چرا قطر مهم است؟

اقتصاد ایرانی: تحولات و کشمکش های سیاسی چند روز اخیر میان ۴ کشور عربی و قطر، نگاه بسیاری از تحلیل گران سیاسی و اقتصادی و نیز دولتهای منطقه را به سوی این کشور ۲.۳ میلیونی جلب کرده است. ایران نیز بواسطه نزدیکی جغرافیایی خود با قطر طبیعتاً می بایست توجه ویژه ای به این مسئله داشته باشد که البته دارد. اما موضوعی که کشور کوچک قطر را برای ایران مهم می ­نماید جنس متفاوت آن در مقایسه با دیگر کشورهایی است که تاکنون محل درگیری های سیاسی منطقه خاورمیانه بوده اند و در این نوشتار به بررسی آن خواهیم پرداخت.

طی دو دهه اخیر، قطر پیشرفت خوبی در حوزه رفاه اجتماعی از خود نشان داده است. براساس آمار مؤسسه لگاتوم، این کشور بعد از سنگاپور، ژاپن، هنگ کنگ، کره جنوبی، مالزی  و امارات در «رده هفتم آسیا» و چهل و ششم جهان قرار دارد.

در شاخص های عدالت و برابری اقتصادی و نیز محیط کسب و کار، جایگاه ششم آسیا و ۲۴ جهان را از آن خود کرده است. این کشور در حال حاضر بیکاری ۰.۴ درصدی و تورم ۱.۸ درصدی را تجربه می کند. هر چند در حوزه های آزادی شخصی و آموزش رتبه های پایین ۹۸ و ۹۳ جهان را در اختیار دارد اما رشد قطر در بخش بهداشت و سلامت چشمگیر است و جایگاه ۱۵ جهان و چهارم آسیا را از آن خود نموده است. طبیعی است که امید به زندگی نیز در این کشور وضعیت مناسبی داشته باشد و با ۷۸.۲ سال پس از ژاپن، سنگاپور و کره جنوبی چهارمین کشور آسیاست و «رتبه نخست امید به زندگی در میان کشورهای مسلمان». بر اساس این توصیفات، قطر بعد از مالزی و امارات متحده عربی «سومین کشور مرفه مسلمان» است.

نفت و گاز مهمترین موهبت اقتصادی این کشور محسوب می شود. ۲۵ تریلیون مترمکعب از ذخایر گاز جهان (معادل ۱۳ درصد کل گاز جهان) در زبر زمین این کشور بسیار کوچک جا خوش کرده است و از این جهت بعد از روسیه و ایران، «سومین کشور گازخیز جهان» بحساب می آید. همچنین قطر با ۲۵ میلیارد بشکه ذخیره نفت «سیزدهمین کشور نفت خیز جهان» است و با سطح برداشت کنونی تا ۵۶ سال آینده، نفت در اختیار خواهد داشت.

قطر علیرغم داشتن ذخایر غنی نفت و گاز، تلاش نموده تا درآمدهای غیر نفتی خود را ارتقا دهد و هم اکنون قریب به ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور از حوزه های صنعتی، ساخت و ساز و خدمات مالی تأمین می شود.

نفت، گاز، فولاد و کود شیمیایی مهمترین اقلام صادراتی این کشور است. در سال ۲۰۱۶، از قطر معادل ۶۴.۷ میلیارد دلار به کشورهای ژاپن، هند، چین، امارات متحده عربی، سنگاپور، بریتانیا و تایلند صادر شد. لذا عمده شرکای اقتصادی قطر در حوزه صادرات، کشورهای شرق و جنوب شرق آسیاست و نیمی از این صادرات به ژاپن، چین و هند انجام می شود.

جالب آنجاست که در همان سال ۲۰۱۶، رقم واردات به قطر، نیمی از صادرات از آن کشور است. قطر ۳۳.۷۶ میلیارد دلار اقلام مورد نیاز خود را از کشورهای چین، آمریکا، امارات متحده، آلمان، ژاپن، بریتانیا، ایتالیا، عربستان سعودی وارد نمود.

وبسایت اینترنتی فوربس، تولید ناخالص داخلی این کشور را در دسامبر ۲۰۱۶، ۱۶۷ میلیارد دلار برآورد کرد و سرانه ای معادل ۷۵ هزار دلار. بر این اساس قطر را «جزو پنج کشور ثروتمند جهان به نسبت جمعیت» می دانند و در نتیجه می توان قطر را «ثروتمندترین کشور عرب و مسلمان» در جهان نامید.

چنین سطح از اشتغال و رفاه مهاجران بسیاری را از اقصی نقاط جهان، به این کشور کشانده است. آمار وزارت آمار و توسعه قطر در سال ۲۰۱۶ نشان می دهد ۲ میلیون و ۳۳۰ هزار نیروی کار در قطر که تنها ۸ درصد آنها شناسنامه قطری دارند و بقیه مهاجر محسوب می گردند.

قطر را باید «کشور مهاجران» نامگذاری کرد. طبق آمار سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) تنها ۱۱.۶ درصد جمعیت این کشور شناسنامه قطری دارند و ۸۸.۴ درصد غیر قطری هستند. بانک جهانی در سال ۲۰۱۶، قطر را «نخستین کشور پذیرنده مهاجر در جهان» می داند و در حال حاضر مهاجرانی از کشورهای هند، نپال، فیلیپین، مصر، بنگلادش، سریلانکا، پاکستان، سودان، یمن، اندونزی در آن به کسب و کار می پردازند.

همین حضور چشمگیر مهاجران موجب گشت تا قطر با ۱۱.۲ میلیارد دلار خروج وجه در سال «یازدهمین کشور ارسال کننده وجه» در جهان باشد که معادل ۵.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور می شود.

و نکته پراهمیت آخر، در جایی که فرودگاه امام خمینی تهران، در سال کمتر از هشت میلیون مسافر را جابجا می کند فرودگاه حمد دوحه با بیش از ۳۷ میلیون مسافر «سومین فرودگاه بزرگ خاورمیانه و شمال آفریقاست». در سال ۲۰۱۶ ، فرودگاه دوحه ۲۴۵.۸۰۰ نشست و برخاست از این فرودگاه را ثبت نمود.

چنین ویژگی های برجسته ی اقتصادی، این کشور را به نمونه ای ویژه در حوزه توسعه در جهان تبدیل نموده است و اتخاذ سیاست های معتدلانه و منطقی اش در حوزه سیاست خارجی ایجاب می کند ایران نگاه استراتژیک و مثبتی به قطر داشته باشد.