بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 14 تير 1396      11:17

دو علامت متضاد از بازار کار

اقتصاد ایرانی: تازه ترین گزارش از وضعیت اشتغال زایی دو علامت متناقض از بازار کار را مخابره می کند. افزایش نرخ بیکاری با وجود حفظ روند اشتغال زایی از بارزترین ویژگی های بازار کار در فصل نخست امسال است.

به گزارش دنیای اقتصاد،  براساس گزارش مرکز آمار، در بهار امسال نسبت به دوره مشابه ۷۰۳ هزار نفر شغل ایجاد شده، اما از طرفی نرخ بیکاری نیز بالارفته و به ۱۲.۶ درصد رسیده است. یکی از دلایل چنین تناقضی، رکوردزنی نرخ مشارکت است.

طبق اعلام مرکز آمار، نرخ مشارکت بازار کار ایران در طول یک دهه گذشته حد نصاب جدیدی را ثبت کرده است. در بهار ۹۶ نرخ مشارکت کل اقتصاد ایران به عدد ۴۰.۶ درصد رسیده است. پیش از این شاخص مذکور در تابستان۸۶ عدد ۴۱.۳ درصد را ثبت کرده بود که همچنان پایین تر از آن مقدار قرار دارد. نرخ بیکاری نیز در بهار سال جاری به ۱۲.۶ درصد رسیده که روند صعودی در بازه سالانه و فصلی طی کرده است. هر چند نرخ بیکاری، افزایش ۰.۱ درصدی نسبت به فصل گذشته را نشان می دهد اما با توجه به افزایش ۱.۷ درصدی نرخ مشارکت در این مدت، نمی توان افزایش مذکور را به چرخه های تجاری در حوزه اقتصاد نسبت داد. طوری که از زمستان ۹۵ تا بهار ۹۶، در حالی که بیش از یک میلیون و ۱۳۰ هزار نفر به جمعیت فعال کشور اضافه شده تنها ۲۰۰ هزار نفر به تعداد بیکاران افزوده شده است. در عوض تعداد شاغلان کشور در این بازه به اندازه ۹۶۰ هزار نفر افزایش یافته است. تعداد شاغلان کشور در بهار امسال توانسته رکورد جدیدی را خلق کند و به ۲۳ میلیون و ۳۰۸ هزار نفر برسد. تعداد شغل ایجاد شده در بازه سالانه نسبت به بهار سال گذشته، ۷۰۳ هزار نفر است. در گزارش مرکز آمار تعداد شاغلانی که بیش از حد استاندارد در طول هفته کار می کنند نیز در مسیر صعودی قرار دارد. تعداد این افراد در بهار ۹۶ به ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسیده که نسبت به بهار سال گذشته، ۶۰۰ هزار نفر افزایش را نشان می دهد.

قله نرخ مشارکت

اشتغال و بیکاری از جمله موضوعات اساسی اقتصاد است که نه تنها انعکاسی از معیشت و رفاه خانوار است بلکه عدم توجه کافی به آنها ممکن است منجر به معضلات بزرگ تر اجتماعی شود. نرخ بیکاری و نسبت اشتغال که عمدتا از سوی مراکز رسمی آماری ارائه می شوند از شاخص های تعیین کننده این دو متغیر مهم اقتصادی هستند. نرخ بیکاری عبارت از نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال است. منظور از جمعیت فعال تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر که در هفته قبل از هفته آمارگیری یا شاغل بوده اند یا بیکار محسوب شده باشند. طرح آمارگیری نیروی کار از سوی مرکز آمار ایران، با هدف برآورد شاخص های نیروی کار به صورت فصلی و سالانه، در ماه میانی هر فصل اجرا می شود. در این طرح همچنین تغییرات شاخص ها در کل کشور، نقاط شهری، نقاط روستایی و تغییرات سالانه در استان ها با روش نمونه گیری چرخشی گزارش می شود. درگزارش فعلی از اطلاعات فایل سرشماری ۱۳۹۰ استفاده شده است.

بررسی نرخ مشارکت اقتصادی نشان می دهد این شاخص هم در بازه فصلی و هم در بازه سالانه با افزایش روبه رو شده است. نرخ مشارکت اقتصادی عبارت است از نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) ۱۰ ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار ۱۰ ساله و بیشتر، ضرب در ۱۰۰. طبق اعلام مرکز آمار نرخ مشارکت کل اقتصاد ایران، در فصل بهار ۴۰.۶ درصد گزارش شده است. این رقم برای نرخ مشارکت کل اقتصاد ایران در طول یک دهه گذشته یک رکورد به حساب می آید. بیشترین نرخ مشارکت پیش از این در تابستان ۸۶، در عدد ۴۱.۳ درصد ثبت شده بود. صورت این نرخ نیز در بهار ۹۶ به بیشترین مقدار خود رسیده است. تعداد جمعیت فعال کشور طبق گزارش مرکز آمار، ۲۶ میلیون و ۶۷۵ هزار نفر است. فصل بهار ۹۶ نسبت به فصل گذشته، با افزایش یک میلیون و ۱۳۰ هزار نفری در جمعیت فعال روبه رو شده است. از دید اشتغال زایی نیز، تعداد شاغلان در بهار ۹۶ یک حد نصاب جدید را ثبت کرده است. این عدد در فصل اول سال جاری به ۲۳ میلیون و ۳۰۸ هزار نفر رسیده است. در بازه فصلی، نسبت به زمستان ۹۵ نزدیک به یک میلیون نفر شاغل به اقتصاد ایران اضافه شده است. در بازه سالانه، تعداد شغل ایجاد شده نسبت به بهار ۹۵، بیش از ۷۰۳ هزار شغل در بازار کار ثبت شده است. این دو عدد رکورد محسوب نمی شوند، چرا که در گذشته اعداد بزرگتری ثبت شده بود.

روند فصلی نرخ بیکاری

بررسی نرخ بیکاری جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر حاکی از آن است که ۱۲.۶ درصد از جمعیت فعال کشور در فصل بهار سال جاری بیکار بوده اند. نرخ بیکاری از دو عامل کلی مهم تاثیر می پذیرد. اولین عاملی که در مخرج نرخ بیکاری قرار دارد، تغییرات جمعیت فعال کشور است. درصورتی که جمعیت فعال افزایش یابند و نسبت بیشتری از این جمعیت فعال شاغل نشوند، افزایش جمعیت فعال منجر به افزایش نرخ بیکاری خواهد شد. دومین عامل کلیدی موثر در نرخ بیکاری، فاکتور های اقتصادی است. تغییرات فصلی، چرخش شغلی، رکود و رونق های اقتصادی(چرخه های تجاری) از جمله مهم ترین عوامل اقتصادی موثر در محاسبه نرخ بیکاری هستند. برای بررسی روند نرخ بیکاری در فصول مختلف از یک جنبه به منظور لحاظ تغییرات فصلی لازم است که روند نرخ بیکاری در فصول مشابه مورد توجه قرار گیرند و از جنبه دیگر به خاطر توجه به تغییرات جمعیت و دیگر عوامل کلان اقتصادی، روند پیوسته فصلی این متغیر مورد توجه قرار گیرد. به منظور بررسی لحاظ اثر فصول بر نرخ بیکاری، بررسی ها نشان می دهد که میانگین نرخ بیکاری در ۱۱ فصل بهار دهه گذشته حدود ۱۱.۵ درصد بوده است. همچنین در ۱۱ بهار مورد بررسی بیشترین نرخ بیکاری مربوط به بهار ۱۳۸۹ و معادل ۱۳.۵ درصد بوده است. نرخ بیکاری فصلی که در بهار ۱۳۹۵ نسبت به فصل مشابه سال قبل از آن، ۱.۴ درصد رشد داشت، در بهار سال جاری نیز به روند صعودی خود اما با سرعت کمتر ادامه داده و با ۰.۴ درصد افزایش به ۱۲.۶ درصد رسیده است. البته با توجه به رشد ۱.۱ درصدی نرخ مشارکت در بازه یکساله، به نظر نمی آید که افزایش نرخ بیکاری در این مدت متاثر از فاکتورهای اقتصادی باشد و بیشتر منسوب به افزایش تعداد جمعیت فعال بازار کار است. به منظور بررسی لحاظ اثر روند چرخه های تجاری و همچنین تغییرات جمعیتی بر نرخ بیکاری، بررسی ها نشان می دهد که میانگین نرخ بیکاری فصلی در ۴۱ فصل اخیر ۱۱.۶ درصد بوده است. نرخ بیکاری فصلی که از بهار ۱۳۸۹ وارد یک مسیر پر نوسان و تقریبا صعودی شده بود، در زمستان همین سال با ثبت ۱۴/۶ درصد، بیشترین نرخ را داشته است. این روند که تا بهار سال ۱۳۹۱ ادامه داشت، در این فصل متوقف و بعد از آن تغییر مسیر داده و با روندی تقریبا ثابت تا پاییز سال ۱۳۹۴ حول نقطه ۱۰.۵ درصد بوده است. از زمستان ۱۳۹۴ تا تابستان سال قبل یعنی طی سه فصل نرخ بیکاری صعود ۲ درصدی را تجربه کرده و به ۱۲.۷ درصد رسیده است. این افزایش نرخ بیکاری را می توان به رکود حاصل از مهار تورم دانست که البته با کمی تعویق نشان داده شده است. با لحاظ افزایش ۱.۷ درصدی نرخ مشارکت در اولین فصل سال جاری نسبت به آخرین فصل سال گذشته و افزایش تنها ۰.۱ درصدی نرخ بیکاری در این بازه، می توان این تعبیر را کرد که قسمت اعظم جمعیت فعال به سوی شغل سوق داده شده است.

در حد فاصل این دو فصل، یک میلیون و ۱۳۴ هزار نفر به جمعیت فعال اضافه شده، در حالی که در همین بازه تعداد ۲۰۰ هزار نفر به تعداد بیکاران و تعداد ۹۶۵ هزار نفر به تعداد شاغلان کشور افزوده شده است. این گزارش نرخ بیکاری را به تفکیک زنان و مردان و همچنین نقاط شهری و روستایی منتشر کرده است. بر مبنای اطلاعات منتشر شده، نرخ بیکاری در فصل بهار جاری در بین زنان نسبت به مردان تقریبا دو برابر بوده است. مقدار نرخ بیکاری زنان و مردان در این فصل به ترتیب ۲۰.۹ و ۱۰.۶ درصد گزارش شده است. این نرخ برای مناطق شهری و روستایی نیز به ترتیب ۱۴.۴ و ۷.۸ درصد گزارش شده است. نرخ بیکاری جوانان ۲۴ - ۱۵ ساله حاکی از آن است که ۲۸.۸ درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده اند. برای این گروه سنی، نرخ بیکاری در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به روستایی بیشتر است. در بازه فصلی این نرخ با رشد ۰.۷ درصدی مواجه شده است. همچنین نرخ مذکور در بازه سالانه نیز نسبت به فصل مشابه سال قبل یک درصد رشد کرده است. در بازه سنی گسترده تر برای جوانان، نرخ بیکاری عدد کمتری را نشان می دهد. از جمعیت فعال جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله، ۲۶.۴ درصد بیکار هستند. روند این نرخ نیز در بین زنان و مردان و در بین روستا و شهر مانند رده سنی اول است. اما رشد این شاخص در بازه فصلی و سالانه نسبت به رده سنی اول، بیشتر است. به طوری که نسبت به فصل مشابه سال قبل، ۱.۵ درصد رشد و نسبت به فصل قبل ۰.۹ درصد رشد را ثبت کرده است.

شاخص کار شایسته در وضعیت قرمز

از دید ساعات کار نیز داده های مرکز آمار حاکی از این است که همچنان حجم قابل توجهی از شاغلان کشور بیشتر از حد استاندارد کار می کنند. در بین شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر ۴۰.۹ درصد شاغلان به طور معمول بیش از ۴۹ ساعت در هفته کار می کنند. این شاخص یکی از نماگرهای کار شایسته است. در زمستان سال گذشته، این نرخ ۳۶.۶ درصد ثبت شده بود. با مراجعه به تعداد شاغلان در این دو فصل می توان دریافت که چه تعداد از شاغلان بیش از حد مجاز کار می کنند و روند تعداد آنها به چه شکلی است. با توجه به تعداد شاغلان بهار ۹۶، بیش از ۹ میلیون و ۵۳۳ هزار نفر در کشور بیش از حد مجاز کار می کنند و تعداد ساعات کاری آنها از حد مجاز فراتر است. در زمستان این رقم ۸ میلیون و ۱۱۱ هزار نفر بود و این یعنی افزایش یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفری در طول یک فصل. با علم به افزایش کمتر از یک میلیون نفری تعداد شاغلان در حد فاصل این دو فصل، مقدار افزایش شاغلان با ساعات کار غیراستاندارد نگران کننده به نظر می رسد.

نرخ این نوع از شاغلان در فصل مشابه سال گذشته، ۳۹.۵ درصد گزارش شده بود. با توجه به تعداد شاغلان بهار ۹۵، تعداد کسانی که بیشتر از حد استاندارد در طول هفته کار می کنند، ۸ میلیون و ۹۲۸ هزار نفر به دست می آید. با این حساب، از بهار سال گذشته تا بهار امسال، به تعداد این دست از شاغلان ۶۰۵ هزار نفر اضافه شده است. این رقم نیز با توجه به تعداد شغل ایجاد شده در بهار سال جاری نسبت به بهار ۹۵ (۷۶۶ هزار شغل) نگران کننده است. در بازه سالانه می توان این طور تعبیر کرد که تعداد شاغلانی که بیشتر از ساعات کار مجاز فعالیت دارند، با شیبی نزدیک به تعداد کل شاغلان در مسیر افزایشی قرار دارد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir