بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 23 مهر 1391      9:23
کارخانه چیت ری پس از ورشکستگی چه می شود؟

500 میلیارد درآمد و 30 میلیارد هزینه

گزارشی در مورد فعالیت های اقتصادی و اجتماعی در شهرری در آستانه جدایی از تهران

بهراد مهرجو

ابتدای ورودی اصلی شهر تابلوی بزرگی نصب شده و با خط درشت روی آن نوشته اند:« به ری، قبله تهران خوش آمدید.» قبله تهران، هرچند از مواهب توسعه پایتخت بهره زیادی نبرده است ولی طی سه دهه گذشته به دلایل مختلف به خبرسازترین حاشیه تهران بدل شده است. ری، منطقه ای که سال ها قبل سعیدحجاریان برای تفسیرش عنوان «حاشیه علیه متن» را انتخاب کرد، در ابتدای دهه 90 روزهای متفاوتی را می گذراند. دولت، شهرداری تهران و مردم منطقه برای استقلال و جدایی از تهران یا ادامه همچنان در حاشیه ماندن، دچار تردید شده اند. اقتصاد 500 میلیارد تومانی ری هرچند قطب صعنتی را در کنار تهران شکل داده است ولی همچنان چندان قدرتمند نشده تا «حاشیه علیه متن» را از ایده به عمل بدل سازد.  ساکنان ری طی سه دهه گذشته چندین بار نامشان برسرزبان ها افتاده است. اولین بار کارخانه های صنعتی اطراف ری به ورشکستگی و تعطیلی افتادند تا نگاه ها به سمت حاشیه تهران معطوف شود.  بار دوم زمین های کشاورزی به برج های مسکونی بدل شدند. اتفاق سوم با حواشی سیاسی ترور سعید حجاریان پیوند خورد و حادثه پنجم هم جدایی ری از تهران است. «حاشیه» قصد دارد این بار نه «علیه» متن که برای خود قیام کند.

 

سیاست و مذهب ری

برسرد مهمترین اورژانس جنوب تهران و روی کاشی های آبی رنگ با خط نستعلیق نوشته اند:« مریض خانه فیروزآبادی». بیمارستانی که طی یک ماه محمود احمدی نژاد برای بازدید و دامادش خورشیدی برای مدیریت به آن قدم گذاشتند. دو خیابان بالاتر از بیمارستان، روبروی قبرستانی متروکه ساختمانی دو طبقه قرار گرفته است. تابلوی ساختمان دیگر سرجایش نیست ولی تمامی اهل محل ساختمان را با نام «حسین فدایی» سیاست مدار اهل ری می شناسند. یکی از اهالی محل درحالی که از کنار ساختمان عبور می کند، می گوید:« او رای نیاورد و از این محل رفت. دفترایشان هم دیگر اینجا نیست.» سمت راست خیابان و دو کوچه پایین تر در دل یکی از محلات قدیمی ری، ساختمانی با قدمتی بیش از 4 دهه قرار گرفته است. ورودی ساختمان قهوه ای رنگ است و لامپ های کم مصرف سبزرنگ حتی در ساعت دوازده ظهر روشن اند و نور کم فروغشان را روی ورودی اصلی می پاچند. تصاویرشهدای جنگ نمای ساختمان را می سازند. ساختمان یک طبقه هم مانند دفترحسین فدایی، تابلوی برسردر خود ندارد ولی شهرتش شهرری تا تهران را برداشته است. هیات «دخمه» متعلق به «بچه مذهبی هایی» که شهردار شهرری در دهه 70 آنان را تندرو می خواند، روبروی وردی اصلی بیمارستان فیروزآبادی قرار گرفته است. قدیمی ها هیات را به نام دخمه می سازند که حروفش همگی مخفف کلماتی دیکر است. ساکنان تازه شهرری، هیات را به نام «ال یاسین » می شناسند. عصرهای جمعه، جمعی از قدیمی های شهرری همگی در هیات جمع می شوند و به اتفاق دعای «ال یاسین» می خوانند. پیرمردی در خیابان هیات، خبری از حضور شناخته شده ترین هیات مذهبی جنوب تهران در کنارش ندارد. فروشنده لوازم تحریر در همین کوچه ولی آدرسی دقیق از هیات و نفراتش دارد:« دخمه یکی از قدیمی ترین هیات ها و معروفترین ها در شهرری است.» فروشنده گوشی تلفن همراه، مردی میانسال در همین خیابان هم جمعیت حاضر درمراسم دعای ال یاسین های بعد از ظهر جمعه را زیاد ارزیابی می کند. «دخمه» در سال های جنگ، محل اعزام رزمندگان به جبهه ها بوده است. اکثریت اکیپ های بسیجیان داوطلب ری هم از «دخمه» به سمت «هویزه» عازم می شدند و چنین حرف «ه» از هویزه به انتهای نام دخمه رسید. «دخمه» سال اسفندماه سال 78 شهرتی بسیار در ایران پیدا کرد. سعید عسگر، ضارب سعید حجاریان از همین دخمه به سوی شورای شهر و خیابان بهشت حرکت کرد. یک هفته بعد روزنامه «صبح امروز» هیات دخمه را به شهرتی دیگر رساند و تمام سوابق ان را منتشر ساخت. دخمه در ابتدای دهه 90 شباهت چندانی به روزهای گذشته خود ندارد. دیوارهای سیمانی با پوسترهای پلاستیکی تزئین شده است و تنها ریسه های کهنه با لامپ های صدوات رنگی از گذشته آن برجایی مانده است. جوانی که خود را مهندس معماری معرفی می کند در خیابانی روبروی هیات دخمه، یکی از سیاسترین هیات های جنوب تهران را نمی شناسد و تنها می داند، در گذشته حاج حسین فدایی هم در ان رفت و امدهایی داشته اند. پیش از آنکه تیری به سوی مغزتئوری پرداز، اصلاحات از سوی یکی از ساکنان دخمه، شلیک شود، مردی از میان اهالی شهرری مورد اصابت گلوله ای قرار گرفته بود که مبدا آن را هم دخمه می دانستند. قاسم شفیع، معروف به پدرسنگ ایران، مدیرامور معادن کمیته امداد امام خمینی در پایان دهه 70 بود. او ساکن شهرری بود و اهالی منطقه همگی نامی از او در ذهن دارند. شفیع یک هفته پیش از ترور حجاریان در میدان نماز شهرری ری از سوی همان ضاربان مورد حمله قرار گرفت. او اعتقاد دارد:« اینها اعتقاد داشتند که باید سرمایه دار را اینطور زد.» ولی مخالفان او روایت دیگری دارند. یکی از مسولان امنیتی در دهه 70 که علاقه ای به انتشارنامش ندارد، نقل می کند:« هنوز هم کسی نمی داند ان ترور واقعی بود یا ساختگی؟ چه دلیلی داشت که یک نفر بیاید و یک سرمایه دار را بزند؟.» برخلاف گفته های او، روزنامه رسالت پس از ترور شفیع صفحات بسیاری را به او اختصاص داد. اولین مضروب ری، همچنان خانه پدری را در شهرری حفظ کرده است ولی در شهرک غرب تهران زندگی می کنند و در خیابان ولنجک هم به کسب و کار سرگرم است. یکی از مسولان اداری شهرری در دهه 70 او را مالک بیشترین معدن های اطراف ری می داند. هیات «دخمه» هرچند سرشناس ترین نهادمذهبی و تندروی شهرری است ولی تنها نهاد اینگونه حاشیه تهران نیست. محسن حسام مظاهری، نویسنده کتاب «رسانه شیعه» در تفسیر هیات مذهبی در ایران می گوید:« عمده هیات های مذهبی شهرری که قدری تندرو بودند در سال های پس از جنگ تاسیس شدند. در سال ها پس از جنگ گروهی از رزمندگان که از جبهه  ها بازگشته بودند، نتوانستند در فضای جدید دوران سازندگی هضم شوند. برخی از آنها به عنوان مدیران دولتی انتخاب شدند ولی عده ای هم وارد بدنه دولت نشدند.» گروه دوم از نظر دیدگاه نیز با دولت سازندگی مرزبندی آشکار داشتند. این گروه هیات های مذهبی را تاسیس کردند که در سراسر ایران با نام «دخمه ها» شناخته می شد. شهرت این هیات ها به حدی بالاگرفته بود که رسول ملاقلی پور هم در یکی از آثار خود به موضوع رزمنده ای از جنگ برگشته پرداخت که در زیرزمین خانه «دخمه ای» برای خود ساخته بود. براساس گفته های مظاهری، اولین نمونه هیات های مذهبی اینگونه در شهرری و بهشت زهرا رخ عیان کرد. او می گوید:«نمونه شهیر این هیات ها  هیات هفتگی رزمندگان اسلام بود که در نیمه اول دهه هفتاد، با سخرانی برخی روحانیون سیاسی مانند ایت الله جنتی با برخی رزمندگان و فرماندهان سابق، و وقت سپاه پاسداران از جمله حسین الله کرم و عموما با مداحی حاج منصور ارضیو تحت عنوان «گام چهارم، نوسازی معنوی» برگزار می شد. محل های برگزاری هیات متفاوت بود. اما بیشترین اماکن عمومی مانند بهشت زهرا، حرم عبدالعظیم حسنی و.. انتخاب می شدند. اولین شماره نشریه یاالثارات الحسین به صورت جزوه ای هشت صفحه ای و در قطح کوچک در همین هیات ها منتشر می شد.» اما به گفته شهردار شهرری در دهه 70 اهالی منطقه را نباید تنها به صفت همین گروه های سیاسی تندرو شناخت. تاجران می گوید:« اتفاقا اهالی ری از مذهبیون قدیمی و با اصالت تهران هستند. این گروه هرچند در رفتارهای مذهبی به اصول خاصی اعتقاد دارند ولی اصالت در رفتارشان وجود دارد و به هیچ عنوان افرادی تندرو نیستند.» کرمی معاون شهرداری در همان دوره هم می گوید:«اهالی ری بیشترشان افرادی مذهبی هستند. اما نوع رفتارهای آنان اصالت دارد.» پسرجوانی دانشجوی تاریخ در مورد هیات های مذهبی شهرری و دخمه می گوید:« من هر جمعه به مراسم دعای ال یاسین می روم. خیلی افراد مدل مختلف هم می ایند. البته همه حزب الهی هستند ولی بچه های دانشجو هم زیاد هستند.» فضای هیات دخمه هم مانند سال های دهه 70 چندان تندرو نیست. هیاتی که در دهه 60 نیروهای رزمنده را به پادگان دو کوهه هدایت می کرد و در دهه 70 طیفی تندرو را پرورش داد در دهه 90 روزهای آرامی را می گذراند. جوان دیگری که در مرکز تهران کار می کند و در شهرری سکونت دارد در مورد دخمه می گوید:« اگر یک اتفاق در این هیات رخ داده به این معنا نیست که همه اینطور هستند. ما تیپ های مختلفی در هیات داریم که اتفاقا اصالت زیادی دارند.» براساس برآوردها تنها در محلات اطراف حرم، 200 هیات مذهبی به ثبت رسیده است. تاجران شهردار اسبق منطقه اعتقاد دارد، بیشترین تعداد مساجد تهران در شهرری واقع است و کرمی هم شمار آنها را بسیار زیاد می داند.

 

اقتصاد ری

براساس برآوردهای رسمی ری سالیانه 500 میلیارد تومان هم درامد تولید می کند. کارخانه های پالایشگاه تهران، روغن پارس و اسو، چیت سازی ری، گلیسیرین و صابون دولتی (اتکا)، ریسندگی و بافندگی ممتاز ایران، توری بافی ایران، بنز خاور، ریسندگی الیاف، سیمان ری، کنسرو سازی شمشاد، روغن ورامین، شرکت سهامی کفش اطمینان، روغن نباتی گل، ظروف لعابی قائم، روغن نباتی مارگارین، پلاسکو سازی (سانتال)  و کارخانه های دیگر حوالی تهران در این منطقه واقع شده اند. برخی از این کارخانه ها سوابق انقلابی هم دارند. «لعاب قائم» درابتدای دهه 50 توسط جمعی از بازارهای تهرانی ساخته شد. براساس گفته های میرمحمدصادقی از بازاریان قدیمی تهران، هدف اصلی ایجاد شغل برای زندانیان سیاسی بود. صادق اسلامی، سرپرست وزارت بازرگانی در دولت شهید رجایی پس از پایان دوران محکومیت در همین کارخانه مدیریت می کرد. او هر روز از خیابان پانزده خرداد تهران با دوچرخه به محل کارخانه می رفت.

 بهشت زهرا با درآمد سالیانه.... هم در دل منطقه قرار گرفته است. به گفته معاون شهرداری ری در دهه 70، بخش مهمی از درآمدهای شهرری به خزانه دولت واریز می شود. اما محمودی معاون فعلی استانداری تهران اعتقاد دیگری دارد. او می گوید:«در مورد اعتبارات و بودجه ما فکر می کنیم در حق ساکنین ری جفا شده اس. به خاطر اینکه که طبق اعلام شورای شهر مبنی بربودجه 35 میلیاردی و براساس اعلام معاونت اداری، مالی شهرداری تهران درآمد بیش از از 100 میلایاردی بودجه شهربی بوده است و هزینه های جانبی شهری حدود 300 میلیارد برآورد شده باشد به نظر مسولان شهری تاکنون هزیمه مازاد صرف منطقه شهربی شده است. واقعیت این است که ری منطقه ای درآمد خیز است و از صدر اسلام اینگونه بوده است و دلایل عمده توجه به ری درآمد بالای این شهر است. بنابراین در حال حاضر وجود انبارهای متعددی در شهرستان ری و درحریم شهرتهران علی رغم غیرقانونی بودن در تداخل با حریم تهران از کجا مجوز داده شده است.سوال اینجاست پول این مجوزها کجا رفته است؟ و هزینه عوارض که از این اب انبارها دریافت می شود کجاست؟ فقط یک منطقه قیام دشت و خورشهر که حدود 100 هزار نفر جمعیت دارد عوارضان را به چه کسانیی می دهند.؟» براساس گفته های او شهرری در حاشیه تهران درآمدهای بسیاری تولید می کند. او می گوید:«برآورد می شود که درامد شهرری سالانه 500 میلیارد تومان برسد. به دلیل اینکه عدد و رقم های شهرداری متفاوت است و حساب های گوناگون در نظر گرفته می شود، در اعلام درآمد این منطقه شفاف سازی نمی شود. به این دلیل بودجه و درآمدهای شهرری متفاوت اعلام می شود و پافشاری بر35 میلیارد فقط درآمد مستقیم ری است. بدون در نظرگرفتن درآمد حریم، درآمد کارخانجات، درآمد کمیسیون ماده 100 درآمد کمیسیون درآمد ماده 90، درآمد ارزش افزوده که شهرداری تهران براساس آمار بیش از 2 هزار میلیارد تومان درآمد برارزش افزوده داشته است که به طور قطع قسمتی از آن برای ری است.» پروین احمدی نژاد، خواهر رئیس دولت و عضو شورای شهر تهران هم اعتقاد دارد، درآمدهای ری در پس پرده پوشی های مالی به صورت دقیق مشخص نیست ولی او می گوید:« درآمد شهرداری ری ده ها برابر مبلغی است که اعلام کرده اند. برخی از اعضای شورای شهر اعتقاد دارند درآمد سالانه ری حدود 30 میلیارد تومان است و تهران چند برابر درآمد ری را برای آن هزینه می کند. بنده با این اظهار نظر مخالفم زیر اطلاعات دریافتی بنده از مسولان شهرری حاکی از این است که درآمدهای واقعی ری ده ها برابر آن چیزی است که شهرداری تاکنون عنوان می کند. بنابراین درآمد 30 میلیاردی ادعای غلطی است. درآمد شهرری از پالایشگاه عوارض کارخانه ها، بهشت زهرا و قبرهای چند میلیونی رقم قابل توجهی است که اگر همه آن را برای این شهرستان هزینه شود، وضعیت آن از هر حیث بهبود می یابد.» شهرری با درامدهای نامعلوم به محلی برای منازعات مالی بدل شده است. تمدن استاندار تهران هم اعتقاد دارد:« وقتی از شمال شهر به جنوب می روید کاملا مشخص است که منطقه توسعه نیافته است.» او هم به کارخانه های اطراف حریم ری اشاره می کند ولی برخلاف گفته های اینگونه، وضعیت صنایع ری چندان مساعد نیست. بخش مهمی از کارگردان کارخانه های صنعتی جنوب تهران از اسلام شهر و ورامین تامین می شود. براساس برآوردهای رسمی، اهالی ری به صورت دقیق به کارمندان دولت، مشاغل ازاد، کشاورزان و کارگردان صنعتی تقسیم می شوند. به گفته شهرسابق شهرری، در میان منطقه ری، تنها یک بخش به صورت اختصاصی در محله کارگر نشین شناخته می شود. معاون سابق شهرداری منطق ری را چنین تقسیم بندی می کند:«نفرآباد که در ضلع جنوبی حرم قرار گرفته، بیشتر بازاری ها و افراد مذهبی هستند. در دولت آباد، افرادی زندگی می کنند که معروف به کربلایی ها هستند. این گروه توسط صدام حسین از عراق اخراج شده بودند و به شهرری آمدند. ضلع شمالی این منطقه هم گروهی دیگر از مهاجرین عراقی هستند. بیشترین تعداد ساکنان این منطقه از نیروهای سپاه قدس هستند.  در دولت آباد، طبقه متوسط فرهنگی زندگی می کنند. در چشمه علی طبقه کارگر و قدیمی زندگی می کنند.سمت شرقی حرم، طبقه متوسط زندگی می کنند. از سه راه ورامین به سمت حرم وضع مالی بالاتر از طبقه متوسط دارند.» کارخانه های اطراف این منطقه به صورت عمده از نیروهای بومی استفاده می کردند. مدیر یک کارخانه نساجی در همین منطقه می گوید:« کارگران کارخانه بیشتر از اهالی ری  و ورامین هستند. خوشبختانه طی سال های گذشته به دلیل فرهنگ و شیوه رفتار اهالی ری، هیچ اعتصاب کارگری در این منطقه رخ نداده است. اهالی ری صبر و شکیبایی بالایی دارند.» گفته های او را یکی از مدیران سابق میانی چیت ری هم تایید می کند:«طی مدتی که کارخانه به صورت فعالانه کار می کرد، موردی از اتفاقات ناخوشایند گزارش نشد. خوشبختانه روحیات مذهبی اهالی ری سبب شده بود تا آنها رفتاری معقول داشته باشند.» کارخانه های اطراف شهرری، طی 5 سال گذشته به دلیل حواشی صنعتی و مالی اقتصاد ایران با بحران هایی مواجه شده اند. کارخانه چیت ری به صورت کامل تعطیل شده است. حتی تابلوی کارخانه هم از صدر در ان پایین کشیده شده است. کورپزخانه های اطراف ری هم به دلیل طرح های شهرداری تهران به صورت نیمه تعطیل درآمده است. علی صدیقی مدیر سابق چیت سازی ری در گفت وگو با خبرگزاری ایسنا در مورد دلایل تطیلی این کارخانه گفته بود:« کارشناسان یک کارخانه را موجودی زنده توصیف کرده اند و در همان حال قائل به مرگ صنعتی هم هستند. یعنی کارخانه ای بعد از گذر از دوران جوانی و میانسالی به دوران پیری رسیده و سپس می میرد، چنین روندی برای چیت سازی ری نیز اتفاق افتاد. در کشور ما دیگر توجیه اقتصادی ندارد که روی زمینی که هر متر آن یک میلیون تومان قیمت دارد، کار نساجی کرد و سهامداران چیت سازی هم با دید اقتصادی تصمیم به تعطیلی و تخریب چیت سازی گرفتند. در سایر شهرهای ایران مانند تبریز، قروین و کرج هم مشابه کارخانه چیت سازی ری وجود داشت که دیگر اثری از آنها نیست. بعد از بالا رفتن قیمت زمین در مناطق مسکونی و تجاری بسیاری از صنایع تصمیم گرفتند برای ادامه فعالیت به شهرکهای صنعتی بروند. سایر کارخانه های مشابه مانند چیت تهران و ممتاز هم برای همیشه تعطیل شدند.» چیت سازی ری زمانی بزرگترین کارخانه نساجی ایران بود. این کارخانه ۵۲ هزار دوک ریسندگی داشت. هر سه مرحله ریسندگی، بافندگی و رنگرزی در این کارخانه انجام می شد. کارخانه ۱۴۰۰ ماشین بافندگی داشت. روزی به طور متوسط ۱۲۰ هزار متر پارچه در این کارخانه رنگرزی و تکمیل می شد. این کارخانه در دوران اوج دو هزار و ۴۰۰ نفر کارگر داشت.  براساس اعلام مسولان کنونی شهرداری ری، چیت سازی بزودی به مجتمع فرهنگی بدل می شود. گفته های مدیران دولت دهم نشان می دهد، اقتصاد ری همچنان درامدزا باقی مانده است ولی آمارهای رسمی نشان می دهد، شرایط با گذشته تغییر کرده است. اقتصاد ری مانند گذشته به کشاورزی وابسته نیست. ری با وسعت مراتع ۱۶۶۲۰۰ هکتاری در میان ۱۲ شهرستان استان تهران پس از فیروزکوه، ساوجبلاغ و دماوند رتبه چهارم را داراست. 50 درصد کشاورزی ری مکانیزه و 50 درصد هم به روش سنتی صورت می گیرد. یکی از بزرگترین دانشگاه های کشاورزی تهران در صفاییه شهرری قرار دارد. فرآورده های کشاورزی شامل گندم، نباتات، علوفه ای، پنبه، چغندر قند و ذرت و تره بار است. از لحاظ باغداری ۲۰۰۰ هکتار از اراضی شهر ری را تاکستان پوشانده و ۲۰۰۰ هکتار آن شامل سیب گوجه، آلو، زرد آلو، هلو، آلبالو و گلابی است.  با این وجود یکی از استاتید دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرری می گوید:« زمین های داخل شهر به دلیل افزایش قیمت ملک به هر ترتیبی بود تغییر کاربری دادند و به مجموعه های مسکونی بدل شدند. زمین های کشاورزی اطراف منطقه هم به دلیل اینکه کشت سنتی دارند، بازدهی پایینی پیدا کرده اند. بنابراین کشاورزی ری دیگر مانند سابق نیست.»

جمعیت اصلی شهرری را تا چند سال قبل کشاورزان تشکیل می دادند. فرماندارسابق شهرری نقل می کند همچنان بخش مهم اقتصاد شهرری از سوی کشاورزان اداره می شود ولی طی سال های گذشته همزمان با بحران های اقتصادی و ناتوانی کشاورزان در اداره کسب وکارخود واگذاری زمین های کشاورزی در شهرری رونق گرفته است. واگذاری زمین ها تا اندازه ای ادامه داشت که فرمانداری ری طی اطلاعیه ای از کشاورزان درخواست کرد زمین های خود را واگذار نکنند. یکی از کشاورزان منطقه می گوید:« تا 20 سال قبل اگر به شهرری می امدید، باغچه های صیفی جات همه جای شهرپراکنده بود ولی حالا خیلی کم شده است. محصول اصلی شهرری ذرت، گندم و صیفی جا است. در حال حاضر بیشتر مزارع خارج از شهر قرار دارند. مزارع داخل شهر همگی تغییرکاربری داده اند.» اما درآمدهای صنعت و کشاوزی ری چندان برای این منطقه راهگشا نبوده است.  درآمدهای صنعتی ری هم به صورت مستقیم به منطقه نمی رسد.  تاجران شهردار سابق ری می گوید:« درآمدهای ری به خزانه واریز می شود و بنابراین کارخانه ها به صورت مستقیم در اقتصاد ری اثرگذاری ندارند. به طور دقیق به شما بگویم که درآمدهای حاصل از فعالیت کارخانه های شهرری،  حتی هزینه های اداری کارمندان شهرداری را هم تامین نمی کند.» او اعتقاد دارد شهرری تنها در دهه 70 مورد توجه مسولان سیاسی کشور بوده است:« آقای کرباسچی شهردار تهران به بنده گفتند شما به شهرری بروید و کاری کنید از تهران جلوتر بزند.» طرح توسعه ری در همین دوران کلید خورد. ساختمان های نوساز اطراف میدان نماز و حاشیه ری، در همین دوران ساخته شدند. تنها در یک نمونه فردی 50 هزار متر زمین در این منطقه خریداری کرد و 10 هزار متر ان را به ساخت خانه های آپارتمانی اختصاص داد. تاجران می گوید:« این خانه های نوساز با استقبال اهالی ری مواجه شد. بخش مهمی از همین خانه ها توسط جوانان ری خریداری شد.» کرمی معاون او اضافه می کند:« البته خانه های جدید قدری بافت را تغییر داد ولی موجب توسعه شهرری هم شد. در سال های بین 1370 تا 1385 بیشترین حجم خانه سازی ها در شهرری صورت گرفت.همین خانه سازی ها افرادی جدید را به شهرری آورد. برخی از مستاجران تهران به شهرری امدند و صاحب خانه شدند. جمعیتی حدود 10 درصد هم از ورامین و اسلام شهر به منطقه آمدند. بنابراین بافت اجتماعی منطقه تغییرات زیادی پیدا نکرد.» از سوی دیگر تاجران اعتقاد دارد، نوسازی های دهه 70 هیچگاه دیگر در ری رخ نداد:« خیابان فدائیان اسلام مرکز دباغی و انبارها بود. این کارگاه ها از نظر ورودی شهر را خراب کرده بودند. در همین دوران دباغی ها جمع شدند و به منطقه ای دیگر انتقال یافتند.» کمال اطهاری اقتصاددان و جامعه شناس و ازاهالی سابق شهرری می گوید:« روحیه مذهبی و فعالیت درهیئت های مذهبی شاخص شهرری است. این منطقه به صورت ویژه مذهبی است. نکته دیگر درمورد شهر ری اصالت منطقه است. با دقت می توانید متوجه شوید که اهالی شهرری دردوره های تاریخی مختلف اجازه نداده اند تا افراد حاشیه نشین وارد این شهر شوند. همین موضوع می رساند که اصالت و کنترل شرایط شهری برای ساکنان شهرری اهمیت بالایی دارد. اهالی شهر بیشتر از فعالان بازار تهران بوده اند. به همین دلیل آنها را باید با روحیه بور‍ژوایی تفسیر کرد. شهرری ازنظرفرهنگی به نقاط شرقی تهران مانند خیابان های تهران پارس و پیروزی شباهت دارد. ویژگی مهم اهالی شهر فرهنگ سنتی و اصیل است.» گفته های او در شیوه ساختمان سازی و رفتار اهالی شهر نمایان تر می شود. حضوراتوبان هی پرتعداد در شهر سبب شده تا ارتباطات مردم در شهر تا حدودی دگرگون شود. یک فروشنده سوپرمارکت در حوالی خیابان آوینی شهرری می گوید:« تا چند سال قبل این همه خیابان بزرگ درشهر نبود. خیابان ها رفت و آمدهای مردم را خیلی آسان کرده است ولی کاسبی ما خراب شده است.» به خیابان روبروی فروشگاه خود اشاره می کند و می گوید:« این خیابان خیلی شلوغ است.بین بلوار هم نرده کشیده اند. مردم حوصله نمی کنند از  پله هوایی رد شوند و این طرف خیابان بیایند. به خاطرهمین از همان سمت خرید می کنند. اینطورکار وکاسبی ما دچار رکود شده است.»

سیاست ری

اهالی ری با وجود اعتقادات مذهبی به گفته یک جامعه شناس رفتار سیاسی مشخصی از خود بروز می دهند ولی انتخاب های سنتی و همیشگی ندارند. در انتخابات مجلس نهم، حسین فدایی از اهالی باسابقه ری پس از حدادعادل، محمد حسین ابوترابی فرد، مرتضی آقا تهرانی، علیرضا مردنی و مسعود میرکاظمی به جایگاه ششم رسید. فدایی از نیروهای با سابقه ری است. یک فروشنده سوپرمارکت در حوالی دفتر او در حالی که کنار ظرف های بزرگ حبوبات نشسته، می گوید:« آدرس دفتر ایشان را همه دارند.» هرچند دفتر او دیگر وجود ندارد. فدایی با این وجود همچنان اعتقاد دارد، ری مهمترین پایگاه سیاسی اوست. او در سایت شخصی خود می نویسد:« می گویند فلانی دارای ویلا در شمال و کارخانه و چه و چه هست یادم است همان زمان هم فرزند یکی از مسئولین ارشد که الان در انگلیس به سر می برد به یکی از جوانان جمعیت ایثارگران گفته بود که می خواهیم این مطالب را علیه فدایی منتشر کنیم که از قضا اکنون این دروغ ها از سوی افرادی منتشر می شود که ادعای مخالفت با فتنه و آن فرزند فتنه گر دارند. البته می دانم از چه کانونهایی عده ای دنبال پرونده سازی علیه سربازان انقلاب هستند و خدا آنها را رسوا می کند. افتخار است برای بنده که ولایت مدار هستم لیکن عده ای مطالب مخدوش و غیر قابل استناد را مطرح می کنند تا این افتخار بنده را در افکار عمومی دچار آسیب کنند این لطف الهی است که بنده از زندگی ساده ای در جنوبی ترین نقطه شهر تهران یعنی در شهرری زندگی می کنم.» سیاست در ری به هیات های مذهبی گره خورده است. حضور دو روحانی سرشناس در شهرری هم فضای این منطقه را با دیگر نقاط تهران متفاوت کرده است. آیت الله ری شهری و آیت الله غیوری دو قطب سیاسی و مذهبی منطقه به شمار می روند. براساس گفته های 4 مدیر سابق دولتی در شهرری، آیت الله غیوری بیشترین نفوذ اجتماعی را در میان مردم دارد. ایشان مدرسه و موسسات خیریه ای را در شهرری راه اندازی کرده اند. بخش مهمی از وجوهات بازاری های شهرری به صورت ماهیانه به ایشان تحویل می شود و در نهایت هزینه موسسات خیریه از طریق همین کمک های مردمی جمع اوری می شود. تاجران شهردار سابق ری می گوید:« آیت الله غیوری از نیروهای با سابقه و انقلابی شهرری است که جایگاه بسیار بالایی در میان مردم دارد. ایشان واقعا شیخ شهرری هستند و گفته هایشان در مردم اثرات زیادی دارد.» آیت الله در دهه 70 چندباری هم در نماز جمعه شهرری به دفاع از برنامه های توسعه ای دولت پرداخت. موسسه باقیات الصالحات توسط ایشان اداره می شود و از خدمات آموزشی تا عمرانی را به اهالی ری ارائه می دهد.

فرهنگ ری

شهرری سینمای مستقل و فرهنگسرای مستقل از تهران را در دل خود جایی داده است. اما بررسی سوابق منطقه نشان می دهد، راه اندازی مراکز فرهنگی مدرن در شهرری با دشوارهای هایی همراه بوده است. سال 1379 شهرداری قصد ساخت سینمایی در مرکز شهرری را داشت ولی مقاومت های مردمی و اعتراضات گسترده هیات ها سبب شد تا شهرداری قید تاسیس سینما «راگا» را بزند. کرمی معاون سابق شهرداری ری می گوید:« محل سینما در حوالی حرم بود که بعد ازاین مخالفت ها انتقال پیدا کرد.» اهالی ری در حال حاضر چندان مانند سابق نیستند. نسل جوان ری با وجود ریشه های مذهبی، با راه اندازی سالن سینما در منطقه مخالفتی ندارد. یک فروشنده جوان در اطراف حرم می گوید:« اتفاقا خوب است که در این حوالی هم مراکزی باشد تا جوانان بتوانند وقتشان را بگذرانند.» دختردانشجویی از اهالی شهرری که در دانشگاه یادگارامام شهرری تحصیل می کند هم می گوید:« شهرری از نظر فرهنگی مراکز زیادی ندارد. ما هر وقت قصد سینما رفتن داشته باشیم باید به تهران برویم. اینطور هم هزینه ها بالا می رود و هم وقتمان خیلی تلف می شود.»  فضای سنتی شهرری، از آمارهای رسمی نیز نمایان است. براساس اعلام ثبت احوال ری،  در شش ماه پایانی سال 1389 حدود 672 مورد طلاق در شهرری ثبت شده است. امار ازدواج های ثبت شده برای همین دوره زمانی عدد 2892 مورد است. این رقم در قیاس با مناطق دیگر تهران، پایین ترین عدد است.  یکی از دفترخانه داران شهرری در این مورد می گوید:« با توجه به شرایط خاص شهرری اینجا طلاق خیلی مرسوم نیست. البته اینطورنیست که فرهنگ شهرری از تهران و جاهای دیگر خیلی متفاوت باشد ولی بالاخره کمتر از جاهای دیگر طلاق ثبت می شود.» بررسی شیوه نامگذاری، در شهر ری هم انتخاب های مذهبی را نمایان می سازد. بیشترین تعداد اسامی انتخابی برای پسران در سال 1390 با 176 مورد برای امیرعلی و دختران با 161 مورد برای فاطمه بوده است.

مردم ری

تابلوی آبی رنگ با پس زمینه سفید ابتدای ورودی شهر و برروی اولین پله عابر پیاده نصب شده است. به خط درشت برروی تابلو نوشته شده:« به ری قبله تهران خوش آمدید.» سمت راست تابلو و پل هوایی ردیف تعمیرگاه های خودرو قرار گرفته است. چند قدمی دورتر از ورودی شهر تابلوهای راهنمای بسیاری سعی می کنند تا مسافران را به سوی «حرم شاه عبدالعظیم حسنی» راهنمایی کنند. برروی تابلوهای سبز رنگ با خط درشت نوشته اند به سمت «حرم مطهر» بیشترین تعداد تابلوهای راهنما مسافران را به همین سو هدایت می کنند. کنارهمین تابلوها در بلوار مرکزی شهر، نشانه های دیگری از رفتار مذهبی ساکنان ری نمایان شده است. تابلوهای کوچک آبی رنگ در اصلی ترین بخش میدان شهر نصب شده «سبحان الله»،« الله صمد»،«استغفرالله» و«یا احسن اخالقین» تابلوها همینطور ادامه پیدا می کنند تا به حرم می رسند. مرد میانسالی درکنار یکی از همین تابلوها  ایستاده است.  او می گوید:« این تابلوها خیلی وقت قبل نصب شده است. اگر دقت کنید، می بینید که حتی رنگ و روی آنها هم رفته است. شهرداری این تابلوها را نصب می کند.» بزرگترین ادارات مهم دولتی شهر در اطراف میدان «نماز» تجمیع شده اند. میدان نماز برای اهالی شهرری سابقه تاریخی بسیار مهمی دارد. میدان وسعتی بیش از یک هزار متر دارد. تابلوهای راهنمایی سمت غربی میدان رهگذران را به سمت «بهشت زهرا» و «حرم حضرت امام» راهنمایی می کند. سمت راست میدان هم به مقبره شهدای گمنان رسیده است. مردی از اهالی بومی منطقه می گوید:« اینجا خیلی سابقه تاریخی هم دارد. چرا به آن توجه نمی کنید. مردم شهر هم بیشترشان مذهبی هستند. خانم ها بیشتر چادر سر می کنند. البته دخترهای جوان مانتو می پوشند ولی حجاب آنها هم کامل است. از این نظر خیلی شبیه تهران نیست. البته این را که می گویم فکر نکنید اینجا بی حجابی نیست. هست ولی خوب به نسبت تهران کم است.» خانمی با چادر مشکی و مانتوی قهوه ای سمت شمالی میدان ایستاده است. می گوید:« اهل شهرری هستم. همین جا به دنیا آمدم. بالاخره روحیات مردم اینطور شکل گرفته است. دخترهای جوان هم در شهرری روحیات مذهبی دارند. کمتر مذهبی هم هست ولی بخش عمده اینطور نیستند.» شهر ری بیش از 26 امامزاده را در خود جایی داده است. شاه عبدالعظیم مسافران شهرستانی بسیاری را هم در خود جایی می دهد. ظهر روز جمعه تعداد بسیار زیادی خودروهای شخصی با پلاک های غیر از تهران و شهرری در پارکینگ امامزاده پارک شده اند. پلاک های 15 ( شهر تبریز)، 91( اردبیل)،98(ایلام)، 68 (کرج)، 78(اسلامشهر)،87(زنجان)،96(سمنان)،19(قم)،49(یاسوج)،31 (خرم آباد) بیشترین فروانی را دارند. 5 اتوبوس هم درکنار پارکینگ امامزاده پارک کرده اند. تاجران شهردار سابق ری اعتقاد دارد:« با توجه به اینکه بخش مهمی از این مسافران در ری سکونت نمی کنند بنابراین، از نظر توریسم درآمدهای زیادی به ری نمی رسد. بیشتر این افراد به شهرری می آیند چند ساعتی را در حرم می گذرانند و می روند. در این شرایط البته کسب و کار قدری رونق می گیرد ولی توریسم درآمد زایی بالایی برای شهرری ندارد.» خانم میانسالی می گوید:« به همراه مادرم، خاله ها و دختر خاله ها به شهرری آمده ام.همسرم کارمند دولت است. به همین دلیل نمی تواند مرخصی بگیرد و بیاید ولی شوهرخاله ما همراهمان است. در شهرری فقط به شاه عبدالعظیم می آیم. اگر قرار باشد، گردش هم بکنیم به بازار شهرمی رویم ولی دیگر درخود شهرجای خاصی نیست که برویم. این دومین بار است که با کاروان به شهرری آمده ایم.» ورودی امامزاده شاه عبدالعظیم شلوغ ترین بخش منطقه است. سمت راست در اصلی دو تابلوی بزرگ نصب شده است. یک تابلو به دوره های تخصصی زبان اختصاص دارد. دوره دوم آموزش نجوم وستاره شناسی می دهد. مسول برگزاری این دوره ها می گوید:« این مرکز زیر نظر حرم مطهر قرار دارد.» دوره های ستاره شناسی زیرنظر آستان امامزاده برگزار می شود. در صحن علنی هم تنها تابلوهای تحقیقاتی به برگزاری همین دوره ها اختصاص دارد. دفتر مرکزی موسسه هم در ظع غربی حرم قرار گرفته است. سمت راست ورودی اصلی حرم را به شیوه ای ساماندهی کرده اند که خانواده های مسافر فرصت استراحت پیدا کنند. قبرستان کناری صحن هم محل رفت و آمدهای مکرر به نظر می رسد. مردم سعی می کنند از روی قبرها عبور نکنند ولی فشردگی چینش قبرها سبب شده تا گذر بدون برخورد به قبرها دشوار شود. جوانی سی ساله، به همراه همسرخود به امامزاده آمده است. در میان قبرها به جست و جوی نام مشخصی رفته اند. می گوید:« پدربزرگ خانم من اینجا دفن شده است. الان به سختی قبر او را پیدا می کنیم. البته مجوز کف و دفن جدید نمی دهند ولی بازهم اینقدر بزرگ شده که قبر را پیدا نمی کنیم. من و خانم هردو متولد شهرری هستیم. امامزاده شاه عبدالعظیم مشخصه این شهر است. بخش مهمی از مردم شهر درتهران کار می کنند. به همین دلیل نمی توان به درستی بین تهران و شهرری تفکیک کرد ولی بالاخره شهرری مشخصات خودش را هم دارد. مثلا اینجا هیئت مذهبی خیلی زیاد است.» زن جوان چادرمشکی برسرکرده است و می گوید:« بیرون از امامزاده مانتو می پوشم. البته مانتوی بلند با رنگ های تیره است ولی در امامزاده چادر سرمی کنم. این از مقررات امامزاده است.» یکی از خادمین حرم در گوشه دیگری از صحن ایستاده است.  با دست سعی می کند، زائران را هدایت کند. بیشتر مراجعان به حرم را مسافران شهرستانی تشکیل می دهند. همگی آنها در اطراف سحن اصلی زیراندازه های انداخته اند و با تجهیزات نسبتا کاملی سعی می کنند. در میان جمع گوشه نشینان حرم بیشترین تعداد سعی می کنند با نان و پنیرغذایی برای نهار خود بسازند. نان و پنیر، نان و پنیر و گوجه، نان و پنیرو هندوانه و کالباس و گوجه و خیارشور اصلی ترین ترکیب غذایی مسافران را تشکیل می دهد. مهمترین شخصیتی که روزانه قدم به صحن حرم می گذارد، آیت الله ری شهری است. تولیت حرم مطهر برعهده این روحانی بلندپایه کشور قرار گرفته است. اداره دانشگاه علوم حدیث هم از سوی ایشان صورت می گیرد. آیت الله ری شهری خود از اهالی شهرری به شمار می آید. مردم شهر همگی او را به خوبی می شناسند. آیت الله مدتی هدایت وزارت اطلاعات را برعهده داشته است. درحال حاضر او دانشگاه علوم حدیث را اداره می کند. جوانی 25 ساله در صحن حرم ایستاده است. شلوار پارچه ای مشکی و پیراهن سفید برتن دارد. عینک برچشم زده است و ته ریش هم دارد او می گوید:« آیت الله ری شهری دردانشگاه حضور دارند و به کارها رسیدگی می کنند.»

دانشگاه علوم حدیث از طریق کنکورسراسری دانشجوجذب می کند. در مقابل ورودی اصلی دانشگاه تابلوی بزرگی نصب شده که به صورت دقیق شرایط پذیرش دانشجو را توضیح می دهد. فروشنده ای در بازار شهرری فریاد می کشد و سعی می کند از این طریق مشتری ها را جذب خود کند.

او پیراهن سفیدی پوشیده که لکه های مشکی اطراف اش را پوشانده است. می گوید:« اینجا همه روحیه مذهبی دارند ولی بیشتر مربوط به پدرو مادرها می شود، بچه ها خیلی اینطورنیستند.» او برچسب حراج به اجناس فروشگاه خود زده است و سعی می کند با فریادهای مدام مشتری ها را به سمت خود جذب کند. در قسمت پشتی بازار و همجوار حرم تنها مسافرخانه باقی مانده شهر قرار دارد. مسافرخانه با سنگ های مرمر سفید تزئین شده است. ساختمان سه طبقه بیشتر نیست. بخش زیری ساختمان توسط فروشگاه های بازار محاصره شده است. زیر تمامی پنچره های مسافرخانه کاشی های آبی رنگ با میناکاری ظریف نصب شده است.

کاشی ها در طبقات بالایی ساختمان فرسوده شده و بخش مهمی از آنها ریزش کرده است. صاحب مسافرخانه می گوید:«رونق گذشته وجود ندارد. حالا مسافرها به اطراف حرم می روند و همانجا می خوابند. اگر کسی هم توان مالی بیشتری داشته ّباشد به تهران می رود یا در خانه اقوامش سکونت می کند. الان که مهر ماه است، تقریبا تمامی اتاق های مسافرخانه خالی هستند.»

براساس تحقیقی که نیروی انتظامی در منطقه صورت داده است، اهالی ری بیش از دیگر ساکنان تهران در طرح هایی مانند برخورد با ارازل و اوباش مشارکت داشته اند. در پژوهش نیروی انتظامی که در مجله راهبرد منتشر شده، آمده است:« نتایج برخورد مردم با طرح امنیت اجتماعی اکثرمردم گزارش کردند که پس از اجرای طرح مبارزه با اراذل و اوباش توسط سرکلانتری نهم شهر ری مردم در شهر ری شبها با آرامش بیشتری در محله های تردد می کردند. همچنین از خالی گذاشتن منزل به مدت چند روز هراسان بودند. و نیزگزارش کردند وقتی در خانه بودند احساس آرامش و آسودگی نبودند مردم اعلام کردند پس از اجرای طرح امنیت اجتماعی توسط توسط سرکلانتری نهم شهر ری در شهر ری خود وخانواده شان احساس امنیت بیشتری می کنند.» کنار برج «طغرل» در ظهر روزجمعه تابستانی، سه جوان از ترک موتور پیاده می شوند. راننده موتور قدری از منطقه فاصله می گیرد. دو جوان دیگر بسته ای را جابه جا می کنند و به سرعت از منطقه دور می شوند. ری حتی با طرح نیروی انتظامی، برنامه های دولت برای جدایی از تهران، ایده های وزارت صنعت و معدن و تجارت برای رونق صنایعش و حتی با وجود هیات های مذهبی، همچنان گرفتارهای خود را دارد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir