گارانتی برجام در آسمان ایران

اقتصاد ایرانی: حصر صنعت هوایی ایران شکست و برجام، پای خود را فراتر از لغو تحریم های ۱۰ ساله  گذاشت و توانست محدودیت های فراتر از تحریم های هسته ای را هم از میان بردارد. بالاخره نخستین هواپیمای نو در آستانه یک سالگی برجام در تهران به زمین نشست تا پس از حدود ۴۰ سال صنعت هوایی ایران شاهد چنین اتفاقی باشد.

به گزارش دنیای اقتصاد، ایرباس A321 خریداری شده در چارچوب توافقات پسابرجام در حالی عصر پنج شنبه در فرودگاه مهرآباد تهران فرود آمد که ابتدای ماه جاری قرارداد ایران ایر و ایرباس پس از ماه ها مذاکره نهایی شد. این هواپیما که نخستین فروند از ۱۰۰ فروند هواپیمای ایرباس خریداری شده از شرکت اروپایی ایرباس است، در ساعت ۱۴ و ۴۶ دقیقه عصر پنج شنبه به ناوگان هوایی ایران اضافه شد. البته صنعت هوایی ایران طعم تلخ تحریم ها را پیش از تشدید تحریم های هسته ای چشیده بود. بنابراین ورود اولین ایرباس به کشور علاوه بر اینکه می تواند خدشه ای به پیشانی تحریم ها در ۴ دهه گذشته باشد، مهم ترین خروجی برجام در سالگرد آن و ضمانت نامه ای برای ادامه اجرای تعهدات برجام در آینده نیز هست. اما به زعم کارشناسان، فرود نخستین ایرباس در مهرآباد حامل پیام هایی است که می توان آثار اقتصادی و غیراقتصادی آن را به طور مستقیم و غیرمستقیم بررسی کرد. نخست اینکه یکی از چالش های اساسی روابط اقتصادی ما با دنیا مربوط به روابط بانکی است. با توجه به اجرای قرارداد ایرباس با تحویل نخستین هواپیما، مشخص می شود که اولین گام برای رفع چالش نظام بانکی برداشته شده است. پیش از این بانک های بزرگ و مهم دنیا برای همکاری با ایران، هراس داشتند. این در حالی است که ورود ایرباس A321 ایران هراسی را از این منظر تعدیل خواهد کرد. اما این اتفاق معمای دیگری را نیز حل خواهد کرد و آن، بحث بازگشت تحریم ها است. در واقع اجرای قرارداد ایرباس، اعتماد به نفس سایر شرکت های اروپایی را نیز افزایش خواهد داد. از سویی کالای وارد شده به ایران کالای گرانقیمتی محسوب می شود؛ ارزش ایرباس A321 در کاتالوگ معادل ۱۱۵ میلیون دلار است که گفته می شود ایران ایر نصف این قیمت را پرداخت کرده است. از این رو خرید این کالای میلیون دلاری می تواند نقطه امیدی برای خارجی ها درخصوص همکاری با ایران در دوره پسابرجام محسوب شود. نباید فراموش کرد که ایرباس شرکتی چندملیتی است. هرچند آحاد جامعه این شرکت هواپیمایی را فرانسوی می دانند، اما واقعیت این است که ایرباس شرکتی اروپایی است که با توجه به منفعت جمعی اروپا از این شرکت، احتمال عدم اجرای قرارداد را کاهش می دهد و می تواند برای ایران تضمین کننده خوبی باشد. برخی اعتقاد دارند ورود نخستین هواپیما به ایران پیش از زمامداری ترامپ اتفاق افتاده و امکان دارد این روند با شروع به کار او، ادامه نیابد. با توجه به اینکه وعده های داده شده از سوی مقامات هوایی کشور حاکی از آن است که دو فروند هواپیمای ایرباس دیگر تا پایان سال ۹۵ وارد ایران می شود، در صورت تحقق این وعده، می توان امیدوار بود نه تنها قرارداد ایران ایر با این شرکت اروپایی به نتیجه خواهد رسید، بلکه ریسک ترامپ برای ایران نیز تعدیل می شود. قرارداد این شرکت اروپایی با ایران ایر یک هفتم کل سفارش هایی است که ایرباس در سال ۲۰۱۶ میلادی دریافت کرده است. به گفته مدیرعامل ایرباس، از یکصد فروند هواپیمای خریداری شده ایران، ٩٨ فروند سفارش جدید و ٢ فروند بازخرید از یک سفارش لغو شده یک شرکت هواپیمایی دیگر است. هرچند قرارداد هوایی بوئینگ آمریکایی با ایران زودتر از ایرباس به نتیجه رسید و نهایی شد، اما هواپیماهای اروپایی گوی رقابت را از آمریکایی ها ربودند و نخستین هواپیمای ایرباس را تنها ۲۰ روز پس از نهایی شدن قراردادشان روانه تهران کردند. این در حالی است که قرار است نخستین هواپیمای بوئینگ در سال ۲۰۱۸ وارد کشور شود. البته در این میان قرارداد ۲۰ فروند هواپیمای ATR ایتالیایی نیز نهایی شده است که بر اساس وعده های داده شده، ۲ فروند از این هواپیما نیز تا آخر سال ۹۵ به ایران تحویل داده می شود. تبدیل شدن ایران به هاب منطقه از مهم ترین اهدافی است که در کشور دنبال می شود و خرید ۲۰۰ فروند هواپیما گامی است برای تحقق این هدف. وزیر راه و شهرسازی بارها در سخنان خود با تاکید بر موقعیت جغرافیایی کشور، آسمان ایران را آسمانی امن و آزاد برای تمام خطوط هوایی دنیا معرفی کرده است. از سوی دیگر ایران ایر قصد دارد با نوسازی ناوگان، جایگاه دیرینه خود را در منطقه بازیابی کند. از این رو به نظر می رسد با ورود هواپیماهای جدید به ناوگان هوایی کشور، شاهد رقابت تنگاتنگی در آسمان منطقه باشیم.

خیز ایران برای ورود به عرصه رقابت در صنعت هوایی با خرید ۲۰۰ فروند هواپیمای نو را می توان از دو منظر اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم در حوزه اقتصادی نیز مورد بررسی قرار داد. نوسازی ناوگان هوایی ایران، مهم ترین هدفی است که در پی اجرایی شدن این قراردادها محقق خواهد شد. هواپیماهای قدیمی و گاه زمین گیر، فرسودگی ۲۵ ساله را برای ناوگان هوایی کشور به دنبال داشته است. البته همواره مسوولان اعلام کرده اند که برای نوسازی کامل ناوگان، نیاز به حدود ۵۰۰ فروند هواپیما است. از سویی سفارش مستقیم خرید به سازنده ها، دست واسطه ها را نیز از این بازار کوتاه خواهد کرد و هزینه هایی که از این طریق به ما تحمیل می شد کاهش خواهد یافت. این موضوع درخصوص تامین قطعات نیز صدق می کند. چراکه بر اساس این قرارداد، تامین قطعات نیز بر عهده شرکت ها است. از دیگر سو، با توجه به تصمیمات اخیر مجلس شورای اسلامی مبنی بر اینکه بخشی از قطعات هواپیما در ایران تولید شود، خرید این تعداد هواپیما می تواند برای قطعه سازان ایرانی زمینه مساعدی درخصوص توسعه فعالیت شان ایجاد کند.

نوسازی ناوگان هوایی کشور به طور غیرمستقیم نیز آثاری را به دنبال خواهد داشت. توسعه گردشگری، ارز آوری از طریق ترانزیت مسافر و کالا، توسعه صادرات غیرنفتی کالا و بار، درآمدزایی از طریق توسعه زیرساخت های فرودگاهی مانند free shop و دریافت سهم بیشتر از پروازهای خارجی (در حال حاضر ایرانی ها سالانه بیش از ۴ میلیارد دلار از طریق ایرلاین های خارجی سفر می کنند که با خرید هواپیما، بخشی از این پول می تواند به اقتصاد کشور بازگردد) و اشتغال زایی از مواردی است که به دنبال خرید ۲۰۰ فروند هواپیما محقق خواهد شد. کارشناسان اعتقاد دارند ورود هواپیماهای نو بدون زیرساخت فرودگاهی مانند خانه بی سقف است. از این رو باید در این باره سرمایه گذاری هایی صورت گیرد که بتوان از شرایط به وجود آمده بهره برداری مناسبی کرد. در واقع توسعه حمل ونقل هوایی به شروطی بستگی دارد که ثبات و استقلال مدیریتی و سرمایه گذاری در زیرساخت ها از جمله آنها است. حتی چنانچه ایران بتواند در بخش های مربوط به آموزش خلبانان نیز سرمایه گذاری کند، می تواند به یکی از بزرگ ترین مراکز آموزشی منطقه تبدیل شود. بدیهی است که کشورهای منطقه، به دلیل کاهش هزینه های آمد و رفت، ایران را برای شرکت در دوره های آموزشی انتخاب می کنند. از سویی ایران می تواند با سرمایه گذاری مناسب، به بزرگ ترین مرکز تعمیرات اساسی و نگهداری و تعمیرات سبک هواپیما در منطقه بدل شود.

عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در مراسم ورود نخستین ایرباس خریداری شده اعلام کرد: در این قرارداد ایرباس متعهد شده است ۲ فروند هواپیمای A 330 را نیز امسال به ایران ایر تحویل دهد. براساس قرارداد منعقده با ایرباس، قرار است ۷ هواپیمای A321 در سال ۱۳۹۶ و در کنار آن پنج فروند ATR،به ایران ایر تحویل شود. وی همچنین درخصوص بازسازی مالی و ساختاری ایران ایر تاکید کرد: به منظور افزایش کارآیی ایران ایر از لحاظ حقوقی و بازسازی مالی، برنامه این است که اوراق شرکت در بورس و در صورت اخذ مجوز ها در بازارهای جهانی عرضه شود. وی گفت: در این قراردادها، روند نگهداری هواپیما، تعمیرات اساسی(اورهال) و تامین قطعات در نظر گرفته شده است تا بتوانیم صنعت هوانوردی ایران را بیش از پیش توسعه دهیم.

آخوندی گفت: ایرباس و بوئینگ و ATR با حسن نیت پای امضای قرارداد نشسته اند و دلیلی ندارد که این قرارداد امضا شود اما اجرایی نشود.

فرهاد پرورش مدیرعامل ایران ایر نیز در این مراسم با بیان اینکه خرید ۱۰۰ فروند هواپیما از ایرباس یک خرید ساده نبود و یک قرارداد با فاینانس بسیار پیچیده ای بود، افزود: خوشبختانه هم اکنون فصل جدیدی در مقوله امور حقوقی حوزه هوایی گشوده شده که این یک دستاورد بزرگ است و هرگز منافع کشور را قربانی عنصر زمان نکردیم. وی همچنین در واکنش به ادعای برخی رسانه ها که این هواپیما قبلا به برخی شرکت ها فروخته شده، گفت: این هواپیما متعلق به هیچ کشوری نبوده و فرانسه آن را قبلا نفروخته است. مدیرعامل هما درخصوص قرارداد ATR نیز افزود:در صورت نهایی شدن قرارداد ما با ATR، دو فروند از این هواپیماها نیز از این شرکت به ایران ایر تا آخر سال تحویل خواهد شد. پرورش درخصوص چگونگی تامین منابع مالی خرید هواپیما ها ازکمپانی های خارجی گفت: ۱۵ درصد منابع مالی این هواپیماها از سوی ایران ایر و مابقی نیز توسط تامین مالی کنندگان خارجی تامین خواهد شد. وی همچنین درخصوص تامین قطعات موردنیاز هواپیماهای خریداری شده از ایرباس افزود: با فروش این هواپیماها، ایرباس با عرضه قطعات مورد نیاز، پشتیبانی های فنی را خواهدکرد و قرار است اگر قطعه ای بسیار حساس باشد با تحویل قطعه معیوب، قطعه جدید را از این شرکت تحویل بگیریم.

مدیرعامل ایران ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر سرنوشت قراردادهای خرید هواپیما درصورت برگشت تحریم ها، تصریح کرد: احتمال بازگشت تحریم ها بسیار کم است اما ایران ایر به تعهدات خود عمل خواهد کرد و پس از گذشت مدتی به عنوان دوران تنفس، ایران ایر بازپرداخت اقساط خود را آغاز خواهد کرد. فابریس برژیر مدیرعامل ایرباس نیز در این مراسم عنوان کرد: از یکصد فروند هواپیمای خریداری شده ایران، ٩٨ فروند سفارش جدید و ٢ فروند بازخرید از یک سفارش لغو شده یک شرکت هواپیمایی دیگر است. به گفته وی، قرارداد این شرکت با ایران ایر یک هفتم کل سفارش هایی است که ایرباس در سال ۲۰۱۶ میلادی دریافت کرده است. وی تاکید کرد: ایرباس ۳۲۱ نمونه بسیار خوبی است که از یک سو برای توسعه مسیرهای پرحجم مسافر ایران مناسب است و تلفیقی از پایین ترین هزینه عملیاتی و بالاترین استانداردهای راحتی مسافر را ارائه می دهد. همچنین به عنوان بزرگ ترین هواپیمای تک راهروی ایرباس به هما کمک می کند تا پاسخگوی تقاضای در حال رشد سفر هوایی در داخل و خارج ایران باشد. وی خطاب به مدیرعامل ایران ایر گفت: شراکت ما به زمینه های بیشتری نظیر آموزش خلبانان، عملیات فرودگاهی و مدیریت ترافیک هوایی گسترش می یابد. اصغر فخریه کاشان قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین الملل نیز در این مراسم تصریح کرد: طبق قراردادهای بین المللی که به امضا رسیده، تامین منابع مالی این قراردادها در طول ۱۸ سال آینده صورت خواهد گرفت. هر چند ممکن است شرکت های لیزینگ در جهان مدت زمان بیشتری را برای تامین مالی این هواپیماها در نظر بگیرند. به گفته وی، هواپیماهای خریداری شده از ایرباس نصف قیمت کاتالوگ ارزش دارند و خزانه داری آمریکا ۱۵ روز پیش راهنمای جدیدی منتشر کرد و با توجه به اینکه قراردادهای خرید این هواپیماها پس از امضای برجام منعقد شده است، در صورت برگشت تحریم ها عطف بماسبق نخواهد شد. 

واکنش ها در داخل و خارج

آسوشیتدپرس نوشت: این رویداد فصلی نو برای نوسازی ناوگان هوایی ایران است و از آن می توان به عنوان یکی از نخستین فواید برجام نام برد.

«جروزالم پست» رسانه صهیونیستی نیز طی گزارشی از این رویداد به عنوان «یک روز آفتابی برای دوستی بین ایران و اروپا» تعبیر کرد.

روزنامه انگلیسی زبان «داون» پاکستان: این رویداد مهم به روز آفتابی در روابط دوستانه ایران و اروپا پس از برجام شبیه است.

شبکه جهانی «بی بی سی»: این اتفاق فرصت جدیدی برای صنعت هوانوردی ایران است که تداوم اجرای این قرارداد به موضع دولت ترامپ در برابر برجام مرتبط است.

خبرگزاری فرانسه به نقل از مدیرعامل ایرباس گزارش کرد: «درباره تاثیر احتمالی ریاست جمهوری دونالد ترامپ بر قرارداد با ایران گمانه زنی نمی کند و ایرباس همه مجوزهای لازم را از وزارت خزانه داری آمریکا دریافت کرده است.»

بلومبرگ در تحلیل کوتاهی عنوان کرد: نگاه خوش بینانه این است که وجود قرارداد مشابهی با بوئینگ می تواند تضمینی برای صدور مجوزهای بعدی اوفک باشد. همچنین به رغم انتقادهای ترامپ نسبت به برداشته شدن تحریم ها و تجارت با ایران، «فابریس برژیر» مدیرعامل ایرباس نیز گفته است که بابت فروش همه ۱۰۰ فروند هواپیما به ایران هیچ نگرانی وجود ندارد، زیرا ایرباس یک شرکت بین المللی و ایران یک بازار بزرگ است و ما همه مجوزهای بین المللی را گرفته ایم.

خبرگزاری آناتولی اعلام کرد: این اولین هواپیمای دست اولی است که ایران بعد از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ میلادی تاکنون صاحب می شود.

سی بی اس: ناوگان هوایی ایران شامل ۲۵۰ هواپیمای تجاری است که قبل از سال ۱۹۷۹ خریداری شدند و این تحویل از سال ۱۹۷۹ تا کنون بی سابقه است.

پاسخ حسام الدین آشنا مشاورفرهنگی رئیس جمهور به منتقدان: خریدار حرفه ای بودن یعنی اینکه وقتی پول دکل را دو برابر می دهید، مراقب باشید آن را هم تحویل بگیرید. نکته مهم این تخفیف تبدیل شدن ایران به یک خریدار حرفه ای و شکستن فضای امنیتی حول ایران است.

علی اکبر صالحی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی پیام داد: خرید هواپیما پاسخ سال ها مذاکره با قدرت های جهانی بود که هم برای دولت و هم برای ملت اتفاقی بسیار مبارک است.

کاظم جلالی رئیس مرکز پژوهش های مجلس گفت: ایران بزرگ در جامعه جهانی قابل حذف شدن نیست. آنهایی که تا دیروز ما را تحریم کردند، اکنون با شکست مواجه شده اند.

واکنش اینستاگرامی پدرام سلطانی نایب رئیس اتاق ایران: ۶ ساله بودم که هما آخرین هواپیمای ایرباس نو خود را تحویل گرفته بود. اکنون در آستانه چهل و هفت سالگی، خبر ورود اولین ایرباس به فرودگاه مهرآباد برای من به مثابه شکستن رکورد گینس و به نوعی شکستن طلسم تحریم بود.

قدردانی صدیف بدری سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی از اقدام دولت: ورود این هواپیما به کشورمان، فرصتی مغتنم پیش روی اقتصاد کشورمان خواهد بود.