رتبه اعتباری ایران به رکورد تاریخی نزدیک می‌شود

اقتصاد ایرانی: از سال ۱۳۹۲ تاکنون اقتصاد ایران تغییرات مثبت بسیاری را تجربه کرده است. دراین سال ها بهبود سیاست های اقتصادی دولت یازدهم و سپس موفقیت آن در امضای سند برجام که به لغو تحریم ها علیه ایران انجامید، جایگاه ایران را در عرصه جهانی بهبود قابل توجهی بخشید. با رفع نخستین و البته مهمترین ریسک یعنی تحریم ها هیأت های سرمایه گذاری بسیاری از کشورهای خارجی وارد ایران شدند و اکنون پس از چند سال شاهد به ثمر نشستن آنها هستیم. حال نتیجه تمام این تحولات مثبت به کاهش ریسک های مختلف و ارتقای رتبه اعتباری اقتصاد ایران به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه های تصمیم گیری سرمایه گذاران برای ورود به یک کشور منجر شده است. تا پیش از اجرایی شدن برجام رتبه ایران با درجه ۷ بالاترین ریسک را برای کشورها و شرکت های خارجی نشان می داد اما به محض لغو تحریم ها و مشاهده آثار مثبت آن رتبه اعتباری ایران با یک رتبه بهبود به ۶ ارتقا یافت و اکنون رئیس سازمان سرمایه گذاری خارجی ایران از بهبود یک رتبه ای آن در آینده نزدیک خبر می دهد.

رتبه بندی اعتباری چیست؟

رتبه بندی اعتباری (Credit Rating)، یکی از مهم ترین ابزارهای سرمایه گذاران برای سنجش وضعیت سرمایه گذاری و خرید اوراق قرضه و بهادار مؤسسات و شرکت ها در یک کشور است. به عبارت دیگر، رتبه سنجی نظریه ای رسمی است که توسط مؤسسه های رتبه سنجی درباره اعتبار دولت ها یا نهادها، سازمان های دولتی، مؤسسه های مالی و بنگاه های اقتصادی، اعلام می شود تا مبانی لازم را برای مقایسه ریسک اعتباری یک بنگاه اقتصادی با بنگاه های اقتصادی دیگر فراهم سازد. هدف از رتبه بندی اعتباری، فراهم کردن اطلاعات برای سرمایه گذاران بالقوه بازارهای سرمایه به نحوی است که نوعی «چراغ راهنما» برای ریسک سرمایه گذاری ایجاد شود. در رتبه بندی اعتباری، شرایط اقتصادی و رتبه اعتباری هر یک از کشورها بر اساس یکی از حروف A,B,C یا D مشخص می شود که هر یک از این حروف، به معنای وضعیت خاص آن کشور است. در اختصاص یک رتبه از A تا D به اقتصاد کشورهای مختلف، ممکن است، رتبه اعتباری منفی یا مثبت هم باشد. رتبه اعتباری B به مؤسسات و دولت هایی تعلق می گیرد که «بیشتر در معرض شرایط دشوار اقتصادی هستند اما در حال حاضر توانایی پرداخت برخی از دیون خود را دارند.»

به گزارش ایران، رئیس سازمان سرمایه گذاری و کمک های اقتصادی فنی ایران گفته است در سفر اخیر هیأت اتریشی به تهران، درخواست کردیم که در جلسه بعدی سازمان همکاری توسعه اقتصادی (OECD) رتبه اعتباری ایران به ۵ بهبود یابد.
محمد خزاعی، بهبود رتبه اعتباری ایران را یکی از دستاوردهای برجام ذکر کرده و می گوید: با وجود همه فشارها و بدعهدی های امریکایی ها، توانستیم پس از برجام رتبه اعتباری ایران را یک پله ارتقا دهیم و از رتبه هفتم به ۶ برسانیم. اگر پاره ای از اختلافات بانکی با برخی بانک های دنیا حل شود، این رتبه می تواند بهبود یابد.
بر اساس رتبه بندی ریسک اعتباری کشورها توسط سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه، ریسک کشورها دارای هفت رده است و کشورهای گوناگون بر اساس آن به گروه یک یا کم ریسک تا گروه هفت یا پرریسک تقسیم می شوند. کاهش یک رتبه ای ریسک ایران هرچند مثبت است اما کافی نیست و زمان و تلاش بسیاری را طلب می کند تا به دوره پیش از دولت نهم و دهم برسد.
رتبه بندی ریسک، عامل مهم تعیین کننده سقف جذب سرمایه، هزینه بیمه اعتبار و چگونگی و هزینه سرمایه گذاری های کوتاه و بلندمدت خارجی است. فعالان اقتصادی کشورها اعم از بازرگانان و سرمایه گذاران برای سنجش اعتبار اقتصادی، سرمایه گذاری و تجاری کشورها معمولاً به مؤسسه های رتبه بندی ریسک بین المللی یا شرکت های بیمه مراجعه می کنند.
سازمان های اعتبارسنجی نهادهای ارزیابی خطر و ریسک سیاسی و اقتصادی هستند که توانایی بنگاه ها و کشورها برای برآورده کردن تعهدات شان را ارزیابی می کنند. کارکرد اساسی چنین مؤسساتی ارزیابی و مدیریت ریسک های گوناگون و اعتبار بازرگانی بنگاه ها و کشورها و بیمه فعالیت های اقتصادی است. در صورتی که کشوری ریسک بالایی داشته باشد و رتبه اعتباری آن پایین باشد طبیعتاً بنگاه های بیمه، همکاری اقتصادی با آن کشور را توصیه و بیمه و ضمانت نمی کنند. هرچند ارزیابی مؤسسات رتبه بندی برای دولت ها و بنگاه های بین المللی مایل به سرمایه گذاری در ایران اهمیت دارد اما آنها همزمان از چندین مسیر نظیر سفارتخانه هایشان، بازدیدهای مستمر و رسانه ها به شکل پیوسته در جریان تحولاتی سیاسی و اقتصادی ایران هستند.

مزیت های ارتقای رتبه اعتباری برای ایران

معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه در دولت اصلاحات رتبه اعتباری ایران به عدد ۴ رسیده بود که بهترین رتبه کشور پس از انقلاب اسلامی ایران بوده است. بسیاری از کشورها از ارتقای رتبه اعتباری ایران حمایت کرده اند و امید می رود که در آینده نزدیک این رتبه از عدد ۶ به ۵ بهبود یابد.
خزاعی یادآور شد: همه کشورها، شرکت ها و نهادهای مالی در جهان به خوش حسابی ایران اذعان دارند و اگر بدحسابی هایی هم انجام شد، در دوران تحریم بود که نتوانستیم پول منتقل کنیم که همین خوش حسابی یک اعتبار برای ایران به حساب می آید.
معاون وزیر اقتصاد درباره مزیت های بهبود رتبه ایران از ۷ به ۶ پس از برجام گفت: این تغییر به معنی کاهش ریسک های بنیادی کشور است و تغییر نگاه مؤسسات مالی و اعتباری بین المللی نسبت به شرایط سرمایه گذاری در کشور را در پی خواهد داشت. وی تأکید کرد: این بهبود یک رتبه ای اعتبار ایران گویای واقعیت ها و دستاوردهای مثبت اقتصاد کشور همچون ثبات دهی به بازارهای مهار تورم، کاهش فسادهای اقتصادی، عمق بخشی به بازار سرمایه و بهبود فضای کسب و کار بوده است.
خزاعی، تسریع در تسویه بدهی های معوق کشور که از زمان تحریم ها باقیمانده بود را بر بهبود رتبه اعتباری ایران مؤثر دانست و گفت: همین ارتقای فعلی به رتبه ۶ نیز دارای آثار مثبت قابل توجهی است که با کاهش هزینه های تأمین مالی بین المللی کشور به تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی و برنامه ششم کشور و جذب سرمایه گذاری های بین المللی در کشور کمک شایانی خواهد کرد.

ثبت بهترین رتبه اعتباری در دولت اصلاحات

در دوران تحریم با از دست دادن جایگاه اعتباری، زیان های قابل توجهی به اقتصاد کشور وارد شد و جبران تدریجی آن یکی از فاکتورهای اصلی تحقق رشد مثبت و اهداف سیاست های اقتصاد مقاومتی است. رتبه اعتباری ایران در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در سال ۱۳۷۷ برابر ۶ بود که در سال ۷۹ این عدد به ۵ و در سال ۱۳۸۰ به رتبه ۴ بهبود یافت.
رتبه اعتباری ایران در سال ۸۵ به عدد ۵ و در سال ۸۶ به رتبه ۶ تنزل یافت ضمن آنکه در سال ۹۰ و در دوره اوج گرفتن تحریم ها به رتبه ۷ رسید که بدترین رتبه اعتباری ایران به شمار می رود. البته پس از برجام و تسویه بخشی از بدهی ها و معوقات ارزی ایران این رتبه در سال ۹۵ بار دیگر به رتبه ۶ رسید یعنی به نقطه پیش از آغاز تحریم ها بازگشتیم.
رتبه اعتباری کشورمان با وجود آثار تخریبی جنگ تحمیلی و نوسان های نامطلوب قیمت نفت و شرایط خاص دوران پس از انقلاب تا سال ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۹ خورشیدی) هیچگاه از ۶ پایین تر نبوده است و در سایه بازسازی های خسارت های جنگ تحمیلی و استحکام بخشی به اقتصاد در سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ از رتبه ۴ برخوردار شدیم که بهترین رتبه اعتباری در تاریخ جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود.

آغاز نزول از سال ۸۴

متأسفانه عوامل زمینه ساز تخریب رتبه اعتباری کشورمان که از اواخر سال ۱۳۸۴ آغاز شده بود از سال ۸۵ به حرکت نزولی رتبه اعتباری ابتد از ۴ به ۵ و سپس به ۶ کاهش یافت و در نهایت به بدترین رتبه در تاریخ جمهوری اسلامی ایران منجر شد.
خسارات این تخریب طولانی مدت رتبه اعتباری به حدی است که جبران آن در کوتاه مدت امکانپذیر نیست و احتمالاً نسل های بعدی نیز تحت تأثیر این روند تخریبی قرار خواهند گرفت.
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) سازمانی بین المللی است که مقر اصلی آن در پاریس بوده و از مهمترین نهادهای تصمیم گیر در عرصه اقتصاد جهانی است. این سازمان در سال ۱۹۴۸ میلادی با هدف بازسازی اقتصاد کشورهای اروپایی پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شد و بتدریج کشورهای غیراروپایی نیز به آن پیوستند.
یکی از مهمترین اقدام های این سازمان بین المللی، طبقه بندی کشورها از نظر ریسک اعتباری است که کشورها را به هفت گروه از گروه یک کم ریسک تا گروه هفت پر ریسک تقسیم می کند. تعیین گروه ریسک کشورها تعین کننده سقف جذب سرمایه، هزینه بیمه اعتبار و فاینانس های خارجی آنهاست و هرچه ریسک کشورها کمتر باشد، با هزینه های کمتری می توانند منابع مالی تأمین یا سرمایه گذاران بیشتری جذب کنند.