکرد و نواقص قانون های مالیاتی داخلی را تحلیل و پیشنهادهایی برای تقویت آن ارائه کرده است.

مشوق مالیاتی برای نوآوری ها

به گزارش تعادل، در سال های اخیر دانش و فناوری به عنوان مهم ترین فاکتورهای رشد و توسعه اقتصادی مطرح شده اند. در همین راستا دولت ها با توجه به قابلیت ها و امکانات خود، ابزارهای مختلفی برای حمایت از توسعه دانش و فناوری ارائه کرده اند و به موازات آن، تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات نیز اهمیت بیشتری یافته است. از این رو، ابزارهای حمایت از تجاری سازی نیز مورد توجه سیاست گذاران قرار گرفته است. یکی از این ابزارها که در سال های اخیر در کشورهای مختلف به کار رفته مشوق های مالیاتی برای درآمدهای حاصل از اختراعات است. این مشوق ها به شکل کاهش یا معافیت مالیاتی برای درآمد حاصل از اختراعات ارائه می شوند. در ایران موضوع معافیت های مالیاتی اختراعات و اکتشافات در ماده (۱۴۴) قانون مالیات های مستقیم مطرح شده است که به موجب آن، درآمد حاصل از اختراعات ثبت شده به مدت ۱۰ سال از پرداخت مالیات معاف است. عدم شفافیت در دامنه شمول قانون یعنی عدم تصریح مخترعان حقیقی یا حقوقی، نادیده گرفتن انواع دارایی های فکری مانند طرح ها و علائم تجاری در متن قانون، شفاف نبودن تعریف درآمد ناشی از فعالیت های پژوهشی و تحقیقاتی از سایر درآمدها و عدم توجه به بخش کسب وکار خصوصی و تعاونی در کنار مراکز پژوهشی و تحقیقاتی، درآمدهای حاصل از فروش دارایی های فکری و بهره مالکانه، فعالیت های تحقیق و توسعه در خارج از کشور و سقف سود شرکت از جمله مواردی است که گزارش مرکز پژوهش های مجلس در خصوص اصلاح ماده (۱۴۴) و آیین نامه اجرایی آن مدنظر قرار داده است.

انواع مشوق های اختراعات

بر اساس گزارش بازوی پژوهشی مجلس به طور کلی مشوق های مالیاتی به دو دسته تقسیم می شوند: نخست مشوق های مالیاتی که در مراحل ابتدای چرخه نوآوری ارائه می شوند و از مهم ترین آنها می توان به مشوق های مالیاتی تحقیق و توسعه اشاره کرد. مشوق های مالیاتی تحقیق و توسعه از طریق کاهش درآمد مشمول مالیات (به شکل معافیت های مالیاتی) یا کاهش مالیات بر درآمد شرکت ها (به شکل اعتبارهای مالیاتی) ارائه می شوند. معافیت های مالیاتی به شرکت ها اجازه می دهند که هزینه های قابل قبول تحقیق و توسعه را حتی در نرخ های بیشتر از ۱۰۰ درصد از درآمد مشمول مالیات شرکت کسر کنند، زیرا تقریبا در همه کشورها ۱۰۰ درصد هزینه های جاری تحقیق و توسعه به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی از درآمد مشمول مالیات کسر می شود. هزینه های جاری شامل دستمزدها، هزینه های عمومی اجرایی، هزینه اجاره و دیگر هزینه های مصرفی در سال مانند هزینه مواد است. اعتبارهای مالیاتی نوع دیگری از مشوق های ارائه شده در بخش ابتدای چرخه عمر نوآوری تلقی می شوند و تفاوت اعتبارهای مالیاتی با معافیت های مالیاتی در این است که اعتبارهای مالیاتی، مستقیما مالیات متعلقه به شرکت را کاهش می دهند، نه درآمد مشمول مالیات.

مطابق این گزارش در سال های اخیر و با هدف تشویق تجاری سازی اختراعات، نوع دیگری از مشوق های مالیاتی مطرح شده که در مراحل انتهای چرخه نوآوری کاربرد دارد و با عنوان نظام مالیاتی اختراعات از آن یاد می شود.

نظام مالیاتی اختراعات به صورت کاهش نرخ مالیات بر درآمد حاصل از انواع مشخصی از حقوق مالکیت فکری شرکت ها ارائه می شود. به عبارت دیگر این نظام سبب کاهش نرخ مالیات بر درآمد حاصل از پروانه ها و دارایی های فکری می شود. نظام مالیاتی اختراعات اشاره به نظامی دارد که الگوهای مالیاتی متفاوتی را (برای کاربردهای متفاوت) اعمال می کند و برخلاف مشوق های مالیاتی تحقیق و توسعه که به هزینه های ابتدای چرخه عمر نوآوری توجه دارند، انتهای چرخه عمر نوآوری را که به تجاری سازی نزدیک است، مورد هدف قرار می دهند. به طور کلی نظام مالیاتی اختراعات سه مزیت مهم دارد: نخست، تشویق شرکت ها به سرمایه گذاری در فعالیت های نوآورانه و سپس جذب سرمایه های متحرک که ممکن است با مشاغل با مهارت بالا و خلق دانش پیوند خورده باشند و در نهایت افزایش درآمد موثر ناشی از نرخ مالیات بر درآمدهای متحرک.

نواقص تک قانون مالیات اختراعات

بر اساس این گزارش در ایران ماده (۱۴۴) قانون مالیات های مستقیم، مصوب (۱۳۶۶) تنها قانونی است که به صورت مستقیم، معافیت درآمد ناشی از اختراعات را تحت پوشش قرار می دهد. اما این ماده قانونی و آیین نامه اجرایی آن دارای نواقصی است.

این گزارش با بیان اینکه اثربخشی مشوق های مالیاتی به طراحی آنها بستگی دارد، می گوید: اصول کلی برای طراحی مشوق های مالیاتی شامل سادگی، قابلیت اطمینان و پایداری است که باید در طراحی مشوق های مالیاتی به این موارد توجه کرد. منظور از سادگی این است که برنامه های مالیاتی باید شفاف بوده و به راحتی برای شرکت ها قابل استفاده باشند.

بر این اساس گفته شده که در ماده (۱۴۴) قانون مالیات های مستقیم، واژه مخترعین ابهام دارد و مشخص نیست که آیا افراد حقیقی و حقوقی هر دو مشمول بهره مندی از مزایای این ماده قرار می گیرند یا خیر. ازسوی دیگر براساس ماده (۱) آیین نامه اجرایی ماده (۱۴۴) مصوب ۱۳۷۳ هیات وزیران، فقط مراکز مجاز و رسمی پژوهشی و تحقیقاتی مشمول برخورداری از معافیت های مالیاتی این ماده هستند.

انتخاب گروه هدف از جمله مهم ترین تصمیم هایی است که باید در هنگام طراحی مشوق های مالیاتی اتخاذ شود. بنابراین اگر هدف قانونگذار رونق تجاری سازی است، گروه های مشخصی از کسب وکارها به طور مثال شرکت های کوچک و متوسط، باید بتوانند از مزایای معافیت ها استفاده کنند. همچنین به باور نویسندگان گزارش فعالیت هایی که شامل این مشوق ها می شوند، باید تعریف شوند. «این مساله که چه نوع شرکت ها یا فعالیت هایی باید به واسطه مشوق های مالیاتی مورد حمایت قرار گیرند، برای دولت ها بسیار تعیین کننده است. با توجه به متن قانون و آیین نامه اجرایی آن، شرکت های خصوصی و تعاونی مشمول بهره مندی از مزایای قانون فوق قرار نمی گیرند.»

در نهایت بر اساس گزارش مذکور مشخص نیست که آیا سایر دارایی های فکری که از فعالیت های تحقیقاتی و پژوهشی منتج می شوند و همچنین درآمدهای حاصل از فروش و بهره مالکانه حاصل از دارایی های فکری نیز مشمول بهره مندی از معافیت های مالیاتی موضوع این ماده هستند یا خیر؟

۵ پیشنهاد برای بهبود مشوق ها

نویسندگان در ادامه این گزارش ملاحظات و پیشنهادهایی جهت اصلاح و تقویت مشوق های مالیاتی اختراعات در ایران مطرح می کنند.

به گفته آنها پوشش زمانی نظام مالیاتی اختراعات از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد. به عبارت دیگر سیاست گذار باید مشخص کند که آیا اختراعات ثبت شده قبل از تاریخ اجرای نظام مالیاتی اختراعات نیز تحت پوشش قرار می گیرد یا خیر؟

در خصوص پیشنهاد دوم گفته شده است: در برخی کشورها، شرط بهره مندی از مزایای نظام مالیاتی اختراعات، توسعه اختراع یا مالکیت اقتصادی بر دارایی فکری کسب شده در یک دوره زمانی مشخص، توسط شرکت هدف است. به عبارت دیگر در برخی کشورها نظام مالیاتی اختراعات امکانی را برای شرکت ها فراهم آورده که بتوانند برای اختراعات خریداری شده نیز به شرط توسعه آن از مشوق های مالیاتی بهره مند شوند.

سومین اصلاح از نظر گزارش مذکور تحت پوشش قرار گرفتن درآمدهای حاصل از حقوق مالکیت فکری ازجمله بهره مالکانه در نظام مالیاتی اختراعات است. به گفته نویسندگان در حالی که در متن ماده (۱۴۴) قانون مالیات های مستقیم و آیین نامه اجرایی آن، موضوع بهره مالکانه مغفول مانده است.

یکی دیگر از پیشنهادهای این گزارش به برخورداری فعالیت های تحقیق و توسعه خارج از کشور برمی گردد که به گفته آنها می تواند برای تکمیل و تدقیق دامنه شمول قانون مورد توجه قرار گیرد. پنجمین اصلاح مربوط به تعریف درآمدهای واجد شرایط در نظام مالیاتی اختراعات است: «به عبارت دیگر به طور شفاف اشاره شود که کدام بخش از درآمدهای حاصل از اختراعات، مشمول بهره مندی از مزایای نظام مالیاتی اختراعات است. درآمدهای واجد شرایط می تواند شامل بهره مالکانه و درآمدهای خالص حاصل از دارایی های فکری واجد شرایط باشند.»


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir