بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 30 خرداد 1396      11:27

سایه های سنگین تردید روی اقتصاد خاورمیانه

خاورمیانه یکی از مناطق پر تنش در دنیا است که دلیل آن مالکیت ارزشمند ترین منبع انرژی در دنیا و موقعیت ژیوپولتیکی منطقه است. جنگ های پی در پی و وابستگی اقصادها به درآمد حاصل از خام فروشی نفت و گاز طبیعی باعث شد تا اقتصادهایی شکننده و آسیب پذیر در این منطقه ایجاد شود.
نویسنده :
مونا مشهدی رجبی

اقتصاد ایرانی: خاورمیانه یکی از مناطق پر تنش در دنیا است که دلیل آن مالکیت ارزشمند ترین منبع انرژی در دنیا و موقعیت ژیوپولتیکی منطقه است. جنگ های پی در پی و وابستگی اقصادها به درآمد حاصل از خام فروشی نفت و گاز طبیعی باعث شد تا اقتصادهایی شکننده و آسیب پذیر در این منطقه ایجاد شود

این کشورها به دلیل وابستگی به درآمد حاصل از صادرات نفت خام در زمان افت قیمت نفت در بازار با کسری های کلان بودجه و فشارهای مالی و اقتصادی زیادی روبرو می شوند و این اتفاقی است که از سال ۲۰۱۴ میلادی تا کنون افتاده است. طی یک دهه اخیر کارشناسان اقتصادی صندوق بین المللی پول بارها در مورد ضرورت کاهش وابستگی به درآمد نفتی در این کشورها صحبت کردند و تنوع بخشی در اقتصاد را یک ضرورت برای منطقه بر شمردند به خصوص که عملکرد اقتصادی اغلب کشورها بعد از شوک سقوط نفت در سال ۲۰۱۴ میلادی چندان امیدوار کننده نیست.

سرمایه گذاری در تنوع بخشی در اقتصاد

اغلب کشورهای خاورمیانه در جهت ایجاد تنوع در اقتصاد حرکت کردند که از جمله مهمترین کارها را می توان در ساخت نیروگاه های برق آبی و بادی در عربستان، ساخت نیروگاههای هسته ای در امارات متحده عربی، ساخت پالایشگاههای مختلف برای تولید محصولات پتروشیمی و صادر کردن انها و مبارزه با خام فروشی مشاهده کرد. این تلاش ها و سرمایه گذاری ها طی یک دهه اخیر وجود داشته است ولی در سالهایی که قیمت نفت بالا بود  ودرامد نفتی عربستان و امارات زیاد بود، رشد بیشتری کرد.

بررسی ها نشان می دهد طی این سالها برخی مانند امارات موفق شدند تا وابستگی اقتصاد خود به درآمد حاصل از صادرات نفت را به ۲۵ درصد تقلیل دهند ولی برخی دیگر مانند عربستان هنوز یک اقتصاد کاملا نفت محور باقی مانده اند و نتوانسته اند از سرمایه گذاری های خود برداشت اقتصادی داشته باشند. در واقع بخش زیادی از پروژه های عربستان به دلیل افت قیمت نفت و کمبود درآمد این کشور با کندی پیشرفت کرد و هنوز به بهره برداری نرسیده است و هیمن مساله باعث شد تا همچنان نفت اصلی ترین و مهمترین منبع درآمد کشور باشد. در سال گذشته سهم نفت در اقتصاد عربستان سعودی برابر با ۹۰ درصد بود و به همین دلیل موسسه مطالعاتی Meed از این کشور به عنوان یکی از آسیب پذیر ترین اقتصادهای خاورمیانه نام برد.

این موسسه مطالعاتی در گزارش اخیر خود نوشت: به دلیل تداوم جنگ در کشورهای مختلف خاورمیانه از قبیل سوریه و یمن و افزایش تنش های ژپولتیکی در دیگر کشورها از جمله عراق  نمی توان انتظار داشت که سرمایه گذاران خارجی اشتیاق زیادی برای حضور در این منطقه داشته باشند. از طرف دیگر قیمت نفت هم در سطح نسبتا پایینی قرار دارد و این قیمت پایین مانع از کسب درآمد بالا توسط دولت های خاورمیانه و شمال افریقا  و سرمایه گذاری آنها در پروژه ها می شود.

سال ۲۰۱۷، سالی کم رونق

در نتیجه سال ۲۰۱۷ میلادی به عنوان سالی در یادها می ماند که فرصت های شغلی زیادی در خاورمیانه ایجاد نشد، بیکاری دامن گیر مردم این منطقه شد و بحران های اقتصادی باعث شد تا فشار مالی روی دولتها و مردم افزایش یابد. از طرف دیگر موسسات رتبه بندی خصوصی رتبه اعتباری خاورمیانه را کاهش دادند به این معنی که استقراض کشورهای این منطقه به دلیل سطح بالای بدهی و آسیب پذیری اقتصادی آنها در برابر شوک های مختلف داخلی و خارجی نسبت به قبل پرهزینه تر و سخت تر خواهد بود. بنابراین تصویری که از اقتصاد خاورمیانه در ذهن می آید تصویر یک آسمانی است که ابرهای سیاه بخش زیادی از آن را پوشانده است و قبل از صاف شدن و آبی شدن این آسمان باید منتظر یک بارش بزرگ و سنگین در آسمان اقتصاد حاورمیانه بود.

در تمامی این گزارش ها عربستان سعودی به عنوان یکی از آسیب پذیر ترین اقتصادها معرفی شد و پیش بینی رشد اقتصادی این کشور در سال جاری ۰.۴ درصد نسبت به پیش بینی های ارایه شده در فصل قبل کاهش یافت. درگیر شدن این کشور در جنگ ها و منازعات خاورمیانه باعث شده است تا هزینه های انسانی و اقتصادی زیادی را تحمل کند و روابط خارجی خود را بر مبنای منافعش در این منازعات تنظیم کند. در نتیجه توجه به توسعه اقتصادی در شکل گیری روابط سیاسی و خارجی بسیار کم است. منازعات و جنگ های پی در پی باعث می شود تا فعالیت اقتصادی در کل خاورمیانه به خصوص کشورهای درگیر در جنگ سخت تر شود و ریسک سرمایه گذاری در این کشورها افزایش یابد. به همین دلیل در خوش بینانه ترین حالت ورود سرمایه ها به این منطقه کاهش می یابد ودر واقع بینانه ترین سناریو زمینه برای خروج سرمایه ها از این کشورها فراهم می شود. در این شرایط می توان انتظار داشت اقتصاد خاورمیانه زمانی شاهد رونق باشد که فضای سیاسی و امنیتی آن با ثبات باشد در غیر این صورت سرمایه هایی که باید برای توسعه اقتصادی صرف شود برای بازسازی آسیب های حاصل از جنگ یا تامین امنیت نسبی برای مردم صرف خواهد شد.

چگونه می توان از شدت آسیب ها کاست

حال سوال این است که برای کاهش آسیب پذیری اقتصادی خاورمیانه و شمال افریقا چه کاری می توان انجام داد؟ مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی که در ابتدای ماه جاری ارایه داد از افت ۰.۸ درصدی پیش بینی رشد اقتصادی خاورمیانه و شمال افریقا نسبت به برآورد شش ماه قبل خبر داد و نوشت: دلیل این  پیش بینی تداوم جنگ در خاورمیانه و قیمت پایین نفت است. از طرف دیگر تنش های تازه ای در این منطقه در حال شکل گیری است که می تواند روی توان تصمیم گیری های اقتصادی و سیاسی هم تاثیر منفی بگذارد. در نتیجه این شرایط می توان انتظار افت نرخ رشد اقتصادی، افزایش بیکاری و در نهایت بدتر شدن وضعیت اعتباری در منطقه را داشت که تمامی انها می تواند زمینه ساز شکل گیری سالی بی رونق برای اقتصاد خاورمیانه شود. این سازمان ایجاد تنوع در اقتصاد، کاهش وابستگی به نفت، افزایش تعاملات تجاری با کشورهای خارج از منطقه، جذب سرمایه های خارجی در صنایعی غیر از نفت و توسعه زیر ساخت های شهری و صنعتی  را به عنوان راه هایی که می تواند از آسیب پذیری اقتصاد این کشورها بکاهد و باعث شود تا در سال های آتی اقتصادهای خاورمیانه رشد پایدارتری را تجربه کنند نام برده است. 


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir