بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 24 آبان 1395      10:31

برنده لغو برجام کیست؟

اقتصاد ایرانی: در شرایطی که گمانه زنی ها درباره موضع دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا نسبت به برجام شدت گرفته است، وزیران خارجه عضو اتحادیه اروپا، یکشنبه شب در مورد سیاست های احتمالی رئیس جمهوری منتخب آمریکا، از جمله در قبال توافق هسته ای ایران و روابط با روسیه، گفت وگو کردند. روزنامه وال استریت ژورنال شنبه ۲۲ آبان به نقل از دیپلمات های ارشد اروپایی گفت، آنها برای نخستین بار طی دهه های گذشته، با رئیس جمهوری در آمریکا سروکار پیدا می کنند که از سیاست های خارجی او اطلاع چندانی ندارند.

به گزارش دنیای اقتصاد، خود ترامپ و مشاوران ارشد او در سیاست خارجی نیز ارتباط چندانی با متحدان اروپایی نداشته اند. همزمان با این تحول، مشاور رئیس جمهور جدید آمریکا در امور سیاست خارجی در مصاحبه ای اعلام کرده که ترامپ دنبال تقویت روابط خود با کشورهای عرب خلیج فارس بوده و توافق هسته ای با ایران را به شکل کنونی قبول ندارد و به دنبال اصلاح آن است. این در حالی است که وزیر خارجه اسبق آمریکا تاکید کرد که انتخاب «دونالد ترامپ» به عنوان رئیس جمهوری آمریکا در واقع انقلابی علیه عقل متعارف بوده است و برهم زدن برجام بیش از آنکه به نفع آمریکا باشد، به نفع ایران است. اندیشکده آمریکن اینترپرایز نیز در تحلیلی با موضوع وضعیت اجرای برجام در آینده نوشت که کناره گیری ترامپ از توافق هسته ای کار عاقلانه ای نیست. رهبران کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و ایتالیا، به تازگی گفت وگویی تلفنی با ترامپ داشتند که در آنها بر «تمایل به همکاری مشترک» تاکید شده است. روزنامه وال استریت ژورنال در همین زمینه می نویسد: «همین موضوع باعث شد تا فدریکا موگرینی، مسوول ارشد سیاست خارجی و دفاعی اتحادیه اروپا، خواستار دیداری در شب یکشنبه، پیش از نشست رسمی وزیران خارجه شود.» همزمان خبرگزاری فرانسه گزارش داده است که وزیران خارجه فرانسه و بریتانیا به این دیدار نمی روند. وزارت خارجه بریتانیا گفته است بوریس جانسون، دلیلی برای دیداری دیگر، خارج از نشست اصلی برنامه ریزی شده برای روز دوشنبه نمی بیند، چون در جریان انتخابات آمریکا روندی دموکراتیک به وقوع پیوسته، اکنون دوره انتقالی است و ما با دولت فعلی و دولت بعدی همکاری خواهیم کرد.

توافق هسته ای

توافق هسته ای و روابط آینده واشنگتن و مسکو از جمله موضوعات اصلی این دیدار پیش بینی شده است. مقام های اروپایی تاکید کرده اند که سیاست دولت آینده آمریکا در قبال تهران و مسکو ممکن است خیلی سریع، به بروز تنش هایی بینجامد. خانم موگرینی روز ۱۹ آبان، به شبکه خبری «سی ان ان» گفته بود: «توافق با ایران توافقی دوجانبه میان آمریکا و ایران نیست، این توافقی چندجانبه است که از راه مذاکره به دست آمده و خود من هم شخصا مسوولیت مستقیم در آن دارم و هم اکنون رئیس کمیسیون مشترکی هستم که بر اجرای آن نظارت دارد تا اجرای این توافق از سوی همه طرف ها را تضمین کند و این توافق در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته است.» مقام های ایرانی از جمله محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در جریان تور دیپلماتیک به اروپای شرقی گفته بود جامعه بین المللی از رئیس جمهوری آینده ایالات متحده توقع دارد، به رعایت تعهد چندجانبه برجام پایبند بماند.

وال استریت ژورنال می گوید: وزیران خارجه اتحادیه اروپا خود را آماده تنش های احتمالی بر سر اجرای برنامه جامع اقدام مشترک می کنند. در جریان گفت وگوها با تهران؛ بریتانیا، آلمان و فرانسه نیز حضور داشتند. به نوشته این روزنامه، هرگونه اقدام احتمالی ترامپ برای لغو یک طرفه توافق اتمی ممکن است به اختلافاتی جدی در روابط واشنگتن و همپیمانان اروپایی بینجامد. اگر واشنگتن، یکجانبه، اقدام به کنار گذاشتن برجام بکند، ممکن است متحدان اروپایی به روند اعمال تحریم های بین المللی تازه علیه تهران نپیوندند. شماری از مقام های اروپایی این احتمال را مطرح کرده اند که ترامپ در واقع به دنبال تمرکز بیشتر بر نحوه اجرای برجام خواهد بود و نه کنار گذاشتن آن ؛ هرچند در این مورد هم اطمینان و یقین وجود ندارد.

واشنگتن و مسکو

در عین حال موضوع دیگر نزدیک شدن احتمالی واشنگتن و مسکو است. به گفته شماری از رسانه ها، از جمله وال استریت ژورنال، ممکن است این مساله به تفرقه در اتحادیه بر سر آینده تحریم های روسیه دامن بزند. ایالات متحده در پی بحران اوکراین و اتهام ها به روسیه در مورد دخالت آن کشور و حمایت از جدایی طلبان، تحریم های نسبتا گسترده ای را علیه مسکو اجرا کرده است. اجرای این تحریم ها باید در پایان ماه ژانویه دوباره تصویب، یا کنار گذاشته شود؛ یعنی زمانی که دونالد ترامپ هدایت دولت ایالات متحده را در دست گرفته است. در عین حال موضوع حمایت روسیه از حکومت بشار اسد و تحریم های مربوط به عملیات نظامی و حملات در مناطقی مانند حلب نیز مطرح است. ترامپ در زمان کارزار انتخاباتی اش، ضمن ستایش از ولادیمیر پوتین، احتمال همکاری میان دو طرف در سوریه را مطرح کرده بود؛ همکاری هایی که در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما، به دلیل اختلاف عمیق واشنگتن و مسکو بر سر آینده دولت بشار اسد، نزدیکی چندانی پیدا نکرد. یک دیپلمات ارشد اروپایی، به وال استریت ژورنال گفته است انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آینده آمریکا، مساله ادامه تحریم ها را پیچیده کرده است. چهل و پنجمین رئیس جمهوری آمریکا، از ژانویه پیش رو هدایت دولت آمریکا را در دست می گیرد. او در حال حاضر مشغول انجام دیدار و گفت وگو با مشاوران خود برای انتخاب اعضای دولتش است.

ترامپ به دنبال اصلاح توافق

همزمان با این تحول که ناشی از نگرانی ها درخصوص سیاست خارجی ترامپ است، مشاور رئیس جمهوری جدید آمریکا در امور سیاست خارجی در مصاحبه با یک روزنامه سعودی اعلام کرد ترامپ دنبال تقویت روابط خود با کشورهای عرب خلیج فارس بوده و توافق هسته ای با ایران را به شکل کنونی قبول ندارد. به گزارش خبرگزاری فارس، روزنامه «ایلاف» عربستان سعودی روز شنبه مصاحبه ای با «ولید فارس» مشاور رئیس جمهوری جدید آمریکا در امور سیاست خارجی داشته است. در این مصاحبه، مشاور ترامپ به مواضع وی در مسائل مهمی چون توافق هسته ای، اوضاع سوریه و عراق و نحوه تعامل با ایران پرداخته است. مشاور ترامپ در مورد موضع وی درخصوص توافق هسته ای با ایران گفت: «این توافق از طرف اعضای شورای امنیت امضا شده است، ولی کنگره آمریکا که در اصل مخالف این توافق بوده، آن را امضا نکرده است و وزارت خارجه فعلی آمریکا اعلام کرده ترامپ همه گزینه ها را در اختیار دارد.» ولید فارس ادامه داد: «ترامپ توافق هسته ای با ایران را به همان شکلی که الآن است، قبول ندارد، ولی باید منتظر بود تا ترامپ زمام امور را به دست بگیرد و منتظر تصمیم شورای امنیت ملی برای تعیین آینده این توافق شد.» مشاور ترامپ در امور سیاست خارجی گفت: «ساز و کارهایی در قوانین بین المللی و آمریکا وجود دارد و باید منتظر ماند تا دید که دولت وی با این موضوع چگونه برخورد خواهد کرد. ولی ابزارهای زیادی وجود دارد که می توان با آنها این توافق را تغییر داد و یا لغو کرد. ما مجبور نیستیم به سخنان ایران که می گوید این توافق امضا شده است، گوش بدهیم، توافق های زیادی بوده و امضا شده ولی بعدها تغییر داده شده اند.»

لغو برجام معامله بزرگی نیست

در مقابل اما، وزیر خارجه اسبق آمریکا تاکید کرده که انتخاب «دونالد ترامپ» به عنوان رئیس جمهوری آمریکا در واقع انقلابی علیه عقل متعارف بوده است و برهم زدن برجام بیش از آنکه به نفع آمریکا باشد به نفع ایران است. «هنری کیسینجر» جمهوری خواه درخصوص انتخاب «دونالد ترامپ» در یک گردهمایی در شهر «نیویورک » گفت که بزرگ ترین چالش خاورمیانه «فرمانروایی احتمالی ایران بر منطقه است.» وزیر خارجه اسبق آمریکا با اشاره به انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که پیروزی ترامپ در مقابل هیلاری کلینتون یک «انقلاب علیه عقل متعارف» بوده است. او همچنین ضمن آنکه ایران را امپریالیست و جهادی خواند، گفت: «آمریکا باید به وضوح مشخص کند که ما مخالف گسترش ارضی ایران هستیم و آنچه که از ایران می خواهیم این است که مثل یک ملت و نه صلیبیون عمل کند.» او در باره سرنوشت برجام در دولت ترامپ گفت که دور انداختن توافق هسته ای ایران و 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین به علاوه آلمان) بیش از آنکه به نفع آمریکا باشد، به نفع ایران است. کیسینجر تاکید کرد: «من چنین توافقی را حاصل نکردم، اما پایان دادن به آن در حال حاضر، دستاورد بزرگ و مهمی برای ما به همراه نمی آورد.» اظهارات هنری کیسینجر که یک رئالیست (واقع گرا) در عرصه سیاست خارجی به شمار می رود و اصالت را به «قدرت» می دهد در شرایطی مطرح می شود که پیش تر نیز تحلیل هایی منتشر شده بود مبنی بر اینکه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده، برخلاف وعده هایی که در جریان مبارزات انتخاباتی داده بود، موضع چندان متفاوتی با باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده درباره برجام نخواهد داشت و در عمل نمی تواند تغییرات زیادی در توافق هسته ای ایجاد کند. یکی از مشکلات ترامپ برای لغو، بازنگری یا مذاکره مجدد برای توافق، همراه کردن دیگر قدرت های جهانی با این امر است. قدرت های اروپایی به همراه چین و روسیه پس از اجرایی شدن آن به شدت در عمل به آن مصمم هستند. موضع اخیر فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در همین راستا قابل ارزیابی است. چالش دیگر ترامپ، رسیدگی به امور اقتصادی ایالات متحده است که به نظر می رسد اولویت اول ترامپ باشد. باز کردن پرونده ای که پیش تر بسته شده و می تواند هزینه زا باشد و بار اضافی بر اقتصاد ایالات متحده تحمیل کند، چندان برای ترامپ عاقلانه به نظر نمی رسد. ایجاد بی ثباتی در خاورمیانه و عواقب غیر قابل کنترل آن از دیگر موانع ترامپ برای مواجهه با برجام است. از طرف دیگر ایران نیز هرگز بار دیگر وارد مذاکرات هسته ای نخواهد شد و منطقا آن را نخواهد پذیرفت؛ زیرا یک بار روند آن طی شده و تهران دیگر نیازی به تکرار آن نمی بیند.

کناره گیری ترامپ از توافق عاقلانه نیست

همزمان با اظهارات هنری کیسینجر، یک اندیشکده آمریکایی پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری به بررسی وضعیت اجرای برجام در آینده پرداخت و گزارش داد کناره گیری ترامپ از توافق هسته ای کار عاقلانه ای نیست. به گزارش «ایسنا» اندیشکده امریکن اینترپرایز در ادامه گزارش خود آورده است: «دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب آمریکا پیش از این در کارزار انتخاباتی اش چندین بار برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را یک فاجعه خوانده و گفته بود که این توافق، بدترین توافقی است که تاکنون از طریق مذاکره به دست آمده است. ترامپ درست می گوید. اگرچه توافق هسته ای دولت اوباما با ایران سخت ترین رژیم نظارت را ایجاد کرده، اما یک نمونه جدید از استانداردهای بازرسی سست و غیرمستحکم را تعیین کرده است. این توافق علاوه بر این، با نمونه های بین المللی پیشین از جمله برچیدن برنامه هسته ای آفریقای جنوبی و لیبی تفاوت بسیار زیادی دارد. بازرسی ها همچنان ناممکن است و ساز و کار بازگشت تحریم ها هم عملا وجود ندارد.» این اندیشکده آمریکایی با اشاره به اینکه دولت اوباما به ایران اجازه داد تاسیسات هسته ای زیرزمینی خود را حفظ کند و سانتریفیوژهای این کشور کماکان فعال هستند، ادامه داد: «بنابراین، چرا باید ترامپ به توافقی که جان کری (وزیر امورخارجه آمریکا) به آن رضایت داد، پایبند بماند؟ توافقی که ایران را در شرایطی قرار می دهد که محدودیت های اعمال شده بر فعالیت های هسته ای اش پس از اتمام ریاست جمهوری ترامپ پایان می یابد. توافق هسته ای در قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل مورد تایید قرار گرفت و این مساله، کنار گذاشتن توافق را سخت تر می کند.» امریکن اینترپرایز با ادعای اینکه ترامپ به طور قانونی می تواند توافق برجام را کنار بگذارد، ادامه داد: «اما آیا این کار عاقلانه ای خواهد بود؟ پاسخ به این سوال منفی است و توافق هسته ای هر قدر هم که ناقص باشد، ترامپ اگر می خواهد منافع آمریکا را حفظ کند، باید این توافق را اجرا کند اما در ازای آن فشار را بر ایران افزایش دهد، دسترسی این کشور به دلار را محدود کند، با رفتارهای ایران مقابله و حضور نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس را تقویت کند.»

بلاتکلیفی ترامپ در قبال توافق هسته ای

همچنین در تحلیلی دیگر، روزنامه بلومبرگ به بررسی توافق هسته ای ایران پرداخته و نوشته است: «دستاورد مهم سیاست خارجی باراک اوباما، توافق هسته ای ایران، به دردسر افتاده است.» در این گزارش با اشاره به متن سومین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای حکام درباره اجرای برجام آمده است: «روز چهارشنبه آژانس بین المللی انرژی اتمی تصریح کرد که ایران از ذخیره مجاز آب سنگین، ماده ای که برای خنک کردن رآکتورهای پلوتونیومی استفاده می شود، برای دومین بار از زمان اجرای این توافق نامه تجاوز کرده است.»

نویسنده این گزارش معتقد است: «زمانی که این اتفاق در ماه فوریه صورت گرفت، کابینه اوباما کمک کرد و با خرید مازاد این مواد برای بازگرداندن ایران به تبعیت از توافق موافقت کرد.» مارک تونر، سخنگوی وزارت امورخارجه می گوید این عدم تبعیت، نقض توافق که ممکن است در تئوری روند تحمیل دوباره تحریم ها را موجب شود، نیست.» او عنوان کرد: «ایرانیان به سرعت برای حل این مساله با دیگر طرف ها در حال همکاری هستند. اگر هیلاری کلینتون در انتخابات پیروز می شد این آب سنگین مازاد احتمالا در طبقه بندی عدم اجابت جای می گرفت، اما دونالد ترامپ رئیس جمهوری بعدی خواهد بود و او متعهد شده که به شدت توافق هسته ای 2015 را تقویت کند.» کمیته مشورتی اسرائیلی کمپین انتخاباتی ترامپ در ماه جاری بیانیه ای را منتشر کرد که می گوید ایالات متحده باید با نقض مستمر برنامه جامع اقدام مشترک ایران در رابطه با آنچه تلاش برای تسلیحات هسته ای و عدم تبعیت این کشور از تحریم های گذشته و فعلی خوانده شده، مقابله کند. این بیانیه همچنین قول داد که ترامپ تحریم های جدید را برای مهار تهدیدات ایران نسبت به همسایگانش و اشاعه مداوم برنامه هسته ای ایران اجرا خواهد کرد. نویسنده این گزارش در ادامه با بیان اینکه جمهوی خواهان به او گفته اند که تخطی های اخیر ایران از سوی دولت ترامپ نسبت به کابینه فعلی مورد بررسی دقیق تری قرار خواهد گرفت، نوشت: «سناتور تام کاتن از ایالت آرکانزاس جمهوری خواه و حامی زودهنگام ترامپ به من گفت جای شگفتی ندارد که ایران بار دیگر محدودیت های توافق هسته ای را آزمایش می کند تا ببیند چه کاری را می تواند انجام دهد. کابینه اوباما زمانی که آب سنگین ایران به ارزش 6/ 8 میلیون دلار را خرید و بودجه برنامه هسته ای ایران را تامین کرد، دقیقا این رفتار را تشویق کرد.»

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: «در حال حاضر درباره اینکه ترامپ زمانی که سوگند ریاست جمهوری را یاد می کند، دقیقا چه اقداماتی را انجام خواهد داد بلاتکلیفی زیادی وجود خواهد داشت.»کاتن گفت: «در ماه ژانویه رئیس جمهور ترامپ و یک کنگره جمهوری خواه سیاست استقامت جدید را درباره ایران آغاز خواهد کرد. دیگر جمهوری خواهانی که من با آنها صحبت کردم، مطمئن نبودند که ترامپ مانند بسیاری از نامزدهای جمهوری خواه که در مرحله مقدماتی قول پاره کردن توافق هسته ای را داده بودند، این کار را انجام دهد.» در بخش دیگر این گزارش نویسنده بلومبرگ معتقد است: «کابینه اوباما سعی کرده است تا از تجدید قوانین مربوط به تحریم ها علیه ایران در کنگره جلوگیری کند و این دولت تصمیم گرفت تا ایران را برای آزمایش های موشکی، رزمایش هایش در خلیج فارس یا دستگیری یا زندانی کردن شهروندان آمریکایی بیشتر مجازات نکند.» مایک پومپئو، نماینده جمهوری خواهی که از ترامپ در انتخابات عمومی حمایت کرد، در همین زمینه گفت: «فکر می کنم کابینه ترامپ باید به وضوح بگوید، ما به ایران اجازه داده ایم تا فراتر از این توافق رفتار کند، مانند آزمایش های موشکی و اینکه آنها چگونه با مواد هسته ای رفتار کنند و باید نشان دهد که اکنون آن روزها پایان یافته است.» بخش دیگری از این گزارش می افزاید: «حامیان توافق هسته ای ایران نگرانند که چنین رویکردی رئیس جمهوری و وزیرخارجه ایران را که از این توافق در کشور خود حمایت می کنند تضعیف خواهد کرد. مسلما دونالد ترامپ، فرضیات خود را آزمایش خواهد کرد اما ارزش دارد که بپرسیم اگر ایرانیان از توافق هسته ای کناره گیری کنند، به این دلیل که رئیس جمهوری آمریکا محتوای آن را تعدیل می کند، چه کسی مقصر خواهد بود؟ آیا این ایران یا ترامپ خواهند بود که میراث سیاست خارجی اوباما را غرق می کنند؟


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir