بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 3 آذر 1395      12:48

ترامپ با برجام چه می‌کند؟

اقتصاد ایرانی: سوزان ملونی، تحلیلگر اندیشکده بروکینگز در یادداشتی به تحلیل سناریو های پیش روی دونالد ترامپ در مواجهه با برجام پرداخت. ملونی با یاد آوری این موضوع که مواضع ترامپ بسیار پراکنده و متناقض است، افزود: اگر ترامپ از محافظه کاران معتدل در سیاست خارجی خود استفاده کند، احتمالا آنها از مزایای توافق آگاه خواهند بود؛ اما اگر از جمهوری خواهان رادیکال بهره جوید، بعید است که رویکرد فعلی درباره ایران ادامه یابد. در تحولی دیگر ترامپ اعلام کرد در نخستین روزهای ورود به کاخ سفید، پیمان تجارت آزاد آمریکا با کشورهای عضو اپک را لغو خواهد کرد.

به گزارش دنیای اقتصاد، سوزان مالونی، مدیربرنامه سیاست خارجی و کارشناس ارشد در مرکز سیاست خاورمیانه و کارشناس موسسه بروکینگز در مجله آمریکایی آتلانتیک به تحلیل سرنوشت توافق هسته ای ایران در دوران ریاست جمهوری ترامپ پرداخته است. وی می نویسد: پس از پیروزی غیرمنتظره دونالد ترامپ، هیچ یک از مسائل سیاست خارجی مهم تر از سرنوشت توافق هسته ای ایران نیست. این مولفه اصلی میراث اوباما در کارزار انتخاباتی مورد تحقیر ترامپ قرار گرفت؛ او از این توافق انتقاد کرد و آن را«توافقی وحشتناک» خواند. او اصرار دارد که درباره مفاد این توافق دوباره مذاکره کند. اکنون توافق هسته ای که پس از سال ها مذاکره در ژوئیه سال ۲۰۱۵ حاصل شد، یک بار دیگر در مخاطره قرار دارد. البته نااطمینانی درمورد برجام فقط یک جنبه از تنظیم مجدد رویکرد آمریکا نسبت به جهان است. پس از یک کارزار انتخاباتی تفرقه انگیز، هم اکنون تنظیم مجدد در جریان است اما با توجه به اتکا این توافق بر قوه مجریه در غیاب اجماع گسترده داخلی، این مساله همچنین بر آسیب پذیری ضمنی این توافق تاکید می کند.

گزینه های ترامپ درباره ایران

رویکر کلی ترامپ نسبت به ایران ترکیبی از التقاط و گزافه گویی است. او درباره پیامدهای شوم نزدیکی بیش از اندازه به تهران هشدار داده و گفته است: «آنها می خواهند سلاح هسته ای داشته باشند. آنها می خواهند بخشی از جهان را تصرف کنند که باور نمی کنید و من فکر می کنم این کار به هولوکاست هسته ای منجر می شود.» اما ترامپ همزمان گفته است که شرکت های آمریکایی از فرصت های اقتصادی پسابرجامی ایران عقب مانده اند و همچنین پیشنهاد داده است واشنگتن باید در زمینه جنگ داخلی سوریه با روسیه و ایران همکاری کند.

پیروزی غیرمنتظره ترامپ گمانه زنی هایی را درمورد توافق هسته ای به وجود آورده است. این گمانه زنی ها طیفی از هراس آفرینی و لغو توافق را در بر می گیرد. ریچارد نفیو، کارشناس ارشد طرح کنترل و منع گسترش تسلیحات هسته ای بروکینگز، با اشاره به مرکزیت قوه مجریه در اجرای تعهدات آمریکا به ویژه توانایی آمریکا در بازگرداندن تحریم هایی که براساس برجام لغو شده اند، انتخاب ترامپ به ریاست جمهوری را «پایان کار توافق» دانسته است. او می گوید: «کل عمارت تعهد آمریکا به این توافق می تواند با یک حرکت قلم فروبریزد.» در نقطه مخالف این دیدگاه، ایرانیان و دیگر کسانی قرار دارند که تاکید می کنند این توافق از طریق مذاکره بین اتحادیه اروپا و اعضای شورای امنیت حاصل شده است و نمی تواند به دلیل ترجیحات یک جانبه یک طرف لغو شود و یا مورد مذاکره مجدد قرار گیرد. افرادی نیز در این بین قرار دارند که معتقدند دولت ترامپ احتمالا تاکتیک هایی را اتخاذ و اجرا می کند که هدف از آنها تشدید فشارها بر تهران است.

آیا افزایش تنش ها درپیش است؟

هرگونه پیش بینی در این مورد باید با احتیاط همراه باشد؛ در حال حاضر خیلی زود است که با اطمینان بگوییم دولت آتی هنگامی که در مسند قدرت قرار گرفت، چه کاری انجام خواهد داد. سوابق ترامپ آن قدر پراکنده، سخنانش آن قدر متناقض و کابینه اش آن قدر نامشخص است که نمی توان پیش بینی کرد یک تصمیم سیاسی پیچیده در عمل به چه شکل اجرا می شود.

اگر ترامپ به جمهوری خواهان کهنه کار قدرت و اختیار دهد، افرادی مانند استفان هادلی، مشاور امنیت ملی سابق آمریکا و یکی از کاندیداهای وزارت دفاع، بهتر می توان درباره رویکرد او نسبت به ایران قضاوت کرد. چهره های سرسخت جمهوری خواه امنیت ملی مانند باب کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی سنا که یکی از گزینه های وزارت امورخارجه است، این خطر را که ممکن است متحدان آمریکا این کشور را تنها بگذارند، درک می کند. اکثر این متحدان خواهان حفظ توافق هسته ای هستند (حتی مخالفانی مانند رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی نیز به تدریج درحال پذیرش مزایای این توافق هستند). جمهوری خواهان منطقی نیز دریافته اند که تحریک ایران به کنارگذاشتن محدودیت های برنامه هسته ای و خلاص شدن از شر الزامات بازرسی های طاقت فرسا مزیت های نامشخصی دارد. اما تعداد جمهوری خواهان معتدل تر بیشتر از افراد بی باکی است که ترامپ را احاطه کرده اند. اگر (این یک اگر بزرگ است) افراد منتخب ترامپ به سمت جمهوری خواهان کهنه کار تمایل داشته باشند، به دلیل مسائل حزبی احتمال کمی وجود دارد که رویکرد دولت فعلی نسبت به ایران در دولت جدید نیز ادامه پیدا کند. جمهوری خواهان کنگره متعهد شده اند که تلاش های اوباما برای حمایت بیشتر از این توافق و برداشتن تحریم های بیشتر را ناکام بگذارند. از سوی دیگر، تجربه و سابقه معامله گری ترامپ او را به سمت رویکردی سرسختانه و انعطاف ناپذیر سوق می دهد. او در اوت ۲۰۱۵ گفت: «در مورد این توافق چنان سختگیری می کنم که ایران شانسی نداشته باشد.» ممکن است دولت جدید به دنبال عمل به وعده انتخاباتی خود مبنی بر مذاکره مجدد درباره مفاد برجام باشد، اما تمایل چندانی برای دیدار دوباره با دیگر طرف ها و چانه زنی با آنها در مورد توافق وجود ندارد. کشورهای اروپایی، روسیه و چین از این توافق رضایت دارند.لازم نیست ترامپ با پاره کردن توافق آن را به خطر بیندازد. او می تواند از اقدامات قهری اقتصادی علیه ایران استفاده کند. هم اینک در کنگره نزدیک به ۳۶ طرح برای جریمه کردن ایران به دلیل برنامه های موشکی و دیگر مسائل در جریان است. وضع تحریم های جدید، مانع از تلاش ایران برای جذب سرمایه گذاری خارجی و بازسازی پیوندهای تجاری با اروپا و آسیا می شود، این اقدام همچنین موجب می شود ایران آن را تخطی از توافق هسته ای تفسیر و خود این توافق را لغو کند.

این در شرایطی است که ترامپ دارای تیمی از مشاوران است که به خیال واهی تغییر رژیم در ایران چسبیده اند. علاوه براین تقابل منافع آمریکا و ایران در منطقه به ترامپ فرصت های فراوانی می دهد تا همان طور که در سخنرانی خود در کمیته روابط عمومی آمریکا-اسرائیل (ایپک) وعده داد: «مقابل تلاش ایران برای بی ثبات کردن منطقه و نفوذ در آن بایستد.» او همچنین اعلام کرده است به طور موثر به اقدامات تحریک آمیز ایران، مانند ایجاد مزاحمت برای نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس پاسخ خواهد داد. کارشناسان طی بحران طولانی مدت هسته ای به هشدارهای مداوم و اغلب اغراق آمیز درمورد جنگ اهمیت نمی دادند. دولت های جورج بوش و اوباما در مواجهه با ایران، «دیپلماسی» را به اعمال زور ترجیح می دادند. اما اکنون، چنین اطمینانی وجود ندارد. زمانی که یک رئیس جمهوری غیرقابل پیش بینی و ناکارآزموده از مشاوران آماده جنگ مشاوره بگیرد، چشم انداز تقابل نظامی بین واشنگتن و تهران قابل توجه خواهد بود.

میراث در خطر

اوباما در اولین کنفرانس خبری خود پس از انتخابات ۸ نوامبر با اشاره به سنت حفظ توافقنامه های بین المللی از سوی دولت های آمریکا و با تاکید بر مزایای توافق هسته ای ایران، گفت ترامپ زمانی که بر مسند ریاست جمهوری بنشیند، حفظ این توافق را انتخاب خواهد کرد. او گفت:«لغو توافقی که موثر است بسیار دشوارتر از لغو توافقی است که موثر نیست.» این درشرایطی است که بسیاری از مقامات ایرانی نیز اعلام کرده اند برجام برگشت ناپذیر است.

شاید اینگونه باشد. اما این نگرانی که ترامپ تعمدا یا درنتیجه تغییر جهت سیاست دولت او در قبال ایران، این توافق را نابود خواهد کرد، واقعی است. شاید این مساله اجتناب ناپذیر باشد. برای اوباما، بحران هسته ای نسبت به دیگر جنبه های چالش پیچیده ایران از اولویت برخوردار بود. نگرانی از ایران هسته ای به همه اقدامات اوباما در قبال ایران شکل می داد. بسیج برای اعمال فشارهای بی سابقه و چندجانبه اقتصادی ازجمله این اقدامات است. درنهایت این توافق خطر ایران هسته ای را کاهش داد، البته نه برای همیشه بلکه دست کم تا مدتی که جانشین اوباما را قادر کند در رویکردش نسبت به ایران برتری بیشتری داشته باشد. اعمال محدودیت بر فعالیت های هسته ای به این معنی است که حتی اگر تهران بخواهد از توافق هسته ای کنار بکشد، خطر ایران هسته ای کمتر از زمان پیش از توافق است. به بیان دیگر، دستاوردهای فراوان برجام موجب خواهد شد کسانی که همواره با آن مخالف بودند، آن را لغو نکنند.

مقامات دولت اوباما با دستیابی به توافق هسته ای شاهکاری تاریخی انجام دادند. اما معماران این توافق نتوانستند وظیفه ای دشوار اما حیاتی را به انجام برسانند یعنی تضمین بقای توافق پس از پایان عمر دولت. به دلیل مخالفت جمهوری خواهان با مذاکرات، تعهد آمریکا به برجام به قدرت اجرایی آمریکا متصل شد: قدرت رئیس جمهوری در چشم پوشی موقت یا تعلیق اعمال تحریم های اقتصادی علیه ایران. فرض بر این بود که موفقیت این توافق در به تعویق انداختن برنامه های هسته ای ایران، دولت آینده را ترغیب خواهد کرد این توافق را حفظ کند، اما ظاهرا این فرض درست نبوده است. بسیاری از ناظران به این نکته اشاره دارند که توافق برجام آنقدر پیچیدگی در زمینه تحریم ها دارد که هرگونه فشار آینده آمریکا بر ایران می تواند با جدیت از سوی تهران مورد بحث و جدل قرار گیرد و نگرانی ها در رابطه با احتمال عدول تدریجی ایران از توافق موجب می شود واشنگتن در به اجرا گذاردن راهکارهای باقی مانده از خود آمادگی نشان دهد. از این منظر برجام استعداد کنار گذاشته شدن از سوی تهران و واشنگتن را در خود دارد. اما مساله پیچیده تری وجود دارد: گام گذاشتن در مدیریت کنترل تسلیحات بودن حل اختلافات گسترده بین دو دشمن دیرینه، مستلزم قمار کردن است، به ویژه زمانی که در واشنگتن و تهران مخالفت داخلی با این توافق وجود دارد.

اما تصمیم برای رسیدگی به مساله هسته ای بدون درنظر گرفتن دیگر نگرانی هایی که درمورد سیاست های داخلی و منطقه ای این کشور وجود دارد، تصمیمی منطقی بوده است. اما در واشنگتن و تهران، موفقیت توافق هرگز به طور حقیقی به شرایط و مفادی که به دقت در ۱۵۹ صفحه متن برجام گنجانده شده است، بستگی نداشته است، بلکه به اهدافی که این توافق به همراه دارد، متکی بوده است. موفقیت این توافق تا حد بسیاری به این مساله بستگی دارد که رهبران دو طرف آن را به گونه ای مطرح کنند که حمایت داخلی را به دست آورند. برخی مقامات ایران اطمینان داده اند که توافق هسته ای به معنی برطرف شدن همه تحریم ها و وضعیت بد دیپلماتیک است. این توافق راهی برای ادغام مجدد در اقتصاد بین المللی است که به بهبود وضعیت اقتصادی مردم کمک می کند، اما واشنگتن محتاط تر بود و اعلام کرد برجام بر این انتظار که تهران رفتارش را تغییر خواهد داد، استوار نیست. با این وجود مقامات دولت اوباما به منظور جلوگیری از نابود شدن توافق هسته ای در کنگره، اعلام کردند این توافق موجب می شود نیروهای معتدل در ایران تقویت شوند و درنتیجه در دیگر زمینه ها نیز پیشرفت هایی حاصل خواهد شد.

در هر دو طرف مهم ترین امیدها برای این توافق به ناامیدی گراییده است. سرمایه گذاران به تهران هجوم می آورند، اما ورود سرمایه هنوز با مشکل مواجه است. یک علت این مساله تاحدی به تحریم های غیر هسته ای آمریکا برمی گردد که لغو نشده اند و همچنین کاهش قیمت نفت نیز در این مساله نقش داشته است و انتظارات ایرانیان رونق پس از برجام هنوز برآورده نشده است. از دید واشنگتن، تداوم و در برخی موارد تشدید فعالیت های تهران در منطقه و در داخل امید به تغییر را همچون امید به مشارکت دیپلماتیک دوجانبه برای از بین بردن جنگ خونبار در سوریه و یمن را از بین برده است. این سرخوردگی ها در کنار اهداف برجام موجب شده که این توافق در پایتخت هر دو کشور آسیب پذیر شود. در آمریکا بیشترین نگرانی ها در رابطه با تداوم این توافق بر تهران متمرکز بوده است، اما پس از اعلام نتایج انتخابات آمریکا شاید در واشنگتن گشایشی آغاز شود.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir