پوپولیست‌های اقتصادی را بشناسید
اقتصاد ایرانی: در گزارش مرکز پژوهش های مجلس با استناد به وضعیت کشورهایی که مورد تهدید سیاستگذاران پوپولیست و تبلیغات وسیع این دسته قرار گرفته اند، شرایطی از موقعیت این کشورها را ترسیم کرده است. در این میان هوگو چاوز در ونزوئلا به عنوان نمونه ای از سیاستمدار پوپولیست نفتی مورد اشاره قرار گرفته است .
تمرکز بر نارضایتی توده های مردم از وضعیت اقتصادی و تاکید بر اینکه شرایط در این حوزه می تواند بهتر از انچه هست باشد، فصل مشترک سیاستگذارانی است که با تکیه بر شعارهای پوپولیستی در صدد کسب قدرت هستند .
به گزارش خبرآنلاین، در این میان اقتصاد نیز در ایران یکی از مهمترین نقاط مانور کاندیداها در عرصه رقابت های انتخاباتی است و سر دادن شعارهای کلی در این زمینه از طریق بالا بردن سطح مطالبات مردمی در بسیاری از دوره ها اتفاق افتاده است. شعارهایی که بر اعطای یارانه های بالاتر از رقم یارانه فعلی در ایران دلالت دارد را می توان در دسته شعارهای پوپولیستی تقسیم بندی کرد؛ به طوری که بسیاری از کارشناسان با تعلق به نگرش های متفاوت فکری در مکتب اقتصاد، تا کنون نگرانی خود را از تاثیرات مخرب این دسته از شعارها تشریح کرده اند .
پیش از این محمد خوش چهره، کارشناس اقتصادی که به لحاظ ایدئولوژی نزدیک به پایگاه اصولگرایان است و مرتضی ایمانی راد، تحلیلگر اقتصادی در تحلیل هایی نگرانی خود را در تاثیرگذاری شعارهایی با محور پوپولیستی هشدار داده بودند.
از سوی دیگر برخی نگرانی ها از بازگشت دوباره سیاست های پوپولیستی به عرصه اقتصاد را یکی از مهمترین خطراتی می دانند که در سال های پیش رو می تواند مسیر حرکت اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار دهد. مرکز پژوهش های مجلس به عنوان بازوی کارشناسی مجلس فارغ از جناح بندی های سیاسی به معرفی ویژگی های پوپولیست ها پرداخته و شکل عملکرد و نگرش این دسته از سیاستگذاران پرداخته است.
پوپولیست ها چگونه می اندیشند ؟
در این گزارش تاکید شده است، اهداف سیاستگذاران پوپولیست عموماً شبیه به یکدیگر است، همه آنها بهبود وضعیت توزیع درآمد و حمایت از طبقه فرودست را در دستور کار قرار می دهند. در این میان تاکید بر این نکته ضروری است که از این منظر تفاوت چندانی بین سیاستگذاران پوپولیست و سایر سیاستگذاران محافظه کار غیرپوپولیستی نباشد، چرا که بهبود وضعیت طبقات فرودست جامعه و همچنین وضعیت توزیع درآمد هدف اصلی تمامی کسانی است که در رقابت های انتخاباتی حضور می یابند .
آنچه در این زمینه قابل توجه است تفاوت در شیوه دستیابی به اهداف است. مرکز پژوهشهای مجلس با تاکید بر اینکه سیاستگذار پوپولیست بدون در نظر گرفتن محدودیت های ذاتی اقتصاد دست به تبلیغ می زند، تاکید کرده است:«این دسته بدون توجه به محدودیت های سیاستهای پولی و مالی انبساطی و در نتیجه کسری بودجه و غیره قصد دارد تا به اهداف تعیین شده دست یابد».
مرکز پژوهش های در این گزارش در خصوص شرایط اولیه ظهور پوپولیست ها تاکید کرده است: «سیاستگذار پوپولیستی و همچنین سطح وسیعی از مردم از عملکرد اقتصادی راضی نیستند و این اعتقاد به طور جدی وجود دارد که شرایط می تواند بهتر از این شود. تجربه نشان داده است در کشورهای مستعد ظهور پوپولیست ها نوعاً شرایط اقتصاد به گونه ای بوده که پیش از آن رشد اقتصادی پایین را تجربه کرده و یا یک دوره رکود را گذرانده اند. در برخی موارد این وضعیت ناشی از اجرای یک سیاست تعدیل بر اثر برنامه های اجرایی IMF (صندوق بین المللی پول) بوده و نارضایتی عمومی را به همراه داشته است.»
از سوی دیگر سیاست های تثبیت پس از سیاست تعدیل، عموماً منجر به بهبود کسری بودجه و ترازپرداخت های خارجی شده و بنابراین منابع کافی را برای سیاستگذار پوپولیست،برای اجرای این دسته از سیاست ها فراهم آورده است. کشورهای پوپولیستی آمریکای لاتین ازجمله کشورهایی هستند که سیاست های پوپولیستی در آنها پس از یک دوره اصلاحات و تعدیلات ساختاری ظهور پیدا کرد.
مشخصه بارز این دسته از سیاستگذاران ان است که به قیود اقتصادی در سیاستگذاری پاینبد نیستند و به طور معمول رویکرد محافظه کارانه را رد کرده و هرگونه قیود اقتصادی را نادیده می گیرند. از دیدگاه این سیاستگذار ظرفیت های اقتصادی راهی برای توسعه و انبساط بیشتر هستند. دارایی های خارجی موجود و توانایی برای نرخ گذاری ارز، راه حلی برای توسعه و انبساط بیشتر بدون در نظر گرفتن ریسک و محدودیت های خارجی، استفاده می شود.
در این گزارش عنوان شده است از نظر سیاستگذار پوپولیست انبساط های ایجاد شده، تورم زا نیستند، زیرا همواره این امکان وجود دارد که با کنترل های قیمتی و فشار هزینه ای، قیمتها را کنترل کرد.
بر اساس این گزارش با توجه به شرایط اولیه که در بالا توضیح داده شد، برنامه های پوپولیستی به سه نکته تأکید دارند: باز فعال سازی اقتصادی،بازتوزیع درآمد و بازسازی اقتصادی. به طوری که " باز فعال سازی از طریق توزیع مجدد درآمد " ، فصل مشترک در همه نسخه های سیاستی پیشنهادی آنهاست .
نتایج روی کار آمدن پوپولیست ها
آنطور که مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرده،کشورهایی که با روی کار امدن این دسته از سیاستگذاران روبرو می شوند ، در چهار مرحله به فروپاشی اقتصادی و سیاسی خواهند رسید:
در مرحله اول، سیاستگذار پوپولیست با افزایش مخارج و اجرای سیاستهای یارانه ای سعی بر افزایش محبوبیت و دستیابی به رشد اقتصادی کوتاه مدت دارد. در این مرحله منابع ارزی به علت افزایش واردات به شدت رو به کاهش می رود.
در مرحله دوم، محدودیت های منابعی اقتصاد تحمیل شده و تورم و کاهش ذخایر خارجی خود را به اقتصاد تحمیل کرده و نرخ تورم رو به افزایش می گذارد.
در مرحله سوم، فروپاشی اقتصادی رخ می دهد،در چنین شرایطی بازار ارز به یک باره فرو می پاشد و محدودیت منابع ارزی منجر به افزایش شدید نرخ ارز می شود. دولت با محدودیت منابع مواجه شده و مجبور به کاهش هزینه ها و یارانه ها می شود.
در مرحله چهارم، نیز بار دیگر سیاستهای ارتودوکسی و یا اصلاحات IMF به اجرا گذاشته می شود و در نتیجه نارضایتی شدید اجتماعی و به خصوص طبقه فرودست، منجر به فروپاشی نظام سیاسی شده و در برخی موارد دولت با خشونت برکنار می شود. این تجربه که در بیشتر کشورهای پوپولیستی مشاهده شده ناشی از افزایش شدید هزینه ها در ابتدای دوره سیاستگذاری است.
در بخش آخر گزارش مرکزپژوهش های مجلس از این مطالعه به بررسی پوپولیست نفتی پرداخته شده است.
در این بخش عنوان شد که سیاستگذاری پوپولیستی در کشورهای نفتی نیز به طور ویژه ظهور پیدا می کند به طوری که شاید بتوان گفت موضوع بیماری هلندی تا حد زیادی جنبه رفتار اقتصادی سیاستگذار پوپولیست را نشان داده و از طرف دیگر رفتار سیاسی دولتهای نفتی نیز تا حدود زیادی شبیه به یکدیگر و از نوع پوپولیستی بوده است. همچنین از آنجایی که کشورهای نفتی به هنگام رونق، با اثر ثروت بزرگتری نسبت به سایر کشورها مواجه می شوند، پیامد سیاستهای اقتصادی و سیاسی پوپولیستی در این کشورها بزرگتر است.
در این گزارش مصداق بارز این امر، هوگو چاوز در ونزوئلا بوده است. به عبارت دیگر ناسیونالیسم تهاجمی و ایدئولوژیهای چپگرایی در آمریکای لاتین به همراه سیاستهای اقتصادی اجرا شده ازسوی سیاستگذاران در این کشورها، امروز پوپولیسم نفتی نیز نام دارند .
