برجام ثبات را به اقتصاد ایران بازگرداند

اقتصاد ایرانی: دکترهاشم پسران با اشاره به سیاست های نادرست دولت های نهم و دهم و نابسامانی اقتصادی ناشی از آن گفت: وقتی آقای روحانی سر کار آمدند، اولویت نخست ایشان ایجاد یک ثبات اقتصادی و سیاسی هم در داخل و هم خارج بود که می توان گفت موفقیت آمیز بوده است.

وی درباره پیامدهای منفی شعارهای عوام پسند پوپولیستی برای اقتصاد کشور از سوی برخی نامزدهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری هشدار داد و گفت: این سیاست ها در کوتاه مدت، مصرف را بالا برده و در بلند مدت تورم، کاهش ارز و بحران های اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.

**دستاوردهای اقتصادی دولت یازدهم

به گزارش ایرنا، استاد اقتصاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی تصریح کرد: دولت آقای روحانی در زمانی روی کار آمد که تورم خیلی بالایی داشتیم که به مرز ۴۵ درصد رسیده بود. همینطور با مسایل جدی بین المللی از جمله تحریم تولید و صادرات نفتی و همچنین محدودیت های شدید معاملات بین المللی روبرو بودیم. از طرف دیگر مشکلات داخلی از جمله منحل شدن سازمان برنامه و تعطیل کردن صندوق ذخیره ارزی، گریبانگیر اقتصاد کشور شده بود. مسایل مالی و پولی کشور بخصوص بانکداری دچار اختلال های عمده ای شده بود. برای همین وقتی آقای روحانی سر کار آمدند، اولویت نخست ایشان ایجاد یک ثبات اقتصادی و سیاسی هم در داخل و هم خارج بود که می توان گفت موفقیت آمیز بوده است. ایشان توانستند تورم را بیش از حد انتظار بسیاری از کارشناسان مهار کرده و از آن سطح بالا به 9 درصد برسانند. از نقطه نظر بین المللی، دولت ایشان توانست تحریم های نفتی را بردارد تا تولید نفت و پتروشیمی و صادرات آن افزایش پیدا کند.
وی اضافه کرد: البته انتظارهای دیگر هم بود، از جمله کاهش بیشتر بیکاری، افزایش بیشتر درصد رشد اقتصادی و اصلاحات فراگیر اقتصادی بویژه در زمینه یارانه ها، بانکداری، انرژی، نظام اداره دولت و نظام مالیات.در واقع بیکاری حتی افزایش داشته است با اینکه رشد اقتصادی بالا رفته، این رشد بیشتر مربوط به افزایش تولید نفت است. برای پایین آوردن بیکاری، باید رشدی در حدود ۵ تا ۶ درصد داشته باشیم. بنابراین با وجود افزایش رشد اقتصادی که انتظار می رود به حدود ۳ تا ۴ درصد برسد، این رشد هنوز در سطحی نیست که بتواند پاسخگوی مساله بیکاری بویژه بیکاری در میان جوانان باشد.

**راه حل مشکلات ساختاری اقتصاد ایران بلندمدت است

استاد اقتصاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی افزود: باید گفت تحریم ها اثر خودش را داشت و برداشتن آن تاثیرات مثبتی بر اقتصاد کشور داشته است. ولی من خودم شخصا انتظار نداشتم که برداشتن تحریم تاثیر عمده ای خارج از حوزه نفت و پتروشیمی داشته باشد. اما یک انتظار عمومی از برداشتن تحریم ها ایجاد شده بود، که طبیعتا برآورده نشد.
دکتر پسران در پاسخ به اینکه مسایل ساختاری اقتصاد ایران که به تداوم مشکلات آن در دوران پس از تحریم انجامیده، چه هستند؟، گفت: مسایل اقتصاد ایران واقعا اصولی و ساختاری است. یک بخش زیاد این مسایل به دوران جنگ هشت ساله باز می گردد که نظام اقتصادی ایران را تغییر داد. هرچند در دوران آقای هاشمی رفسنجانی اقتصاد ایران تغییر یافت، اما فشارهای بین المللی به مانند تحریم تداوم پیدا کرد و بالطبع اقتصاد ایران نتوانست خود را با اقتصاد جهانی وقف دهد و از فناوری در زمینه هایی به مانند اینترنت یا دستگاه های خودکار بهره لازم را ببرد. به یاد داشته باشیم، بیشتر رشد اقتصادی کشورهایی که توسعه پیدا کرده اند در زمینه صنایع سنتی به مانند فولاد یا حتی خودروسازی نیست. بیشتر مربوط به کاربرد فن آوری هایی نوین در تولید و ارائه خدمات است. با وجود برخی دستاوردها در ایران، هنوز نتوانسته ایم در این زمینه موفق باشیم.
وی تصریح کرد: مسایل ما در زمینه بانکداری، یا نظام یارانه ها به گونه ای نیست که با برداشتن تحریم ها حل و فصل بشود. برداشتن تحریم ها، صادرات نفت ایران و درآمد نفتی آن را افزایش داد تا دولت بتواند از این گشایش برای اجرای این اصلاحات اساسی بهره برده، رشد اقتصادی را تا ۵ درصد بالا ببرد تا در نتیجه آن از میزان بیکاری کاسته شود. اما این کار در عرض مدت دو سه سال شدنی نیست. بلکه نیازمند برنامه ریزی بلند مدت، حداقل ۱۰ ساله خواهد بود.

**آسیب سیاست های اقتصادی دولت گذشته 

دکتر پسران در باره سیاست های دولت های نهم و دهم و پیامدهای آن برای اقتصاد کشور گفت: متاسفانه دولت های نهم و دهم، سیاست های به قول معروف پوپولیستی داشت. اصولا این گونه دولت ها هرچند به سطح توقعات عمومی دامن می زنند، اما کاری در بلند مدت از پیش نمی برند. در دوران دولت های احمدی نژاد، ایران بیشترین درآمد نفتی سال های پس از انقلاب را داشت. البته رشد اقتصادی بالایی داشتیم. اما با شروع تحریم، ارزش پول ملی در برابر دلار به ۳۰۰۰۰ ریال سقوط کرد و بعد از آن ما شاهد رکود بی سابقه ای در اقتصاد ایران بودیم بطوری که رشد اقتصاد کشور حدود هشت درصد کاهش پیدا کرد. دولت آقای روحانی توانست تا حدی این بحران اقتصادی را مهار کرده و ثبات اقتصادی را به کشور بازگرداند. اما همانطور که گفتم، مساله اقتصاد ایران نیازمند تصمیم های بنیادین است.

**خطرات شعارهای پوپولیستی نامزدها برای ثبات اقتصادی

وی درباره اینکه آیا شعار برخی از نامزدهای انتخابات که می توانند درآمد ها را در۴ سال دو و نیم برابر کرده و ۲۵۰ هزار تومان ‏هم یارانه دهند، برای اقتصاد ایران شدنی است؟، تصریح کرد:نتیجه آن افزایش مصرف اقتصادی درداخل و افزایش واردات خواهد بود. اگر این افزایش نتواند با افزایش صادرات تعادل ایجاد کند، دچار کمبود دلار شده و ارزش ریال در برابر دلار کاهش پیدا خواهد کرد.این یعنی تورم و کاهش ارزش یارانه ها. این سیاست های پوپولیستی در کوتاه مدت شاید جواب بدهد اما در بلند مدت نه.
وی افزود:تنها راهی که می تواند به کاهش بیکاری بی انجامد، سیاست هایی است که تولید و سرمایه گذاری را افزایش داده و رقابت را بالا ببرد تا صادرات غیر نفتی افزایش یافته و منابع دلاری کشور تامین شود. این زمان بر است، ولی موثر خواهد بود.

**ارزیابی برنامه اقتصادی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری

دکتر هاشم پسران درباره برنامه اقتصادی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری گفت: به نظرم سیاست هایی که دکتر روحانی در پیش گرفته، اگر ادامه دهد، سیاست های توسعه همراه با اعتدال است. هرچند خیلی از اصلاحات اقتصادی ضروری انجام نشده باقی مانده است.
دکتر هاشم پسران الگوی اقتصاد مقاومتی و توسعه اقتصادی را مکمل یکدیگر دانست و گفت: به نظر من ما باید توسعه پیدا کنیم که بتوانیم مقاومت داشته باشیم. اگر اقتصاد ایران توسعه پیدا نکند و دچار تنش زیگزاگی وناامنی اقتصادی باشیم، سرمایه گذاران تردید خواهند کرد و این بر میزان افزایش بیکاری تاثیر خواهد داشت.برای همین این دو الگوی توسعه و مقاومت نباید بطور مجزا و با نفی دیگری اجرا شود.
ازدکتر هاشم پسران پرسیدیم با توجه به مسیری که اقتصاد ایران پس از برجام شروع کرده است، آیا تغییرات سیاسی در کشور و سیاست های اقتصادی که ‏برخی نامزدها اعلام می کنند، در این روند رو به رشد و خروج از رکود و تورم اقتصاد ایران مانع ایجاد نمی کند؟ وی پاسخ داد: به نظر من برجام دستاوردهای اقتصادی مهمی داشته است. ایران باید از برجام حفاظت کند، چون توانسته توسعه اقتصادی کشور را گسترش دهد و می تواند زمینه ای برای همگرایی میان اقتصاد ایران و اقتصاد جهانی باشد.
وی تصریح کرد: البته توقع نادرستی است اگر بگوییم چرا برجام در این دو سه ساله همه مسائل اقتصاد ایران را حل نکرده است. برجام در راستای توسعه صنعت و صادرات نفت ما، موفق بوده است. بهبود روابط با کشورهای اروپا و آسیای دور موفق بوده است. این درست است که برجام به دلیل تحریم های آمریکا، در زمینه بانکداری و معاملات بین المللی، دستاوردهای لازم را نداشته است. اما اینکه بگوییم برجام را برداریم که مثلا شبیه کره شمالی بشویم، این نادرست خواهد بود.
دکتر پسران درباره تاثیر نتیجه انتخابات بر تعاملات اقتصادی ایران گفت: اگر نتیجه انتخابات به گونه ای باشد که فرد منتخب با پشتوانه قوی انتخاب شود، اعتبار سیاسی ایجاد خواهد کرد و این برای عملکرد اقتصادی کشور مهم خواهد بود. سیاست ها باید شفاف و در جهت حل مسایل بنیادین اقتصاد ایران باشد.

**مسائل سرمایه گذاری خارجی در ایران

دکتر پسران درباره تغییر ‎نگاه موسسه ها و شرکت های بین المللی به اقتصاد ایران در دوران پسابرجام ‏و پساتحریم گفت: تحول مثبتی روی داده است. خیلی از سرمایه گذاران اروپایی و آسیایی به ایران آمده و خیلی از آن ها به مانند هند، کره جنوبی یا ژاپن در حال خرید نفت از ایران هستند. این قبلا نبود.
وی افزود: ایران زمانی نفت را به هند می فروخت، نمی توانست پولش را به دلار پس بگیرد. رییس بانک مرکزی هند به من گفته بود که ایران شش میلیارد دلار در بانک مرکزی هند پول دارد. ایران باید آن را تبدیل به روپیه می کرد و در این فرایند ۴ تا ۵ درصد از پول ایران به هدر می رفت. بنابراین برجام نتایج خوبی داشته است.
دکتر پسران مساله اصلی سرمایه گذاران خارجی را مغایرت سرمایه گذاری در داخل ایران با سیاست های سرمایه گذاری در کشورهای دیگر دانست و گفت: مثلا 'بریتیش پترولیوم' که سرمایه گذاری گسترده ای در آلاسکا داشته و با آمریکا ارتباط گسترده ای دارد، به هیچ وجه در ایران سرمایه گذاری نخواهد کرد. در عوض این شرکت در جمهوری آذربایجان سرمایه گذاری کرده است. ولی توتال فرانسه، در مدار سیاست های آمریکا قرار ندارد. توتال در ایران سرمایه گذاری می کند.
وی افزود: این مساله سیاسی ایران است و ایران باید ببیند در چه زمینه هایی می تواند سرمایه جلب کند. در عرصه مثلا خودروسازی، جهانگردی و هتل سازی زمینه خیلی خوبی برای جذب سرمایه گذاری دارد. ایران باید برود سراغ شرکت های متوسط نه شرکت های بزرگی که معمولا در مدار آمریکا فعالیت می کنند. سرمایه گذار خارجی باید مطمئن باشد که آیا می تواند منافع خود را طبق قرارداد از ایران خارج کند. اگر تردید داشته باشد، نمی آید سرمایه گذاری کند. اینجا برنامه های نامزدها برای سرمایه گذاری خارجی مهم است که حمایت خواهند کرد یا نه.
دکتر پسران تاکید کرد: ایران باید سیاست بانک هایش را شفاف کند تا بتواند اعتماد بانک های بین المللی را جلب کند. ما نمی گوییم بانک های آمریکایی، بلکه بانک های غیر آمریکایی. همینطور باید کارایی، فناوری، کیفیت کالا را افزایش دهیم و برویم به سمت ادغام در اقتصاد دنیا. البته منظور تابع شدن نیست، ولی باید به سمتی برویم که کالاهای با کیفیت بالا ارئه کنیم و از طرف دیگر واردات داشته باشیم. باید اقتصادی داشته باشیم که از منابع انسانی بهره بگیرد که راه آن گسترش آموزش و ارتباط با جهان است. فناوری اکنون جهانی است و با سیاست انزوا، نمی توان به آن سطح مطلوب فناوری دست یافت.
وی افزود: ما چه بخواهیم و چه نحواهیم، اقتصادمان جزئی از اقتصاد دنیاست. ما باید نفت مان را بفروشیم و صادرات غیر نفتی خودمان را گسترش دهیم و برای همین باید بتوانیم کیفیت کالای خود را بالا ببریم تا بتوانیم رقابت کنیم. اگر در این زمینه موفق نشویم، به احتمال زیاد شاهد افزایش تورم، کاهش ارزش ریال و افزایش بیکاری خواهیم بود.
دکتر پسران تاکید کرد که توسعه اقتصادی کشور باید تمام ابعاد زیست محیطی و انسانی را در نظر بگیرد که به توسعه پایدار برسیم. نمی توان بدون در نظر گرفتن منابع آب یا آلودگی هوا، به توسعه پایدار برسیم.
وی تاکید کرد بحث زیست محیطی باید در اولویت مسایل انتخاباتی نامزدها باشد و گفت: بی توجهی به این موضوع تهدیدهای خطرناکی برای کشور در پی خواهد داشت.

**مسئله نه وابستگی به نفت بلکه چگونگی سرمایه گذاری درآمد نفت است

دکتر پسران درباره راه کار خروج از وابستگی به نفت گفت: در طی ۱۰ سال گذشته درآمد ایران از صادرات غیر نفتی افزایش چشمگیری داشته است. یک بخشی از این درآمد به صادرات محصولات پتروشیمی بر می گردد. اما حتی بدون در نظر گرفتن صادرات پتروشیمی، ما درآمد خوبی از صادرات غیر نفتی داشته ایم.
وی گفت: هرچند درست است که ما به صادرات نفت و گاز وابسته هستیم، ولی باید این را بپذیریم که ما نمی توانیم نفت، گاز و پتروشیمی را از اقتصاد ایران حذف کنیم. بر خلاف خیلی ها، من فکر نمی کنم نفت برای ما بد بوده است. باید خدا را شکر کنیم، که نفت و گاز داریم. اما سوال این است که چگونه از آن استفاده می کنیم. نظر من این است که نباید پرسید چه کنیم که اقتصاد ایران نفتی نباشد؛ باید پرسید چه کنیم که صادرات غیرنفتی را افزایش دهیم. اگر درآمد ارزی ایران ۳۰ درصد از نفت و ۷۰ درصد منابع دیگر باشد، به نظر من اقتصادی متعادلی خواهیم داشت.