ترسیم آینده بازار جهانی نفت

اقتصاد ایرانی: بانک جهانی در جدیدترین گزارش خود، متوسط بهای نفت خام در سال جاری را ۵۵ دلار برآورد کرده است. این سازمان اعلام کرده با رشد تقاضا و کاهش عرضه به دلیل کاهش تولید کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، بازار نفت به سمت تعادل در حرکت است و کاهش سطح ذخایر انبارهای نفتی در نیمه دوم سال با تمدید توافق اوپک سرعت می گیرد. بانک جهانی معتقد است عدم کاهش ذخایر انبارهای نفتی آمریکا در سه ماه اول سال به دلیل رشد واردات این کشور و کاهش تقاضای پالایشگاه های آن در فصل تعمیر و نگهداری رخ داده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، بانک جهانی هفته گذشته جدیدترین گزارش خود را از بازارهای کالایی منتشر کرد که بخشی از آن که به وضعیت بازار نفت اختصاص داشت. این سازمان متوسط بهای نفت خام در سال جاری میلادی را ۵۵ دلار بر بشکه پیش بینی کرده که ۲۶ درصد از متوسط قیمت نفت در سال ۲۰۱۶ بیشتر است. بانک جهانی بر این باور است که بخشی از عدم کاهش ذخایر نفتی آمریکا در سه ماه ابتدای سال به دلیل رشد بالای تولید اوپک در ماه های پایانی سال ۲۰۱۶ و پیش از اجرایی شدن توافق بوده که موجب افزایش صادرات نفت به آمریکا شده است. با این حال با رشد تقاضا در ادامه سال و کاهش عرضه نفت به دنبال توافق اوپک شاهد کاهش حجم انبارهای نفتی خواهیم بود. بانک جهانی بر این باور است که هرچند تولید نفت آمریکا در سال جاری به سرعت رشد خواهد کرد، با این حال رشد تقاضا آن را جبران کرده و مانع از افت قیمت ها خواهد شد. گزارش آژانس در حالی منتشر شده است که بازار نفت روزهای نگران کننده و با نوسانات شدید قیمتی را می گذراند. بهای نفت خام آمریکا هرچند روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۷ به وقت تهران) رشد ۳۸ سنتی را تجربه کرده است، با این حال برای ششمین روز متوالی در قیمت های کمتر از ۵۰ دلار نوسان کرد. بهای این نفت شاخص به ۴۹.۵۵ دلار رسید و نفت شاخص برنت با ۴۶ سنت افزایش ۵۱.۹ دلار بر بشکه معامله شد. رشد قیمت نفت در روز گذشته بعد از ۵ روز افت پیاپی رخ داد، کارشناسان بر این باورند که بازار به تمدید توافق برای کاهش تولید خوش بین است و افزایش سرمایه‎گذاری معامله گران در موقعیت های انتظار برای رشد قیمت نفت موجب رشد دیروز قیمت نفت شد.

پیش بینی نفت ۵۵ دلاری

بر اساس گزارش بانک جهانی از بازار نفت، با کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از ابتدای سال ۲۰۱۷ قیمت نفت خام در سه ماه ابتدای سال با ۸ درصد رشد مواجه و به طور متوسط ۵۲.۹ دلار بر بشکه معامله شده است. انتظار معامله گران برای کاهش ذخایر انبارهای نفتی و ایجاد توازن در بازار، باعث نوسان قیمت ها در محدوده نزدیک به ۵۴ دلار شده بود. با این حال بهای نفت از هفته دوم مارس به شدت کاهش یافت چراکه معامله گران و صندوق های پوشش ریسک بسیاری از قراردادهای خود در موقعیت انتظار برای رشد قیمت ها را فروختند. بانک جهانی تغییر موقعیت معامله گران در بازار نفت و شروع کاهش قیمت ها از ماه مارس را به سه عامل مرتبط می داند. اول اینکه بازار سیگنال مثبتی از عربستان و روسیه درخصوص توافق اوپک و کاهش تولید دریافت نکرد، دوم اینکه حجم ذخایر نفتی در آمریکا مدام افزایش می یافت و سومین عامل افت قیمت ها رشد سریع تولیدات در این کشور بوده است. قیمت نفت در ماه آوریل با به وجود آمدن این انتظار بین معامله گران که سطح انبارهای نفتی از این پس کاهش خواهد یافت، قدری رشد کرد و به بیش از ۵۰ دلار رسید. با این حال، این روزها تشدید نگرانی از سوی رشد تولید نفت آمریکا و کاهش نیافتن ذخایر نفتی این کشور مجددا بهای نفت خام آمریکا را به زیر ۵۰ دلار کشانده است.

کارشناسان بانک جهانی بر این باورند که با رشد مداوم در سمت تقاضا، بازار به سمت تعادل در حرکت است. در واقع به دنبال افت شدید قیمت نفت از سال ۲۰۱۴، سرمایه گذاری در صنعت نفت در سال ۲۰۱۶ کاهش یافت که افت تولیدات در کشورهای غیرعضو اوپک را به همراه داشت. در سال جاری هرچند که شاهد رشد سرمایه‎گذاری در صنعت نفت آمریکا هستیم، اما رشد تولید نفت در این کشور کمتر از رشد تقاضای جهانی برای نفت خواهد بود.

در این گزارش دلیل رشد ذخایر نفتی ایالات متحده آمریکا در سه ماه ابتدای سال رشد واردات این کشور و کاهش تقاضای پالایشگاه ها به دلیل قرار گرفتن در فصل تعمیر و نگهداری عنوان شده است. بخشی از افزایش واردات این کشور نیز به تولید بالای کشورهای عضو اوپک در سه ماه چهارم ۲۰۱۶ و پیش از اجرایی شدن توافق اوپک در ژانویه باز می گردد، چراکه بخش مهمی از افزایش تولید اوپک به آمریکا صادر و در انبارهای این کشور ذخیره شده است. انتظار می رود با رشد تقاضای فصلی به دلیل گرم شدن هوا و افزایش مسافرت های جاده ای، ذخایر انبارهای نفتی آمریکا در سه ماه دوم سال رو به کاهش بگذارد.

در مجموع بانک جهانی قیمت نفت در سال جاری میلادی را ۵۵ دلار بر بشکه برآورد کرده است و کاهش تولید به سطوحی کمتر از میزان تقاضا را دلیل این برآورد قیمتی می داند. پیش بینی بانک جهانی از بهای نفت که متوسط قیمت نفت خام آمریکا و برنت است، نسبت به برآورد قبلی این سازمان تغییری نداشته است. همچنین گفته شده که ذخایر انبارهای نفتی رو به کاهش می رود و به خصوص در نیمه دوم سال با تمدید توافق تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک ،کاهش ذخایر سرعت بیشتری می گیرد.

در این گزارش همچنین قیمت نفت در سال ۲۰۱۸ حدود ۶۰ دلار بر بشکه برآورد شده است. با این حال بانک جهانی اعلام می کند که ریسک های زیادی بر سر راه تحقق پیش بینی قیمتی وجود دارد. به طور مثال رشد بیشتر تقاضا یا انطباق بیشتر اعضای اوپک و کشورهای خارج از این سازمان با توافق بر سر کاهش تولید، می تواند روند متعادل شدن بازار نفت و رشد قیمت ها را سرعت بخشد. همچنین کاهش شدید تولید در لیبی، نیجریه و ونزوئلا می تواند موجب رشد بیشتر قیمت ها شود. اما ریسک هایی که می تواند قیمت نفت را به کمتر از برآورد بانک جهانی برساند، عدم پایبندی به توافق اوپک و همچنین افزایش تولید در لیبی و نیجریه است. از سویی رشد کند تقاضا و افزایش بهره وری تولید نفت شیل در آمریکا در سطوحی بیشتر از انتظارات یا کاهش مالیات برای تولیدکنندگان نفت و گاز، می تواند کاهش سطح ذخایر انبارهای نفتی و رشد قیمت نفت را با تاخیر مواجه کند.

تقاضای جهانی نفت

بر اساس این گزارش، نرخ رشد تقاضا در سال ۲۰۱۷ همچنان در سطوح بالا و نزدیک به ۱.۳ میلیون بشکه در روز خواهد بود. هرچند که این نرخ از میزان رشد تقاضا در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ که به واسطه قیمت های بسیار پایین نفت حاصل شده بود، بسیار پایین تر است. کاهش قیمت نفت منجر به رشد تقاضا به خصوص از سوی کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) شد. در واقع در سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ تقاضا از سوی کشورهای OECD حدود ۵۰۰ هزار بشکه رشد داشته است.

رشد تقاضا از سوی کشورهای خارج از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی از سال ۲۰۰۵ ثابت و نزدیک به ۱.۴ میلیون بشکه در روز بوده است. با این حال نرخ رشد در سال های اخیر رو به کاهش گذاشته و از ۳.۶ درصد در فاصله سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ به ۳ درصد در سال ۲۰۱۵ و ۲.۷ درصد در سال جاری رسیده است. رکود در تقاضای کشورهای غیر OECD به خصوص در عربستان، روسیه و برزیل به کاهش درآمدهای صادراتی این کشورها باز می گردد. رشد تقاضای چین نیز با تغییر سیاست های اقتصادی این کشور (تبدیل شدن به اقتصاد مصرف کننده) کند شده است. البته این کاهش در رشد تقاضا از سوی هند با رسیدن آن به ۳۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۶ و کمی کمتر از این مقدار در سال جاری، تا حدودی تعدیل شده است. در مجموع بانک جهانی اعلام کرده که رشد ۱.۳ میلیون بشکه ای تقاضا برای نفت و رسیدن تقاضا به ۹۷.۹ میلیون بشکه در روز از سوی کشورهای خارج از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی رخ خواهد داد. حدود یک میلیون بشکه از رشد تقاضا تنها از سوی کشورهای آسیایی خواهد بود. مثلا هند و چین در مجموع ۶۰۰ هزار بشکه رشد تقاضا را تجربه خواهند کرد. همچنین پیش بینی شده تقاضا برای نفت از سوی کشورهای OECD بدون تغییر باقی بماند.

عرضه نفت کشورهای عضو اوپک

هرچند که عرضه جهانی نفت با افت قیمت ها در سال ۲۰۱۶ کاهش یافت، اما بازار همچنان با روزانه ۴۰۰ هزار بشکه مازاد عرضه مواجه بود. مازاد عرضه در سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۱.۶ میلیون بشکه در روز بوده است. در واقع هرچند که تولید نفت از سوی کشورهای خارج از اوپک در سال ۲۰۱۶ حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت، با این حال رشد ۱.۲ میلیون بشکه ای تولید اوپک به خصوص از سوی ایران، عراق و عربستان، کاهش تولید کشورهای غیرعضو اوپک را جبران کرد.

اوپک از ابتدای سال جاری، استراتژی دو ساله خود مبنی بر حفظ سهم بازار را با اجرای توافق کاهش تولید رها کرده است. بر اساس این توافق تولید نفت کشورهای شرکت کننده در توافق اوپک باید در مجموع ۱.۲ میلیون بشکه کاهش یابد. عربستان با ۴۹۰ هزار بشکه و عراق با ۲۱۰ هزار بشکه در روز بیشترین کاهش تولید را به عهده گرفتند و کشورهای لیبی و نیجریه از این توافق معاف شدند. اوپک تا کنون به طور موفقیت آمیزی توافق برای کاهش تولید را اجرایی کرده به طوری که سطح پایبندی اعضا به توافق در ماه مارس یعنی براساس آخرین آمار رسمی منتشرشده از تولید اعضای این سازمان، بیش از ۱۰۰ درصد بوده است. در ماه مارس تولید کشورهای مشمول توافق به ۲۹.۸ میلیون بشکه در روز رسید، در حالی که تولید کل اوپک ۳۱.۷ میلیون بشکه در روز بود که ۱.۴ میلیون بشکه از تولید این سازمان در دسامبر ۲۰۱۶ کمتر بود. اعضای اوپک در ۲۵ ماه مه در وین دیداری با یکدیگر خواهند داشت و در این جلسه درخصوص تمدید توافق در ۶ ماه دوم سال تصمیم گیری خواهد شد.

عرضه نفت کشورهای خارج از اوپک

اما کاهش تولید اوپک به کاهش تولید ۱۱ کشور تولیدکننده خارج از این سازمان مشروط شد. بر این اساس کشورهای غیرعضو اوپک تعهد دادند که تولیدات خود را ۵۶۰ هزار بشکه کاهش دهند که از این میزان ۳۰۰ هزار بشکه به روسیه اختصاص یافت. بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی کشورهای غیرعضو در ماه مارس کمتر از دو سوم به تعهد برای کاهش تولید پایبند بودند. تولید کشورهای خارج از اوپک در سال ۲۰۱۵ به اوج خود رسید اما با کاهش سرمایه گذاری ها در سال ۲۰۱۶ افت ۸۰۰ هزار بشکه ای تولید را تجربه کردند. حدود ۵۰۰ هزار بشکه از این کاهش تولید در آمریکا اتفاق افتاد و حدود ۳۰۰ هزار بشکه در کلمبیا و مکزیک رخ داد. در مقابل افزایش تولید از سوی برزیل و روسیه تا حدودی این کاهش تولید را جبران کرد. پیش بینی می شود تولید کشورهای خارج از اوپک در سال ۲۰۱۷ حدود ۵۰۰ هزار بشکه افزایش یابد. احتمالا حدود ۴۰۰ هزار بشکه به متوسط تولید نفت آمریکا اضافه شود و همچنین شاهد رشد زیاد تولید در برزیل، کانادا و قزاقستان باشیم که کاهش تولید چین و مکزیک را جبران خواهد کرد.

تولید آمریکا تا کجا رشد می کند؟

تولید نفت آمریکا که در آوریل ۲۰۱۵ به بیش از ۹.۶ میلیون بشکه در روز رسیده بود در سه ماه سوم سال ۲۰۱۶ به حدود ۸.۷ میلیون بشکه سقوط کرد. با این حال در ماه های پایانی این سال مجددا در مسیر صعودی قرار گرفت و در مارس ۲۰۱۷ به ۹ میلیون بشکه در روز رسید. بخش مهمی از افزایش تولید این کشور از ذخایر نفت شیل خواهد بود، با این حال شاهد رشد تولید در ذخایر دریایی آمریکا واقع در خلیج مکزیک و آلاسکا نیز خواهیم بود. اداره اطلاعات انرژی آمریکا بر این باور است که تولید نفت این کشور در سه ماه چهارم ۲۰۱۸ به بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز خواهد رسید و رشد تولید از سوی میادین نفت شیل و خلیج مکزیک ادامه می یابد. این در حالی است که روز گذشته ریستاد انرژی (Rystad Energy) در یادداشتی رشد تولید نفت آمریکا تا پایان سال را بسیار بیشتر از این مقدار برآورد کرد. این موسسه اعلام کرد که تولید نفت آمریکا از این پس و تا پایان سال جاری و حتی در سال ۲۰۱۸ هر ماه ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت. تحقق این پیش بینی به این معناست که تولید نفت آمریکا تا پایان سال جاری به مرز ۱۰ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

تعداد سکوهای فعال در میادین نفتی آمریکا در حال حاضر به ۶۸۸ مورد رسیده که دو برابر تعداد آنها در مه سال ۲۰۱۶ است. با این حال تعداد سکوها همچنان به شکل قابل ملاحظه ای نسبت تعداد آنها در سال ۲۰۱۴ کمتر است. حدود نیمی از افزایش تعداد دکل های حفاری در حوزه نفتی پرمیان به دلیل هزینه های پایین تولید در این منطقه اتفاق افتاده است. با این حال افزایش بهره وری و کاهش هزینه های تولید و از سوی دیگر رشد قیمت نفت به سطوح نزدیک به ۵۵ دلار موجب شده که آنها بتوانند تولیدات خود را به سرعت افزایش دهند. در حالی که شرکت های نفت شیل مدام بهره وری خود را بهبود می دهند، اما این تهدید نیز بر سر راه آنها وجود دارد که به زودی با افزایش هزینه های حفاری و استخدام نیروی کار متخصص مواجه شوند.