بهار معادن آغاز شد

اقتصاد ایرانی: از تغییرها می گوید؛ «تا قبل از برجام، اگر با کشورهای دیگر می خواستیم مذاکره کنیم، اصلا ارتباط نمی توانستیم بگیریم. یا جواب ایمیل های ما را نمی دادند و یا این که توسط دلال با ما صحبت می کردند. اما طی مدت فعالیت دولت یازدهم، شرکت های معتبر بین المللی به ایران آمده اند و با ما مکاتبه می کنند. در حال حاضر شرکت های صاحب نام بین المللی در حوزه تکنولوژی و مشاوره با ایران کار می کنند.» 

به باور مهدی کرباسیان، «بخش معدن در طول سال های گذشته با مسایل مختلفی دست و پنجه نرم می کرد و نتیجه همه بی دقتی ها در گذشته، ۲۴ هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام بود که انتظارات مردمی را برانگیخته بود.» اگرچه بنا به گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رییس هیات عامل ایمیدرو، «این پروژه ها در دولت یازدهم با مدل های مختلف اعم از گرفتن شریک بخش غیردولتی و خصوصی، واگذاری، وام و یا با منابع نقدینگی جدید فعال شدند.»

به گزارش خبرآنلاین، آنچه در ادامه می خوانید، بخشی از گفت وگوی مهدی کرباسیان در خصوص وضعیت معدن در دو دوره متفاوت است.

*****

* بحث را در رابطه با ظرفیت های جدید کشف شده مواد معدنی شروع می کنیم. یکی از تاکیدهای همیشگی شما، اکتشاف معادن بوده است. اتفاقات خوبی هم در طول سه، چهار سال گذشته افتاده است؛ به طوری که هم اکنون یک تغییر نگاه و نگرشی را به حوزه معادن شاهد هستیم و به دنبال آن، ارزآوری محصولات معدنی نیز افزایش یافته است. با توجه به این که در ماه های پایانی دولت یازدهم قرار داریم، توضیح دهید که شما ایمیدرو را در سال 92 چگونه تحویل گرفتید و حالا با چه تغییراتی می خواهید به دولت بعد تحویل دهید؟

من فکر می کنم دولت بعد، دولت آقای روحانی است و ما باید ایمیدرو رو به این دولت تحویل دهیم، بنابراین در حقیقت در امتداد حرکت می کنیم.

با توجه به این که در ماه های پایانی دولت قرار داریم، خوب است گزارش عملکردی از اقداماتی که در طول این چند سال انجام داده ایم، اعلام کنیم. در نیمه ۹۲ که دولت یازدهم روی کار آمد، کل پولی که در حساب سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران بود، در حدود ۶۰ میلیارد تومان بود و ۲۱ هزار میلیارد تومان از اموال سازمان طی سال های ۹۰، ۹۱ و ۹۲ به اسم خصوصی سازی رد دیون شده بود. در حقیقت پروژه های نیمه تمام متعددی وجود داشت و به عبارتی، حدود ۷۰ پروژه نیمه تمام یا شروع نشده داشتیم. در کنار این ها، در خصوص بعضی از این پروژه ها مردم از نظر اجتماعی انتظار داشتند حرکتی صورت گیرد.

* درباره این این پروژه ها مثالی می زنید.

مثال اول، ۷ طرح فولادی است که داستان غم انگیزی داشت؛ ۷ طرح ۸۰۰ هزار تنی فولاد، در ۷ نقطه کشور که بعضی از این نقاط، نه آب و برق و گاز و نه زیرساخت ها آماده بود. مناطق براساس سلیقه انتخاب شده بود و نه براساس کار کارشناسی. اصلا این که این ۸ طرح ۸۰۰ هزار تنی بود، غیرکارشناسی است. همین پروژه، انتظارات مردم را برانگیخته بود. از سوی دیگر، منابع مالی سازمان وضعیت مناسبی نداشت.

در حوزه فولاد، توازن فولاد نامتعادل بود. در حقیقت کنستانتره، گندله، آهن اسفنجی و شمش فولاد، با یکدیگر توازن نداشت. یعنی از یک طرف مجبور بودیم گندله وارد کنیم و از طرف دیگر، کارخانه های کنستانتره متوقف بود. در حوزه آلومنیوم با چینی ها برای آلومنیوم جنوب صحبت شده بود، اما اقدام نشده بود و ال سی باز نشده بود. در حوزه مس، پروژه های نیمه تمام متعددی وجود داشت. یک سری پروژه هایی هم که شروع نشده بود، در حوزه های زغال سنگ، طلا و... دیده می شد.

اما خوشبختانه ظرف ۴ سال گذشته با وجود کمبود نقدینگی، بودجه اندک و مسایلی که وجود داشت، همه آن طرح ها یا به مرحله افتتاح رسیده، یا فعال است و طی یکی، دو سال آینده افتتاح خواهد شد. پروژه هایی هم که شروع نشده بود، کار آنها شروع شده است.

روزی که کار را شروع کردیم، ۲۴ هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام در دست ایمیدرو بود، اما ما توانستیم این ۲۴ هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام را با مدل های مختلف اعم از گرفتن شریک بخش غیردولتی و خصوصی، واگذاری، وام و یا با منابع نقدینگی جدید فعال کنیم.

* شما عنوان کردید ۲۴ هزار میلیارد تومان پروژه نیمه تمام وجود داشت. در حال حاضر چه برآورد رقمی از پروژه های نیمه تمام وجود دارد؟

هم اکنون همه پروژه های نیمه تمام صاحب دارد و کار می کند. برای مثال، بین ۱۵ تا ۳۵ درصد طرح های فولادی را برای ایمیدرو نگه داشتیم و بقیه را شریک گرفته ایم. به این ترتیب، نزدیک به هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در طرح های فولادی تزریق و پروژه ها فعال شد. آهن اسفنجی فولاد سپیددشت در آبان ماه سال گذشته افتتاح شد. در اسفندماه سال گذشته نیز پروژه میانه و نیریز راه اندازی شد و از اردیبهشت ماه آهن اسفنجی خواهیم داشت. پروژه معدن سبزوار نیز امیدواریم تا پایان فروردین راه اندازی شود. در حقیقت ۷ طرح فولادی در حال راه افتادن است.

از سوی دیگر، پروژه های در حوزه سنگان در نیمه اول سال سه کارخانه اش راه می افتد؛ کارخانه گندله سازی مبارکه ۵ میلیون تن، گندله سازی اوپال سنگان ۵ میلیون تن و کنستانتره توسعه ملی ۲.۵ میلیون تن. جدای از این پروژه ها که اخیرا می بینید راه افتاده، پروژه تیتانیوم کهنوج که نزدیک به ۳۰ سال متوقف مانده بود، کلنگ آن به دست آقای جهانگیری زده شد و کارهای مهندسی پروژه انجام می شود و ال اسی اش باز می شود.

اما در حوزه اکتشاف که سوال شما بود، می دانید که اکتشاف، شروع معدن و صنایع معدنی است. کشور ما خوشبختانه یک کشور معدنی است و در دنیا از نظر ذخایر شناخته شده، پانزدهمین کشور دنیا است. بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار ذخیره معدنی قطعی داریم. پیش بینی ما این است که اگر کارهای اکتشافی انجام شود، این رقم حداقل ۵۰ درصد افزایش پیدا می کند. متاسفانه از زمان رضاخان تا دولت دهم، ۱۰۰ هزار کیلومترمربع کار اکتشافی شده بود. ما در ایمیدرو در سال ۹۳ در حدود ۲۵۰ هزار کیلومتر کار اکتشافی را شروع کردیم و امروز با افتخار می توانیم بگوییم مراحل شناسایی و کار ژئوفیزیکی هوایی انجام شده است. با همکاری بسیار خوبی که با سازمان انرژی اتمی داشتیم، ۸۰ هزار کیلومتر از قسمتی که آنها ژئوفیزیک هوایی کردند را داریم کار زمینی، حفاری و پی جویی انجام می دهیم. ما در همین مرحله اول، معادن خوبی به دست آوردیم. برای مثال، بیش از ۴۰۰ میلیون تن سنگ آهن، زغال سنگ و طلای جدید کشف شد. همچنین در بررسی ای که داشتیم، معدن لیتیوم در خراسان جنوبی و یکی دو معدن جدید طلا با ظرفیت ۱۰ تن را پیش بینی می کنیم که کشف کنیم. در واقع ما داریم به جایی می رسیم که تا پایان سال ۹۶ می توانیم خبرهای خوشی به مردم از منابع جدید معدنی دهیم.

بر این اساس، در این ۲۵۰ هزار کیلومتر کار اکتشافی که در ۲۱ استان انجام می دهیم، مطمئن هستیم که ذخایر جدیدی کشف می کنیم.

* شما علت عقب ماندگی ها در حوزه اکتشاف معادن را چه می دانید؟

اگر من بخواهم کارشناسی صحبت کنم، سه دلیل وجود دارد. یکی این که اگرچه سازمان های زمین شناسی در کشورهای معدنی مثل استرالیا، کانادا و... دولتی است، ولی بودجه مناسبی دارد. در کشور ما به کار زمین شناسی بودجه مناسبی داده نمی شود. در واقع به دلیل این که سازمان دولتی بوده، کمتر توجهی به آن وجود داشته است. تقریبا می توان گفت جزو سازمان هایی بوده که بودجه به اندازه کافی به آن داده نشده است.

مشکل دیگر اکتشاف این است که ریسک دارد. شما ممکن است میلیون ها تومان پول بگذارید و بعد از این که کار اکتشاف، پی جویی، حفاری و... انجام شد، به یک ذخیره مناسب و اقتصادی نرسید و یا عیار خاک مناسب نباشد. در نتیجه کل پول دارای ریسک می شود.

دلیل سوم این است که باید بخش خصوصی ورود پیدا می کرد، اما بخش خصوصی به دلیل این که ریسک کار بالاست، ورود پیدا نکرده است. ضمن این که باید بپذیریم ما بخش خصوصی قوی در کشور نداشته و نداریم. به دلیل این که سایه سیاست بر اقتصاد ما حاکم بوده و الان هم هست و بخش خصوصی قدرتمند نداریم، در نتیجه در این حوزه سرمایه گذاری مناسبی صورت نگرفته است. ما به عنوان سازمان ایمیدرو کار را شروع کردیم. بدیهی است بخش هایی که شانس ذخایر خوب دارد را آگهی می دهیم و به بخش خصوصی واگذار می کنیم. به این ترتیب علاقه مند هستیم که بخش خصوصی یا به طور مستقل یا با شریک با ما همکاری کند. ریسک آن را نیز ایمیدرو می پذیرد.

* بخش خصوصی تمایلی نشان داده است.

یک مقداری در این مورد محدود است. پیش بینی ما این است که بخش خصوصی را به صندوق بیمه معدن وصل کنیم و بتوانیم از آنها با وام های با نرخ ارزان حمایت کنیم.

* وام چند درصد؟

در حوزه اکتشاف بین ۶ تا ۸ درصد سوبسید روی وام ها می دهیم.

* یکی از گلایه های فعلی معدن کاران، پرداخت تسهیلات به این بخش است. معدن کاران معتقدند با توجه به مشکلاتی همچون چک برگشتی، نمی توانند تسهیلات بگیرند.

متاسفانه این واقعیت وجود دارد. صندوق بیمه معدن که یک صندوق حمایتی بسیار خوب است، تا قبل از دولت یازدهم در حدود ۱۰ میلیارد تومان سرمایه داشت. در صورتی که صندوق بیمه معدنی بعضی از کشورهای غربی و یا حتی کشورهای حوزه خلیج فارس مثل عربستان چندین میلیارد دلار ذخیره دارد.

* یعنی پول های این صندوق به انحراف رفته بوده است؟

خیر، اصلا ۱۰ میلیارد تومان سرمایه اش بوده است. ۱۰ میلیارد تومان را به دو معدن بدهید، تمام است. اصلا رقمی نیست. خوشبختانه در سال ۹۳ با حمایت دولت و مجلس، سرمایه صندوق به ۱۱۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد، ولی باز هم کافی نیست. اما صندوق تضمین می کند، یعنی پروانه معدن در گرو و رهن صندوق قرار می گیرد. صندوق تضمین ۱۰۰ درصد می دهد و افراد را به بانک معرفی می کند تا وام بگیرند. اما متاسفانه یک مشکلی که سیستم بانکی ما دارد، این است که با وجود این که ریسک صندوق برای بانک صفر است، اما سیستم بانکی طبق دستورالعمل هایی که دارد، بررسی هایی انجام می دهد و اگر معدن کاری چک برگشتی یا بدهی داشته باشد، به او وام نمی دهد.

در حال حاضر صندوق بیمه معدن شاید تعداد زیادی معدن کار را به سیستم بانکی معرفی کرده باشد، اما سیستم بانکی به دلیل این مشکلات، وام های آنها را پرداخت نمی کند. من فکر می کنم وقتی صندوق ها تضمین می کنند، باید سیستم بانکی وام را پرداخت کند.

اساسا پیشنهادی که ما برای برنامه ششم دادیم و متاسفانه در مجلس مغفول ماند، این بود که سرمایه صندوق حداقل به ۵۰۰ میلیارد دلار در عرض ۵ سال افزایش یابد که بتوانیم حوزه معدن و بخش خصوصی را حمایت کنیم.

ما دو پیشنهاد جدی داشتیم. یکی این که سرمایه صندوق بیمه معدن افزایش پیدا کند. دوم این که ما از دولت نه بودجه می خواهیم و نه امکانات. ما فقط انتظار داریم به ما یک وام دلاری از صندوق توسعه ملی داده شود. پیشنهاد ما سه میلیارد دلار وام است؛ وامی که ظرف ۵ تا ۱۰ سال بتوانیم برگردانیم. با این ۳ میلیارد دلار، باید بتوانیم ۲۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی و داخلی جذب کنیم.

شرکت های معتبر خارجی که به ایران می آیند و علاقه مند هستند با ایمیدرو کار کنند، وقتی با آنها مذاکره می کنیم، آنها درباره رقم سهم خود می گویند و می پرسند شما چه سهمی خواهید داشت؟

* شما به سرمایه گذار خارجی اشاره کردید. در حال حاضر بیشترین جهت گیری و تمایل به سرمایه گذاری از سمت کدام کشورهاست؟

من به صراحت می گویم در روزی که ما در دولت یازدهم مسوولیت گرفتیم، شرکت های معتبر معدنی و صنایع معدنی به ایران راهی نداشتند. حتی می توانم بگویم تا قبل از برجام، اگر با کشورهای دیگر کار مشاوره یا تبادل تکنولوژی می خواستیم داشته باشیم، اصلا ارتباط نمی توانستیم بگیریم. یا جواب ایمیل های ما را نمی دادند و یا این که توسط دلال با ما صحبت می کردند.

اما طی مدت فعالیت دولت یازدهم، شرکت های معتبر بین المللی به ایران آمده اند و با ما مکاتبه می کنند. در حال حاضر شرکت های صاحب نام بین المللی در حوزه تکنولوژی و مشاوره با ایران کار می کنند. در حوزه تیتانیوم کهنوج، شرکت های معتبر بین المللی استرالیایی، یا برای مشاوره و یا پیمانکاری آمده اند. در حوزه محیط زیست، بهترین شرکت های نروژی با ما کار می کنند. در حوزه فولاد، شرکت های آلمانی و ایتالیایی و اتریشی و اخیرا شرکت های ژاپنی و کره ای آمدند.

ما در گذشته تقریبا به طور انحصاری فقط با چین کار می کردیم که آن هم حالت برابر نداشت. در حقیقت پول ما پیش چینی ها بود و چین به ما پول می داد و حالت پیمانکاری کار می کرد. اما الان رابطه ما با چین برابر است.