بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 27 تير 1396      10:54

چاره‌جویی برای بن‌بست صنعتی

اقتصاد ایرانی: در پنجاهمین سالگرد تاسیس «سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران» وضعیت موجود صنعت از سوی صاحبنظران و متولیان این بخش مورد تجزیه و تحلیل و قالب های توسعه صنعتی مورد انتقاد قرار گرفت و فرآیند پوست اندازی صنعت در سه سطح «هدف گذاری»، «بازار» و «مدیریت صنعتی» تشریح شد. در این مراسم که با حضور مسوولان ارشد بخش صنعت و اقتصاد کشور برگزار شد؛ در ابتدای امر سطح اول پوست اندازی صنعت در بازارهای هدف مورد بررسی قرار گرفت که به اعتقاد مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری، اتفاقات بیرونی و روند سرمایه گذاری در سال های اخیر توان صنعتی کشور را به مخاطره انداخته و مسیر صنایع را تضعیف کرده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، اعتقاد مسعود نیلی، کاهش سطح درآمد خانوارهای شهری و روستایی در سال ۹۲ نسبت به سال ۸۶ از یکسو و کاهش شدید در ارزش افزوده بخش صنعت در سالهای ۹۲ و۹۱ کوچک شدن ۱۷ درصدی بخش صنعت را به همراه داشته است.

از سوی دیگر شکاف بزرگ بین ظرفیت بخش صنعت و میزان تقاضا در حالی بسیاری از واحدهای تولیدی را با مشکل روبه رو کرده که به باور این اقتصاددان پای پدیده دیگری به نام «اشباع» در بازارهای داخلی و روند تخریبی کمبود تقاضا در میان است. مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری بر این باور است در صورتی که برای فروش تولیدات صنعتی بازاری نباشد روند طبیعی کوچک شدن صنایع رقم خواهد خورد. مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری برای خروج از این وضعیت نسخه صادرات گرا شدن صنایع را مدنظر قرار می دهد، چرا که معتقد است حذف تدریجی تولیدات صنعتی، نتیجه ای جز افزایش مشکلاتی همچون بیکاری به همراه نخواهد داشت. اما با صادرات محور شدن بخش صنعت چه فرآیندی در ساختار این بخش مولد ایجاد خواهد شد؟ وی معتقد است صنایع ایران به دلیل اتکا بر بازار داخلی توان رقابت در بازارهای خارجی را ندارند و به راحتی نمی توانند درکنار رقبای خود شانه به شانه گام بردارند، «فاصله زیاد با تکنولوژی» و «شیوه مدیریت رقبا» دو عاملی است که مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری از آن به عنوان پسرفت و از دلایل عدم دوام واحدهای تولیدی در بازارهای خارجی یاد می کند.

اما پوست اندازی بعدی صنایع به بخش «مدیریت صنعتی» باز می گردد. محمدرضا نعمت زاده بر این باور است که در این خصوص باید از مدیران خارجی استفاده شود تا پروسه «انتقال تجربه»، «شناسایی بازارها» و «ذخیره دانش» ایران را در ماراتن بازارهای جهانی قرار دهد. وی معتقد است، تجربه مدیران خارجی ورزشی همچون والیبال و فوتبال نیز نشان می دهد همیشه ظرفیت های داخلی برای توسعه کافی نیستند و در این میان می توان از موفقیت مدیران خارجی استفاده کرد. روشی که در ورزش پیاده شد و حال می توان آن را به مدیران صنعتی تعمیم داد. حال سوالی که مطرح می شود این است که برای تغییر وضعیت فعلی صنعت کشور چه اقداماتی باید در دستور کار قرار گیرد؟ 

صادرات و برون گرایی

به اعتقاد متولیان اقتصادی و صنعتی فرآیند پوست اندازی بخش صنعت در این سه بخش عملیاتی خواهد شد. «هدف گذاری»، «بازار» و «مدیریت صنعتی» سه پارامتری هستند که صنایع ایران را بعد از سال ها از قالب نادرست توسعه صنعتی خارج خواهند کرد. مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری حرکت به سمت تولید داخلی را یکی از هدف گذاری های مهم در بخش صنعت می داند. او معتقد است صنعت برای نیاز داخلی تشکیل شده و برونگرایی مبنای صنعت در کشور نبوده است. به اعتقاد او اقتصاد کشور چاره ای جز برونگرایی و تقویت صنعت صادراتی ندارد. این در حالی است که نعمت زاده هم در سخنان خود یکی از الزامات توسعه صنعتی کشور را بازنگری در اهداف و استفاده از دیپلماسی بین المللی برای توسعه بازارهای خارجی می داند.

مسعود نیلی همچنین در ادامه می گوید: در شرایط کنونی معادل نیمی از صنعت کشور به عنوان اضافه ظرفیت شناخته می شود و چنانچه در این خصوص تدبیر ویژه ای اندیشیده نشود، روند کنونی، کوچک شدن صنعت و حذف بخش قابل توجهی از صنایع را به همراه خواهد داشت. در این صورت باید انتظار عواقبی نظیر تشدید بیکاری، عمیق تر شدن معضلات نظام بانکی و معضلات ثانویه را کشید. به گفته مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری از آنجا که بازار داخلی کفاف ظرفیت اضافه صنعت کشور را ندارد، در نتیجه تنها راهکار ممکن می تواند اتخاذ رویکرد صادرات و برونگرایی باشد؛ تغییر رویکردی که چندان هم ساده به نظر نمی رسد. درواقع صنعتی که سال ها مطمئن به بازار داخلی بوده به سختی می تواند وارد بازارهای بین المللی با رقبای به مراتب قدرتمندتر شود. در این میان، فاصله های چشمگیری از منظر تکنولوژی، هزینه های تامین مالی، شیوه مدیریت، بهره وری و نظیر آن وجود دارد که کار را برای بنگاه های داخلی سخت کرده است.

بخش صادراتی نیز از سوی مشاور اقتصادی روحانی در این مراسم به انتقاد کشیده شد. او معتقد است در کشور صنایعی صادرات گرا هستند که عمدتا از منابع طبیعی تامین می شوند نه از عنصر تکنولوژی، بهره وری یا نوآوری.

به اعتقاد این اقتصاددان در ادامه حیات صنعت، مهم این است که به وضعیت بازار که اصلی ترین مساله است، توجه شود. اینکه وضعیت بازار داخل به چه صورتی باشد و تا چه اندازه هم از نظر میزان تقاضا و هم از نظر ترکیب تقاضا از تناسب بخشی برخوردار باشد. وی معتقد است در فاصله بین سال های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ اتفاقاتی رخ داده که اثرات ماندگاری از خود به جای گذاشته است که این اثرات ماندگار را نمی توان به سادگی برطرف کرد.مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری همچنین با رصد آماری، وضعیت بازارهای داخلی و سطح تقاضا در کشور را نیز مورد ارزیابی قرار می دهد. او برای نمونه به سطح درآمد خانوارهای شهری اشاره می کند که به طور متوسط در سال ۹۲ حدود ۲۲ درصد پایین تر از سطح درآمد در سال ۸۶ بوده است. وی بخش بزرگی از خریداران محصولات صنعتی کشور یعنی خانوارهای شهری را فاقد توانایی خرید محصولات صنعتی می داند، چرا که آنان طی یک دوره ۶ ساله با کاهش درآمد محسوسی مواجه شده اند. وی همچنین معتقد است متوسط درآمد خانوارهای روستایی نیز در این مدت ۳۸ درصد کاهش داشته و در نتیجه سطح تقاضا برای محصولات صنعتی در سال ۱۳۹۲ تقریبا معادل سطح تقاضا در سال های ۸۰ و ۸۱ بوده است. به اعتقاد وی بازگشت به سطح خرید خانوارهای شهری و روستایی در سال ۸۶ نیازمند گذشت زمان ۷ تا ۱۰ سال است که ۳ سال آن پشت سر گذاشته شده است. شکاف میان تقاضا و تولید از دیگر مسائلی است که این اقتصاددان به آن پرداخته است. به اعتقاد وی، در سال ۹۲ باوجود اینکه نرخ رشد سرمایه گذاری معادل سال ۸۰ بوده، میزان تقاضا برای کالاهای سرمایه ای نیز روند نزولی داشته است. به گفته نیلی در حال حاضر صنعت به اندازه سال های ۸۰ و ۸۱ متقاضی دارد و ظرفیت اضافه شده بابت تولیدات صنعتی بعد از سال ۸۱ در فروش داخلی با مشکل روبه رو است.

این کاهش تقاضا، واقعی است و با افزایش پول، بالا نمی رود؛ زیرا قدرت خرید اقتصاد کشور کاهش یافته است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: بنابراین نیاز به طی دوران گذاری است تا واحدهای صنعتی کشور که اساسا بر مبنای نیاز داخل تولید می کردند، به بنگاه های صادر کننده تبدیل شوند. البته باید توجه کرد این دگردیسی به صورت طبیعی و خودبه خود رخ نمی دهد. اگرچه نیاز است تا از منظر دیپلماسی اقتصادی و سیاست گذاری کلان اقتصادی، بستر برای این تغییرات هموار شود. در سند بالادستی سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی تاکید فراوان بر صادرات شده و این واژه دارای بیشترین تکرار در این سند است. اما در سطح خرد (سطح بنگاه ها) نیز نیاز به اعمال تغییرات و توجه به برخی الزامات است. از سوی دیگر به اعتقاد مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری ایران باوجود تدوین اولین سند استراتژی صنعتی در سال ۱۳۸۰ و بازنگری های مختلف، هنوز هم از یک مدل توسعه اقتصادی برخوردار نیست.

نقشه راه چه باید باشد؟

به گفته متولیان بخش صنعت همچنین بحث مدیریت صنعتی یکی از سه طرحی است که برای پوست اندازی صنایع باید مورد توجه قرار گیرد. در این میان دو شاخه اصلی برای مدیریت صنعتی مطرح می شود. سرمایه گذاری خارجی و حوزه مدیریتی دو موضوعی است که متولیان اقتصادی به آن اشاره داشتند. به اعتقاد مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری برای حرکت صنایع کشور از بازار داخل به سمت صادرات نیازمند اتخاذ دیپلماسی هستیم و برای جذب سرمایه خارجی باید یک نهاد متولی همچون سازمان گسترش در این زمینه نقش آفرینی کند. وی افزود: سازمان سرمایه گذاری خارجی در وزارت اقتصاد وجود دارد که یک سازمان کلان است اما صنعت نیازمند وجود یک سازمان در این زمینه است. وی با تاکید بر اینکه باید از سرمایه گذاری خارجی برای اصلاح بنگاه های صنعتی استفاده شود، افزود: اگر این اقدامات صورت نگیرد واحدهای تولیدی نمی توانند وام های خود را بازپرداخت کنند و این موضوع به بانک ها فشار می آورد، چیزی که الان با آن مواجه هستیم.

مدیران مقتدر

وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در این مراسم گفت: زمانی گفتم باید مدیر صادراتی به کشور وارد کنیم اما ایراد گرفتند و برخی نیز برای استفاده از مدیرانی با دید صادرات محور در صنعت خودروسازی ها پنبه در گوش گذاشتند. محمدرضا نعمت زاده اظهار کرد: اتفاق بدی در سال های گذشته افتاده و چهره سازمان گسترش سیاسی شده است. باید اجازه دهیم تا این سازمان وظیفه خود را ایفا کند. وی ادامه داد: قوانین برای این است که مسوولان بتوانند به وظیفه شان عمل کنند. در سال ۹۳ حدود ۳۵ مورد از مصوبات دولت قبل را اصلاح یا لغو کردیم که مانع کسب و کار بخش خصوصی و دولت بود و در قالب رفع موانع تولید نیز مواردی را اضافه کردیم و مجلس نیز برخی موارد را اضافه کرد که بعضی از آنها مفید و بعضی نیز مفید نبود. وزیر صنعت ادامه داد: گاهی با عوض کردن یک کلمه می توانیم کارها را پیش ببریم؛ مثلا در گذشته با تغییر کلمه «کمک به بخش خصوصی» به «پشتیبانی از بخش خصوصی» توانستیم کارها را جلو ببریم و مدیران کشور باید راهی برای انجام کارها پیدا کنند. نعمت زاده همچنین با اشاره به انتقادات مطرح شده از سوی رئیس سازمان گسترش مبنی بر وجود برخی انتقادات و ایجاد مانع برای انجام بخشی از کارهای سازمان گسترش گفت: اینکه بگوییم فلانی ایراد گرفته و ما نیز کار نکنیم، درست نیست. باید کار کنیم باید میز و صندلی خود را به دیگران بسپاریم. وی همچنین با بیان اینکه صنعتی که با خارجی ها رقابت کند نداریم، گفت: در سال های پیش عنوان کردیم که با روش های سنتی نمی توانیم صنعت را رشد دهیم، به همین دلیل با دانشگاه هاروارد صحبت کردیم و پس از آن موسسه ای برای پرورش مدیران آینده بخش خصوصی ایجاد شد.

وزیر صنعت با تاکید بر اینکه فقط کتاب خواندن، انسان را مدیر نمی کند گفت: قبلا گفتیم که باید مدیر صادراتی وارد کشور کنیم، اما عده ای انتقاد و تمسخر کردند. نعمت زاده اظهار کرد: مثلا در رشته های پیشرفته ای مانند خودروسازی، مدیر صادراتی نداریم که این مساله را عنوان کردیم، ولی عده ای پنبه در گوششان گذاشتند و نمی شنوند، جایی که بلد نیستیم باید برای یادگیری تلاش کنیم.

دست و پاها را نبندید

رئیس هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز در این مراسم از ایجاد سه هزار و ۷۱۱ شغل مستقیم و ۸ هزار شغل غیر مستقیم در سال جاری خبر داد. منصور معظمی به عملکرد این سازمان توسعه ای اشاره کرد و گفت: در حال حاضر سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) ۱۸ طرح صنعتی با بودجه ۶۱۰۰ میلیارد تومانی در دست اجرا دارد که برای سال ۱۳۹۶ با طرح هایی که در دست انجام است ۳۷۱۱ شغل مستقیم ایجاد می شود که این عدد با در نظر گرفتن اشتغال پیمانکاری و غیر مستقیم به ۸ هزار شغل خواهد رسید. وی در ادامه با اشاره به اهمیت وجود سازمان های توسعه ای، عنوان کرد: سازمان های توسعه ای مانند ایدرو برای کمک به بخش خصوصی به وجود آمدند؛ در حالی که بعدتر تبدیل به بخش های نیمه دولتی شدند و حالا نیز میراث دار بدهی های قبلی و تعهدات انجام نشده هستند.

معظمی با اشاره به اهمیت برجام و فرصت هایی که در دوران پسا برجام به وجود آمد، عنوان کرد: بعد از برجام یک فرصت طلایی در صنعت کشور به وجود آمد و شرکت ایدرو نیز توانست ۲۸ موافقت نامه را در این دوران به امضا برساند که هفت مورد از این موافقت نامه ها به قرارداد منتهی شد و در حال حاضر می توانیم بگوییم که هیچ محدودیت سرمایه گذاری برای جذب سرمایه خارجی نداریم. رئیس هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران همچنین با اشاره به عملکرد دولت در حوزه اقتصاد، افزود: شاهد بودیم که رشد صنعتی کشور در سال ۱۳۹۱ منفی ۱۰.۵ درصد بود، در حالی که در سال ۱۳۹۵ این رقم به ۶.۵ درصد رسید که نشان از حرکت مثبت اقتصادی و صنعتی در این دولت دارد. همچنین اگر بخواهیم نگاهی به آمار بیندازیم در جایی دیگر می توانیم رشد معدنی کشور را مورد بررسی قرار دهیم که امروز رقم رشد معدنی در کشور به ۱۶ درصد رسیده است. معظمی همچنین با اشاره به نحوه نظارت نمایندگان مجلس شورای اسلامی و موضوع قانون گذاری در حوزه صنعت، اظهار کرد: سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران ایدرو به هیچ عنوان مشکلی با نظارت در این حوزه ندارد، اما چیزی که امروز در حال انجام است را نمی توان نظارت نامید. نباید به اسم نظارت در مسیر تولید و توسعه سنگ اندازی شود. وی ادامه داد: برخی قوانین حوزه وظایف و عملکرد سازمان های توسعه ای را هر روز بیش از قبل محدود می کند و ما نیاز داریم اصلاح قوانین و حمایت قانون گذار را به همراه داشته باشیم تا بتوانیم در حوزه تولید و توسعه صنایع کشور عملکرد مناسبی داشته باشیم.

حاشیه های یک بزرگداشت

اما پنجاهمین سالگرد سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران حواشی ای نیز داشت. منصور معظمی در این همایش به اهرم هایی که اجازه نمی دهند سازمان گسترش به کار خود ادامه دهد اشاره کرد و گفت: اجازه دهید سازمان های توسعه ای بیشتر کار کنند. آنقدر دست و پای ما را نبندید. امروز چیزی که اتفاق می افتد نظارت نیست؛ نمی شود هم کار کرد هم فحش خورد. معاون وزیر صنعت با اشاره به مشکلات سازمان گسترش گفت: امروز سازمان های توسعه ای وارث بدهی شرکت های خود هستند که در این رابطه باید گشایش هایی ایجاد شود. همچنین نعمت زاده گفت: طی برخی سال ها این سازمان را سیاسی کردند اما من خواهش می کنم اجازه بدهیم این سازمان در راستای اهداف خود برای توسعه صنعت انجام وظیفه کند. برخی از منتقدان بر این باورند که صحبت های وزیر صنعت یا در پاسخ به سخنان معظمی بوده یا پاسخی در راستای فضای برخی رسانه ها مبنی بر انتقادهای چند وقت اخیر به عملکرد دولت بوده است. اما یکی دیگر از حواشی این گردهمایی حول محور سخنان وزیر صنعت، معدن و تجارت درخصوص مدیران مقتدر بود. نعمت زاده ادامه داد: در بخش خودرو من سال های قبل تذکر دادم که اگر مدیر مقتدر نداریم مدیر پرورش دهیم یا از خارج وارد کنیم. وی تاکید کرد: الان هم می گویم در هر حوزه ای مدیر خوب نداریم می توانیم وارد کنیم تا مدیران آینده را آموزش دهد.

همچنین در مراسم نکوداشت پنجاهمین سالگرد تاسیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران از ۱۱ تن از مدیران سابق ایدرو تجلیل به عمل آمد. در این آیین از منوچهر صنیع پور، سیدمصطفی هاشمی طبا، بهزاد نبوی، سید ابوالحسن خاموشی، اکبر ترکان، رضا ویسه، مهدی مفیدی، احمد قلعه بانی، سیدمجید هدایت، غلامرضا شافعی و سیدرضا نوروززاده تجلیل شد. در این مراسم همچنین از تمبر ایدرو رونمایی شد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir