بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : شنبه 7 مرداد 1396      11:22

زنگ هشدار تراز تجاری

اقتصاد ایرانی: جدیدترین آمار گمرک از تجارت خارجی ایران در چهار ماه منتهی به تیرماه امسال از علامت هشدار در تراز بازرگانی کشور حکایت دارد؛ به طوری که در مدت زمان مورد بررسی با کاهش صادرات در تمام گروه های کالایی از یکسو و افزایش واردات از سوی دیگر، تراز بازرگانی کشور منفی شده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، بررسی ها نشان می دهد اگرچه بعد از برجام به واسطه گشایش های اقتصادی و اثرات روانی توافق ایران با گروه ۱+۵، تراز بازرگانی کشور بعد از ۳۷ سال مثبت شد، اما چون این گشایش ها با حمایت متغیرهای بنیادی (اصلاح نرخ ارز) همراه نشد، تجارت خارجی ایران در وضعیت هشدار قرار گرفته است. مقایسه آمارهای گمرک نشان می دهد تراز بازرگانی کشور در سال ۹۴ حدود منفی ۴۰۰ میلیون دلار ثبت شده، این در حالی است که در سال گذشته تحت تاثیر اثرات روانی ناشی از اجرای برجام، تراز بازرگانی ایران با رشد مثبت، به بیش از دو میلیارد دلار رسیده بود. با این حال، به دلیل اینکه روند نرخ واقعی ارز (به عنوان مهم ترین متغیر اثرگذار در تراز بازرگانی) منفی بوده، این موضوع اثر خود را در کاهش صادرات و در نتیجه افزایش رشد منفی تراز بازرگانی در سال جاری نشان داده است.

زنگ هشدار تراز تجاری به صدا درآمده است. براساس جدیدترین آمار گمرک ایران که به تازگی منتشر شده، در ۴ ماه منتهی به تیرماه سال جاری، تراز تجاری ایران منفی شده است. پس از برجام به واسطه گشایش های ناشی از این اتفاق و اثر روانی آن در وضعیت اقتصادی کشور، پس از ۳۷ سال شاهد تراز تجاری مثبت در کشور بودیم. اما به دلیل اینکه این موضوع با حمایت متغیرهای بنیادی (نرخ ارز) همراه نشد، عمر تراز تجاری مثبت هم کوتاه شد و امسال شاهد تداوم آن نبودیم. کارنامه صادرات در ۴ ماه منتهی به تیر ۱۳۹۶ در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته از افت ارزشی ۹.۵۴ درصدی حکایت دارد و در مقابل، میزان واردات در این مدت، رشد ارزشی ۲۳.۹۷ درصدی داشته است. البته آمارهای منتشر شده، تجمیع میزان تجارت در ۴ ماه ابتدایی سال است. به همین دلیل جزئیات تجارت در ماه های گذشته در دسترس نیست. حجم تجارت خارجی در مدت زمان مذکور ۲۹ میلیارد و ۲۷۲ میلیون دلار بوده و با سبقت گرفتن واردات از صادرات طی این مدت، تراز تجاری کشور هم در ۴ ماه منتهی به تیرماه منفی ۲ میلیارد و ۳۵۴ میلیون دلار رقم خورده است. کارشناسان اعتقاد دارند در حال حاضر مهم ترین متغیر اثرگذار در تراز تجاری، نرخ ارز است. اما به دلیل اینکه روند نرخ واقعی ارز در ۴ سال اخیر منفی بوده، بر صادرات اثر کاهشی می گذارد که نتیجه آن نیز تراز تجاری منفی است.

تحلیلگران اعتقاد دارند که روند تجارت در چند سال اخیر حاکی از بدتر شدن وضعیت تجارت خارجی است. اگر به آمارهای ۴ ماه منتهی به تیرماه سال های ۹۴، ۹۵ و ۹۶ نگاهی بیندازیم و تراز تجاری این سال ها را با یکدیگر مقایسه کنیم، پی به وخامت حال تجارت می بریم. تراز تجاری در سال ۹۴ که هنوز سند برجام امضا نشده بود، منفی ۳۸۷ میلیون دلار بوده است. در سال ۹۵ با امضای برجام، جو روانی این رفع محدودیت ها تاثیر مثبت خود را در تجارت خارجی نیز نشان داد و تراز تجاری ایران در ۴ ماه منتهی به تیر ۱۳۹۵، مثبت ۲ میلیارد و ۱۲۳ میلیون دلار بود. اما در طول سه سال اخیر، تنها در سال ۹۵ تراز تجاری ایران مثبت بوده و امسال نیز به تراز تجاری منفی بازگشتیم و این بار فاصله واردات و صادرات حتی بیشتر از سال ۹۴ است. تراز تجاری سال ۹۶ معادل ۲ میلیارد و ۳۵۴ میلیون دلار به نفع واردات رقم خورده که نشان از فاصله گرفتن قابل توجه واردات از صادرات دارد. البته شاید بخشی از دلایل تراز منفی ایجاد شده در سال جاری را بتوان به انتخابات و ماه رمضان مربوط دانست. اما آنچه مشخص است، روند مناسبی در تجارت خارجی کشور طی نمی شود.

البته پیش از این، هشدار کاهش صادرات از سوی وزیر صنعت، معدن و تجارت داده شده بود. محمدرضا نعمت زاده، تنش های منطقه ای و از دست دادن بازارهای منطقه را دلیل اصلی کاهش صادرات اعلام کرد. البته تحلیل کارشناسان در مورد کاهش صادرات در سال ۹۶ با یکدیگر متفاوت است. برخی بر این باورند که محیط کسب و کار در کشور نامساعد است و تولید در این محیط، به سختی انجام می پذیرد. همچنین به میزان خام فروشی نیز اشاره دارند و آن را هم ناشی از کوتاهی در به وجود آوردن ساز و کار درونی کردن ارزش افزوده در اقتصاد می دانند.

حجم تجارت خارجی

آمارهای منتشر شده از سوی گمرک ایران نشان می دهد میزان واردات در ۴ ماه منتهی به تیر سال ۹۶ به لحاظ وزنی معادل ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تن است و به لحاظ ارزشی توانسته ۱۵ میلیارد و ۸۱۳ میلیون دلار را رقم بزند. این در حالی است که میزان واردات در مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی ۹ میلیون و ۹۵۸ هزار تن و به لحاظ ارزشی ۱۲ میلیارد و ۷۵۶ میلیون دلار بوده است. در نتیجه، در این بخش از تجارت خارجی با افزایش ۱۳.۴۸ درصدی به لحاظ وزنی و افزایش ۲۳.۹۷ درصدی به لحاظ ارزشی مواجه بوده ایم.

بخش دیگر تجارت خارجی که شامل صادرات بوده نیز حاکی از آن است که در ۴ ماه منتهی به تیر ۹۶ میزان صادرات، رقمی معادل ۳۷ میلیون و ۶۳۷ هزار تن را به لحاظ وزنی و ۱۳ میلیارد و ۴۵۹ میلیون دلار را به لحاظ ارزشی تجربه کرده است. این در حالی است که میزان صادرات در مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی ۴۲ میلیون و ۵۲۳ هزار تن و به لحاظ ارزشی، ۱۴ میلیارد و ۸۷۹ میلیون دلار در کارنامه صادراتی ۴ ماه منتهی به تیرماه سال گذشته ثبت کرده است. بر این اساس، میزان صادرات به لحاظ وزنی افت ۱۱.۴۹ درصدی و به لحاظ ارزشی افت ۹.۵۴ درصدی را نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته نشان می دهد.

اقلام عمده و مقاصد صادراتی

به گفته کارشناسان آنچه آمارهای تجارت خارجی کشور روایت می کنند، آن است که در افزایش صادرات با ارزش افزوده بیشتر توفیق نداشته ایم و متاسفانه کالاهای صنعتی، کشاورزی و معدنی کمترین سهم را داشته اند که این، جای تامل دارد و باید راهکاری برای خروج از این وضعیت پیدا کرد؛ این در حالی است که هر تن کالای صادراتی ایران، به رغم اینکه نسبت به چهارماهه ابتدایی سال قبل، ۲.۵ درصد به لحاظ ارزشی رشد داشته، ولی به ۳۵۸ دلار رسیده که نشانگر خام فروشی در صادرات است.

براساس این گزارش، آمار صادرات قطعی به تفکیک میعانات گازی، پتروشیمی و سایر کالاها حکایت از آن دارد که صادرکنندگان توانسته اند در بخش پتروشیمی، ۹ میلیون و ۵۵۵ هزار تن از این کالا را که ارزشی معادل ۴ میلیارد و ۶۸۹ میلیون دلار داشته، در طول ۴ ماه منتهی به تیر امسال به بازارهای جهانی صادر کنند. سهم وزنی کالاهای پتروشیمی از کل صادرات در مدت زمان مذکور ۲۵.۳۹ درصد و سهم ارزشی آن ۳۴.۸۴ درصد است. میزان صادرات این کالا در مدت زمان مشابه سال گذشته، به لحاظ وزنی ۹ میلیون و ۹۱۹ هزار تن با سهم ۲۳.۳۳ درصدی از کل میزان صادرات و به لحاظ ارزشی، ۴ میلیارد و ۸۷۰ میلیون دلار با سهم ۳۲.۷۳ درصدی بوده است. بنابراین صادرات این کالا در ۴ ماه منتهی به تیرماه سال جاری در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ ارزشی افت ۳.۷۲ درصدی و به لحاظ وزنی افت ۳.۶۷ درصدی را تجربه کرده است.

همچنین در ۴ ماه منتهی به تیر سال جاری، ۵ میلیون و ۹۰۳ هزار تن میعانات گازی به ارزش ۲ میلیارد و ۳۱۵ میلیون دلار صادر شده که دارای سهم وزنی ۱۵.۶۸ درصد و سهم ارزشی ۱۷.۲۰ درصد از کل صادرات است. صادرات این کالا در مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی ۶ میلیون و ۶۸ هزار تن و به لحاظ ارزشی ۲ میلیارد و ۴۱۶ میلیون دلار بوده که توانسته از کل صادرات در آن مدت، سهم وزنی ۱۴.۲۷ و سهم ارزشی ۱۶.۲۴ را از آن خود کند. بنابراین در این بخش نیز صادرات میعانات گازی با افت وزنی ۲.۷۲ درصدی و افت ارزشی ۴.۱۷ درصدی مواجه بوده اند.

در سایر کالاها هم شاهد افت ارزشی و وزنی صادرات نسبت به مدت زمان سال گذشته هستیم. صادرات سایر کالاها در ۴ ماه منتهی به تیر سال جاری، به لحاظ وزنی ۲۲ میلیون و ۱۷۹ هزار تن و به لحاظ ارزشی ۶ میلیارد و۴۵۴ میلیون دلار بوده است. سهم وزنی این دست کالاها از کل صادرات در مدت زمان نام برده شده، ۵۸.۹۳ درصد و سهم ارزشی آنها، ۴۷.۹۶ درصد است. اما مقایسه حجم صادرات در این بخش با مدت زمان مشابه سال گذشته نشان می دهد، در ۴ ماه منتهی به تیرماه ۹۵، ۲۶ میلیون و ۵۳۶ هزار تن کالا به ارزش ۷ میلیارد و ۵۹۳ میلیون دلار به بازارهای بین المللی صادر شده و توانسته سهم وزنی ۶۲.۴۰ درصدی و سهم ارزشی ۵۱.۰۳ درصدی را از آن خود کند. بنابراین صادرات در سایر کالاها نیز با افت وزنی ۱۶.۴۲ درصدی و افت ارزشی ۱۴.۹۹ درصدی مواجه بوده است.

آمار و ارقام صادرات کالا نشان می دهد در سه بخش مذکور(پتروشیمی، میعانات گازی و سایر کالاها) نه تنها به لحاظ ارزشی افت داشته ایم بلکه به لحاظ وزنی نیز شاهد کاهش میزان صادرات بوده ایم. این موضوع نشان می دهد که خریداران کالاهای ایرانی در دنیا کاهش یافته اند. اقلام عمده صادرات طی ۴ ماه منتهی به تیرماه سال جاری شامل «میعانات گازی» به ارزش ۲ میلیارد و ۳۱۵ میلیون دلار و سهم ارزشی ۱۷.۲۰ درصد، «سایر روغن های سبک و فرآورده ها به جز بنزین» به ارزش ۵۱۲ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۸۱ درصد، «پلی اتیلن گرید فیلم با چگالی کمتر از ۹۴ درصد به جز نوع پودری» به ارزش ۴۸۵ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۶۰ درصد، «پروپان مایع شده» به ارزش ۴۴۶ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۳۲ درصد و «متانول» به ارزش ۴۲۶ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۱۷ درصد بوده است.

عمده صادرات کشور در چهار ماه منتهی به تیرماه سال ۹۶ به کشورهای چین، عراق، امارات، کره جنوبی و هند است. محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات در تحلیل خود از آخرین آمارهای تجارت خارجی کشور می گوید: در بحث صادرات نیز افت شدید صادرات به امارات و هند را شاهد هستیم که بیشتر این موضوع، به رفع تحریم ها برمی گردد و نشان می دهد که معاملات ایران با کشورهای طرف تجاری خود، بدون واسطه صورت می گیرد. صادرکنندگان ایرانی ۱۰ میلیون و ۳۳۹ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۸۴۱ میلیون دلار را به چین صادر کرده اند که در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته، به لحاظ وزنی افت ۷.۷۲ درصدی و به لحاظ ارزشی نیز افت ۲.۶۸ درصدی را تجربه کرده است.

دومین مقصد عمده کالاهای ایرانی، عراق است که توانسته تا پایان تیرماه در سال جاری، ۴ میلیون و ۱۳۵ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۲ میلیارد و ۵۲ میلیون دلار را در بازارهای خود جای دهد. میزان صادرات به این کشور در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته، به لحاظ وزنی با افت ۱۳.۷۱ درصدی و رشد ۶.۵۴ درصدی مواجه بوده است. بر این اساس، صادرکنندگان ایرانی کالاهای گران تری را به این کشور صادر کرده اند. سومین مقصد کالاهای ایرانی هم امارات است که صادرکنندگان ایرانی ۵ میلیون و ۹۵۸ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۳۷ میلیون دلار به این کشور صادر کرده اند. مقایسه این میزان صادرات با مدت زمان مشابه سال گذشته نشان می دهد صدور کالاهای ایرانی به لحاظ وزنی افزایش ۲.۹۶ درصدی و به لحاظ ارزشی کاهش ۱۵.۵۹ درصدی را تجربه کرده است. بنابراین کالاهای ایرانی ارزان تری به این کشور صادر شده است.

کره جنوبی چهارمین مقصد صادراتی کالای ایرانی است. در ۴ ماه منتهی به تیرماه سال ۹۶ معادل ۳ میلیون و ۳۴۸ هزار تن کالای ایرانی به ارزش یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار به این کشور صادر شده است. این میزان در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته حاکی از آن است که صادرات به کره جنوبی به لحاظ وزنی رشد ۱۷.۸۷ درصدی و به لحاظ ارزشی نیز رشد ۱۵.۹۶ درصدی را رقم زده است. هند پنجمین مقصد صادرات ایران است و در مدت زمان مورد بررسی ۳ میلیون و ۴۰۶ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۹۲۶ میلیون دلار را در بازارهای خود جای داده است. میزان صادرات به این کشور نشان می دهد که به لحاظ وزنی رشد ۶.۰۳ درصدی و به لحاظ ارزشی افت ۱۱.۸۲ درصدی نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته رقم خورده است. از سویی کالاهای ارزان تری نیز به این کشور صادر شده است. متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی نیز ۳۵۸ دلار بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل ۲.۲۹ درصد افزایش داشته است.

اقلام و کشورهای عمده وارداتی

اقلام عمده وارداتی طی ۴ ماه منتهی به تیرماه سال جاری شامل «برنج» به ارزش ۶۰۳ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۸۱ درصد، «ذرت دامی» به ارزش ۴۸۴ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۰۶ درصد، «وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر ۱۵۰۰ سی سی تا ۲۰۰۰ سی سی به جز آمبولانس و هیبریدی» به ارزش ۴۲۶ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲.۶۹ درصد، «لوبیای سویا» به ارزش ۳۳۸ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲.۱۳ درصد و «قطعات منفصله برای تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی با حجم سیلندر ۲۰۰۰ سی سی با ساخت داخل ۱۴ درصد تا کمتر از ۳۰ درصد به استثنای لاستیک» به ارزش ۳۱۱ میلیون دلار و سهم ارزشی ۱.۹۶ درصد بوده است. همچنین کشورهای عمده طرف معامله ایران نیز به ترتیب عبارتند از: چین، امارات، کره جنوبی، ترکیه و هند.

لاهوتی در این خصوص نیز عنوان می کند: واردات کشور را بیشتر کالاهای سرمایه ای، اساسی و قطعات منفصله تولید تشکیل می دهد؛ ضمن اینکه این موضوع نشان می دهد که کالای ساخته شده کمتری به کشور وارد شده و بیشتر واردات را کالاهای واسطه ای و سرمایه ای تشکیل می دهند؛ این امر نشان می دهد که واردات پشتیبان کیفی سازی و تولید کالاهای باکیفیت است و می تواند در ادامه مسیر، تولیدات ایرانی را با شرایط بهتری رقم زند. میزان واردات از چین نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته با رشد ۱۸.۸۳ درصدی به لحاظ ارزشی و افت ۶.۳۴ درصدی به لحاظ وزنی روبه رو بوده است، به عبارتی تجار ایرانی یک میلیون و ۲۹۴ هزار تن کالای چینی را به ارزش ۳ میلیارد و ۴۹۵ میلیون دلار وارد کرده اند. چین سهم ارزشی معادل ۲۲.۱۰ درصدی را از واردات به خود اختصاص داده است.

یک میلیون و ۵۶۱ هزار تن کالای اماراتی نیز به ارزش ۲ میلیارد و ۹۹۲ میلیون دلار در ۴ ماه منتهی به تیرماه سال جاری به بازارهای ایران وارد شده که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل، به لحاظ ارزشی رشد ۴۲.۲۴ درصدی و به لحاظ وزنی نیز رشد ۳.۸۹ درصدی را ثبت کرده است. کره جنوبی نیز توانسته در مدت زمان مورد بررسی ۴۴۲ هزار تن کالای تولیدی خود را که ارزشی معادل یک میلیارد و ۷۴ میلیون دلار دارد، به بازار ایران وارد کند. مقایسه آمار مدت زمان مشابه سال گذشته درخصوص تجارت با این کشور نشان می دهد که به لحاظ وزنی با رشد ۴.۳۱ درصدی و به لحاظ ارزشی با رشد ۱۵ درصدی روبه رو هستیم. ترکیه ۵۸۹ هزار تن کالا را به ارزش ۹۵۸ میلیون دلار و هند ۷۷۵ هزار تن کالا را به ارزش ۸۹۱ میلیون دلار به ایران وارد کرده اند. واردات از ترکیه به لحاظ وزنی و به لحاظ ارزشی نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، رشد داشته است. اما در واردات از هند به لحاظ وزنی شاهد افت واردات هستیم در حالی که به لحاظ ارزشی، واردات از این کشور رشد داشته است. همچنین متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی ۱۳۹۹ دلار بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل خود، حدود ۹.۲۱ درصد در ارزش دلاری افزایش داشته است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir