بازگشت ایران روی ریل رشد اقتصادی در پسابرجام

اقتصاد ایرانی: مانتویی به رنگ آبی تیره با نقش و نگار سنتی ایرانی به تن دارد و مدالی طلایی رنگ، روی گردنش آویخته شده است. الینا باقری، در همین قامت طلای المپیک نفت را در کنگره جهانی نفت در میان ۶۰ کشور جهان از آن خود کرد و در روزهایی که شراکت توتال با ایران به خبر یک رسانه تبدیل شده، نام ایران را در حوزه نفت بلندتر کرد. باقری در ویدئویی اینستاگرامی می گوید:«در این المپیک، باید در میادین و راه های مختلف استانبول می دویدیم و به سؤال های علمی نفتی درباره مهندسی، حفاری و... پاسخ می دادیم. بر اساس دو شاخص صحت پاسخ و زمان بندی کوتاه برنده انتخاب شد.» اگرچه این خبر در هیاهوی رسانه ای گم شد و به چشم نیامد، اما زنان مهندس دیگر، زهرا میرشفیعی و سارا معصوم در همین روزهای کنگره جهانی نفت، با مقاله هایشان درخشیدند و ایران با حضور آن ها، به رتبه سوم در جهان رسید. این خبرها چه به چشم آیند و چه نیایند، ایران با توان همه قشرهایش، وارد دنیای مهم ترین آدم ها شده است.

طی ۱۰ روز گذشته، قرارداد ۴.۸ میلیارد دلاری توتال با ایران، به یکی از مهم ترین خبرهای روز جهان تبدیل شد و حضور این شرکت ۹۳ ساله با ارزش ۲۱۲ میلیارد دلاری و ۳۳ هزار کارمند در سراسر جهان، آغاز فصل تازه در اقتصاد ایران را، پررنگ تر کرد. پیش از آن نیز، فرود ایرباس های پسابرجامی در آشیانه هما، به نمادی برای تغییر و تحول اقتصاد تبدیل شده بود و رشد ۱۲.۵ درصدی اقتصادی نیز، مهر تأیید محکمی به تمام این تحولات زد. پیش از این اتفاقات، امضای برجام ادبیات بین المللی را تغییر داده و سایه ناامنی را از سر ایران، برداشته بود. به دنبال امضای توافق هسته ای، نشنال جئوگرافیک سال گذشته ایران را به عنوان برترین مقصد گردشگری جهان معرفی کرد و روزنامه گاردین نیز نوشت: «یک کشور متنوع و جذاب، پر از گنجینه های هیجان انگیز برای بازدیدکنندگان... بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که با ثبات سیاسی، ایران می تواند عنوان پربازدیدترین کشور جهان اسلام را از مصر برباید.»

با این حال بر اساس صحبت های حشمت الله فلاحت پیشه، نماینده مجلس، پس از برجام ۹۱۹ نوع تحریم برداشته شده و ۲۴۵ تحریم هنوز باقی مانده است. در کنار تحولات مثبتی که اقتصاد ایران در هوای تازه پس از برجام تجربه کرد، هنوز موانعی نیز سد راه هستند. مناسبات بانکی ایران و جهان هنوز به طور کامل برقرار نشده و اگرچه ورود سرمایه گذاری خارجی تسهیل شده است اما برخی شرکت های مهم بین المللی هنوز از ورود به ایران واهمه دارند.

به گزارش ایران، به بهانه دو ساله شدن امضای برجام در تاریخ ۲۳ تیرماه، گزارشی از مهم ترین تحولات بر اثر سند جامع اقدام مشترک، تهیه شده است.

رشد اقتصادی ایران چطور متحول شد؟

شروع تغییر ریل اقتصادی در سال ۹۲ اتفاق افتاد. آرامش و ثبات ارز و تورم، مهم ترین اقدامات دولت بود و پس از آن، حرکت در پیچ رشد اقتصادی شروع شد. لغو تحریم های اقتصادی همراه با اصلاح سیاست ها باعث شد که اقتصاد در سال ۹۳، پس از دو سال رکود مطلق، به تعبیر سعید لیلاز از پرتگاه سقوط فاصله بگیرد و پس از تجربه نرخ رشد منفی در سال های ۹۱ و ۹۲، سال ۹۳ رشد اقتصادی وارد محدوده بالای صفر شد. اما در شرایطی که با پیشرفت مذاکرات و عبور از توافق موقت ژنو، اقتصاد ایران برای حرکت سریع به سمت رونق خیز برداشته بود، کاهش قیمت نفت به چالشی جدی تبدیل شد. بهای نفت خام از تیرماه ۹۳ روند نزولی در پیش گرفت و از ۱۱۰ دلار در هر بشکه به محدوده ۴۰ دلار رسید و حتی در برخی از ایام سال، تا ۲۸ دلار نیز پیش رفت. اما در سال ۹۵، مجموعه سیاست های گذشته نتیجه داد و آثار برجام نیز کم کم در اقتصاد رخ نمود تا جایی که با جهشی یکباره، نرخ رشد اقتصادی کشور را به ۱۲.۵ درصد رساند.

در همین دوره زمانی، صادرات نفت از یک میلیون و صد بشکه در روز اجرایی شدن برجام، شروع به رشد کرد و حالا به ۲ میلیون و ۲۲۰ بشکه در روز رسیده است. تولید نفت ایران نیز در زمان تحریم، روزانه ۲ میلیون و ۶۰۰ بشکه بود اما حالا در حد ۴ میلیون بشکه، افزایش یافته است.

از گشایش سوئیفت تا ۶۵۰ رابطه کارگزاری

صندوق بین المللی پول در یکی از گزارش هایش درباره تحولات اقتصاد ایران، چنین نوشت: «لغو تحریم ها پس از اجرای برجام به رشد اقتصادی در ایران انجامیده است. البته هنوز ضعف سیستم بانکی، تنگناهای ساختاری و تردید بانک های خارجی برای ارتباط مجدد مالی با ایران، موانعی برای فعالیت های بخش غیرنفتی هستند.» با وجود این موانع، مدیران صندوق از اقدامات جدید در جهت تقویت چارچوب مقررات مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، معرفی استانداردهای جدید گزارشگری مالی (IFRS) و حسابرسی و صدور اوراق مالی بابت بدهی های معوقه دولت استقبال کردند و این اقدامات را برای کمک به بهبود وضعیت ترازنامه شرکت ها و بانک ها و نیز تسهیل و تقویت سرمایه گذاری بسیار مؤثر تشخیص دادند.
در سال ۱۳۸۵(پیش از تحریم ها)، ۶۳۳ بانک با ایران روابط کارگزاری داشتند که در سال ۱۳۹۳ (پیش از برجام) این تعداد به ۵۰ بانک کاهش یافت. بر اساس آخرین اطلاعات دریافتی از بانک ها، شبکه بانکی کشور از تاریخ اجرایی شدن برجام تا اواخر سال گذشته، با حدود ۲۳۸ بانک دنیا نزدیک به ۶۵۰ رابطه کارگزاری ایجاد کرده است.

به دلیل قطع سوئیفت، نظام بانکی کشور با مشکلات متعددی در دریافت و ارسال پیام های مالی مواجه بوده و همچنین پیگیری موارد ارسالی نیز با توجه به عدم دریافت به موقع صورت حساب های مربوطه با مشکل مواجه بوده است پس از برجام تمامی بانک ها به استثنای بانک های تحریمی (انصار و مهر) به سیستم سوئیفت متصل شده اند.

سیاوش نقشینه، مدیر عامل سابق بانک تجاری ایران و اروپا می گوید: «۲.۵ میلیارد یورو بعد از اتصال به سوئیفت مبادلات در این بانک انجام شد و ۱۰۰ میلیارد یورو دریافت و پرداخت در بانک ایران و اروپا بوده است.»

برجام با آسمان و آب های ایران چه کرد؟

آسمان ایران، نخستین بخشی بود که به طور کامل متحول شد. قراردادهای نوسازی و خرید هواپیما با به صرفه ترین شیوه تأمین مالی از ایرباس، بوئینگ، ای تی آر و... باعث شده است که ناوگان فرسوده هوایی ایران در چند سال آینده به طور کامل نوسازی شود و ایران در صنعت پرسود هوایی جهان حرفی برای گفتن داشته باشد. تا پیش از برجام، برای خرید هر هواپیما ۱۰ میلیون دلار پول اضافی به دلالان پرداخت می شد.

بجز آسمان، آب های ایران نیز تحولات اساسی داشته اند. در تمام طول مدت تحریم، ناوگان کشتیرانی ایران با ۱۵۵ فروند کشتی به عنوان یکی از محورهای اصلی برای ضربه زدن به اقتصاد ایران، هدف قرار گرفته بود. اگر کشتی های ایرانی بیمه نداشته باشند و از تأیید مؤسسات بهره مندی هم برخوردار نباشند، عملاً نمی توانند در آب های ایران حضور پیدا کنند. حالا در کنار این مسأله، بخش زیادی از صادرات و واردات ایران نیز وابسته به همین آب هاست. در این شرایط، تا کمتر از یک سال ونیم پیش، امکان پهلوگرفتن کشتی های ایرانی بجز در دو خط، فراهم نبود. اما این روزها، ۱۶ خط بین المللی به آب های ایران رفت وآمد می کنند و همه ارتباطات با اروپا، آسیای شرقی و امریکای لاتین، از سر گرفته شده است. همچنین تا انتهای سال ۹۶ نیز پای ابرکشتی های نسل جدید هیوندای، برای نوسازی این ناوگان به آب های ایران بازخواهد شد.

کاهش ۱۵ درصدی هزینه تجارت خارجی و افزایش ۶۴ درصدی سرمایه گذاری

در دوران تحریم، اوج مراودات خارجی و تجاری ایران مربوط به ونزوئلا بود. حالا اما ورق برگشته است. بزرگترین کشورهای اروپایی با ایران مراوده دارند و صادرات، به قسمت های مختلف دنیا صورت می گیرد. این مسأله ای است که نه دولت ایران، بلکه نهادهای بین المللی روی آن صحه می گذارند.

بر اساس اطلاعات مرکز آمار اروپا، برجام؛ صادرات ایران به اروپا را۴ برابر کرد. بر این اساس مبادلات تجاری ایران و ۲۸ عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶ (پس از اجرای برجام) با رشدی ۷۸ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۵، همراه بوده است.

به طور کل در حوزه تجارت خارجی، ۱۵ درصد هزینه تجارت کاهش یافته و مجموعه این اقدامات باعث بالا رفتن میزان سرمایه گذاری شده است.

در سال ۲۰۱۵ همزمان با اوج تحریم های جهانی، میزان سرمایه گذاری با ۲ میلیارد و ۵۰ میلیون دلار به پایین ترین حد خود در ۶ سال گذشته رسید. اما بر اساس گزارش آنکتاد، در سال ۲۰۱۶، ایران سه میلیارد و ۳۷۱ میلیون دلار سرمایه جذب کرده است. با این حساب، تنها طی یک سال از گذشت توافق هسته ای، جذب سرمایه گذاری ایران ۶۴ درصد رشد کرد. در سال گذشته میلادی ۳۷ موافقتنامه بین المللی سرمایه گذاری در جهان امضا شده که ترکیه با امضای ۷ موافقتنامه در صدر قرار دارد و ایران با امضای سه موافقتنامه در جایگاه سوم جای گرفته است. اطلاعات سازمان سرمایه گذاری و کمک های فنی ایران نیز نشان می دهد در سال گذشته کشور بیش از ۱۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار مصوبه سرمایه گذاری با صدور ضمانتنامه داشته است که در تاریخ سازمان سرمایه گذاری و کمک های فنی ایران بی سابقه است.