بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 5 آبان 1395      10:18

جهش در نرخ رشد اقتصادی با تقویت بهره‌وری

اقتصاد ایرانی: برنامه ملی ارتقای بهره وری یکی از برنامه های ۱۲ گانه مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی است که دولت برای اجرایی کردن اقتصاد مقاومتی اعلام کرده ودر قالب این برنامه ملی تعداد ۱۰ طرح اولویت دار برای بهبود بهره وری در سال ۱۳۹۵ تعریف شده است. بهره وری به بیانی ساده، استفاده بهینه از امکانات موجود است. سازمان ملی بهره وری ایران به عنوان دستگاه حاکمیتی سیاستگذار، برنامه ریز و نظارتگر، بر اجرای این طرح ها و در چارچوب وظایف سازمانی خود فعالیت می کند.

به گزارش ایران، خانم دکتر رؤیا طباطبایی رئیس این سازمان و دبیر هدف ملی ارتقای بهره وری، از چالش های بهبود بهره وری و جزئیات طرح های برنامه ارتقای بهره وری برای حرکت به سمت عملیاتی کردن اقتصاد مقاومتی سخن گفته است که در ادامه می آید.

سال جاری به عنوان سال اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل نامگذاری شده است. در آذر ماه سال ۱۳۹۲ مسئولیت ریاست سازمان ملی بهره وری ایران را به عهده گرفتید و در بهمن ماه همان سال سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ شد. در یکی از بندهای ۲۴ گانه سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی تأکید خاصی بر محور قرار گرفتن بهره وری شده. چنین تأکیدی چه وضعیتی را برای شما و سازمان ملی بهره وری ایران رقم زد؟

از آذر ماه سال ۱۳۹۲ سازمان ملی بهره وری ایران با مدیریت جدید شروع به فعالیت کرد. دو ماه پس از آن یعنی در بهمن ماه ۱۳۹۲ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی توسط رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد. در سه بند آن به صراحت کلمه بهره وری آمده است و بخصوص بند ۳ که محور قرار دادن بهره وری در رشد اقتصادی مطرح شده و در نیمی از ۲۴ بند سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، به مؤلفه های اصلی اثرگذار بر ارتقای بهره وری اشاره شده مثل دانش بنیانی و مثل عدالت بنیانی و کار آفرینی و رقابت پذیری و غیره.

بنابراین می توانیم بگوییم در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، هیچ مقوله ای به اندازه بهره وری، مورد توجه قرار نگرفته است.
از همان ماه های اول مدیریت جدید در سازمان ملی بهره وری ایران دیدیم یکی از مواد عمل نشده در قانون برنامه پنجم توسعه، ماده ۷۹ بوده است. در ماده ۷۹ به سازمان ملی بهره وری ایران، تکلیف شده که «برنامه جامع ملی بهره وری» کشور را تهیه کند و بعد از تصویب به هیأت وزیران، برای اجرا ابلاغ شود. سال ۱۳۹۰ سال اول شروع برنامه پنج ساله پنجم توسعه بوده است ولی در سال ۱۳۹۴ برنامه جامع بهره وری به تصویب هیأت دولت رسیده است. اگرچه تدوین این برنامه عقب افتاده بود ولی وقتی از آذر ماه ۱۳۹۲ به بعد که سازمان ملی بهره وری شروع به تدوین آن کرد، دو ماه بعد از آن سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ شد. بنابراین در مقدمه برنامه جامع بهره وری هم نوشته شده که یکی از بنیان های اصلی در تدوین این برنامه جامع بهره وری کشور، سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی بوده و از آن بهره مند شده است.

در این مدت هم برای تدوین لایحه برنامه ششم توسعه، تعدادی شورای برنامه ریزی در نظر گرفته شد. یکی از این شوراها، شورای برنامه ریزی ارتقای بهره وری بود. در آنجا هم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی مورد توجه بود.

در قانون برنامه پنجم توسعه مصوب شده بود که از سال دوم اجرای برنامه پنجم توسعه، دستگاه های اجرایی و سازمان ها و وزارتخانه ها، گزارش های مربوط به بهره وری خودشان را به سازمان ملی بهره وری ارائه کنند. این کارها تا چه حد انجام شده بود؟

چون سازمان ملی بهره وری ایران، در آن زمان برنامه جامع ملی بهره وری را ارائه نداده بود، سازمان ها و دستگاه های اجرایی بیان می کردند که ما نمی دانیم چطور کار کنیم و چطور گزارش بدهیم.مثل داستان مرغ و تخم مرغ، این دو تا موضوع به هم گره خورده بود.

در چارچوب شورای برنامه ریزی ارتقای بهره وری، جلساتی برای آسیب شناسی بهره وری در برنامه های توسعه سوم، چهارم و پنجم توسعه برگزار شده بود. نتیجه آسیب شناسی این جلسات شورا چه بود؟

آسیب شناسی انجام شد که چه عواملی باعث شده بهره وری ارتقا پیدا نکند. در سطح کلان، عواملی بر بهره وری اثر می گذارند مثل رقابت پذیری. خب ما مشکل رقابت پذیری در کشور داریم.

دانش بنیانی نیز بر بهره وری اثر می گذارد. دانش بنیانی در تمام عرصه ها و حوزه ها، خیلی مورد توجه قرار نگرفته است. عدالت بنیانی هم بر بهره وری اثر می گذارد. ما می دانیم مسائل مربوط به عدالت، فساد یا عدم شفافیت، نیاز به کار دارد. مسأله دیگر آموزش است. آموزش ما از پایین ترین سطوح و از آموزش های دبستانی و دبیرستانی و دانشگاهی، نیاز به بازنگری جدی دارد.

ما آینده نگری نمی کنیم. یعنی الان ما نمی دانیم ۱۰ سال یا ۱۵ سال آینده مملکت، دنیا و منطقه به چه رشته های دانشگاهی نیاز دارند. عوامل دیگری هم هستند که باعث شده اند بهره وری نتواند بالا برود. استفاده از تکنولوژی های روز دنیا در ارتقای بهره وری تأثیر دارد و همچنین سرمایه گذاری خارجی. از طرفی تعامل با دنیا نداشته ایم. سرمایه گذاری خارجی انجام نشده بود. تحریم ها نیز باعث شده بود که ما نتوانیم به تکنولوژی های روز دنیا دسترسی داشته باشیم، نتوانیم با دنیا تعامل کنیم و نتوانیم واردات و صادرات مناسبی داشته باشیم. حوزه های اصلی رقابت پذیر ما، حوزه های نفت و گاز و پتروشیمی ما هستند که به دلیل تحریم ها، خیلی خلل به آنها وارد شده بود.

برنامه جامع ملی بهره وری، در مرداد ۱۳۹۴ توسط هیأت دولت تصویب شد. تا قبل از تهیه این برنامه جامع، آیا آمار و اطلاعاتی که در مورد میزان بهره وری کشور داده می شود قابل استناد و مستحکم نیست؟

سازمان ملی بهره وری ایران، آمارهای مربوط به بهره وری را از سال های ۱۳۷۵ و حتی قبل تر از آن دارد. برنامه جامع بهره وری کشور در تاریخ ۱۱ شهریورماه ۱۳۹۴ توسط آقای جهانگیری معاون اول محترم رئیس جمهوری ابلاغ شد.

سازمان های دولتی بیان می کردند ضابطه ای وجود ندارد که گزارش های بهره وری سازمان خود را ارائه کنند آیا آماری که در مورد میزان بهره وری سال های قبل داده می شود صحت ندارد؟

صحت دارد. روی سایت اینترنتی سازمان ملی بهره وری ایران، آمار مربوط به بهره وری نیروی کار و بهره وری سرمایه و بهره وری کل عوامل تولید و انرژی برای بخش های 9 گانه اقتصاد کشورمثل بخش های کشاورزی و صنعت درج شده است. بحث سازمان ها درباره آمار نبود. آنها باید تک تک می گفتند برای ارتقای بهره وری چه کار کرده اند. آمار، یک چیز دیگر است. اگر کنار آن، آمار هم می دادند چه بهتر. چون برنامه جامع بهره وری کشور ابلاغ نشده بود بهانه ای بود برای اینکه این موضوع خیلی جدی گرفته نشود. اما الان دیگر این بهانه نیست و هم خودشان تعامل خیلی خوبی با سازمان ملی بهره وری دارند و هم ارتباطات و همکاری های خیلی ارزشمندی با همدیگر داریم.

در زمینه آمار نیز دستورالعمل های سنجش شاخص های بهره وری توسط آقای دکتر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور برای ۱۷ وزارتخانه اخیراً ابلاغ شده است.

یک سوم از ۸ درصد رشد اقتصادی مورد نیاز کشور طبق قانون برنامه های پنج ساله توسعه باید از محل ارتقای بهره وری تأمین شود. در سال ۱۳۹۱ که رشد اقتصادی حدوداً منفی ۷ درصد بوده، وضعیت بهره وری چگونه بوده است؟

وقتی رشد اقتصادی منفی بوده، رشد بهره وری هم معنایی ندارد و وضعیت خوبی نداشته است ولی سال ۱۳۹۳ که رشد اقتصادی ۳ درصد بود از آن ۳ درصد، حدود ۲ درصد از طریق ارتقای بهره وری حاصل شده. اگر سهم بالایی از بهره وری از رشد به صورت پایدار و بادوام باشد آن وقت ما می توانیم خوشحال باشیم که بهره وری، سهم خودش را از رشد اقتصادی ایفا می کند. ستاد اقتصاد مقاومتی ۱۲ برنامه ملی برای تحقق اقتصاد مقاومتی تعریف کرده که یکی از این برنامه ها، برنامه ملی ارتقای بهره وری است.

برنامه شماره یک، برنامه ملی ارتقای بهره وری است.

سازمان مدیریت و برنامه ریزی، دستگاه مسئول اجرای برنامه ملی ارتقای بهره وری است و وزارتخانه های کار و تعاون، وزارت نفت، جهادکشاورزی و صنعت و معدن، دستگاه های همکاربرای ارتقای بهره وری نیروی کار، سرمایه، انرژی و آب هستند. در این زمینه چه اقداماتی انجام شده است برای اجرایی و عملیاتی کردن اقتصاد مقاومتی؟

در نهایت برای ۱۲ برنامه ملی تحقق اقتصاد مقاومتی، مجموعاً ۲۰۰ طرح به تصویب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی رسید. تعداد ۱۲۰ طرح از آنها برای اجرا در سال ۱۳۹۵ در اولویت قرار گرفت.از این ۱۲۰ طرح اولویت دار، تعداد ۱۰ طرح سهم برنامه ملی ارتقای بهره وری است.

یکی از طرح های برنامه ملی ارتقای بهره وری، کاهش تلفات شبکه توزیع برق به کمتر از ۱۰ درصد است و تک رقمی شدن آن برای نخستین بار در صنعت برق کشور. یک طرح دیگر، نصب کنتورهای هوشمند روی چاه ها و نصب ابزارهای اندازه گیری مناسب در منابع آب های سطحی روی ۱۰۰۰ ایستگاه است.

پروژه سوم پر و مسلوب المنفعه کردن ۲۰ هزار حلقه چاه فاقد پروانه و مضر به مصالح عمومی است. طرح چهارم، ساخت بخش بخار نیروگاه های گازی به ظرفیت ۷ هزار مگاوات است. طرح پنجم، اجرای سیستم اندازه گیری هوشمند(AMI)  و شروع هوشمندسازی شبکه با نصب ۴۰۰ هزار کنتور هوشمند در سال ۱۳۹۵ است.

پروژه ششم، اصلاح الگوی مصرف آب در بخش شرب و کاهش درصد تعداد واحدهای با مصرف بالای ۲۰ مترمکعب. طرح هفتم، توسعه سامانه های نوین آبیاری در ۲۵۰ هکتار است. طرح هشتم، توسعه تولید، اصلاح، بازسازی و نوسازی هزار و ۷۷۷ هکتار از واحدهای گلخانه ای. طرح نهم، ساخت و تکمیل شبکه های فرعی آبیاری و زهکشی به میزان ۱۵۰ هزار هکتار.

از همه مهمتر که ما در سازمان ملی بهره وری، مجری آن هستیم طرح دهم برنامه ملی ارتقای بهره وری است یعنی اجرای چرخه مدیریت بهبود بهره وری در ۱۰ بنگاه بزرگ اقتصادی منتخب.

انتخاب کرده اید که کدام شرکت های ایرانی چرخه مدیریت بهبود بهره وری را اجرا خواهند کرد؟

ما برای اینکه کار خوب پیش برود اینطور عمل کردیم. به وزارت نیرو نامه نوشتیم و آنها اسامی شرکت های بزرگ را به ما دادند. با وزارت نفت مکاتبه کردیم و آنها اسامی شرکت های بزرگ را دادند. با وزارت صنعت و معدن نیز همین طور. سه استان کرمان، آذربایجان شرقی و لرستان به عنوان استان های پایلوت(طرح آزمایشی) اقتصاد مقاومتی انتخاب شده اند. به رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی این سه استان هم نامه نوشتیم که تعدادی از بنگاه های بزرگ استان خودشان را به ما معرفی کنند.

حداقل ۱۰ بنگاه بزرگی که تا آخر اجرای این چرخه در این طرح همکاری می کنند، بعداً می توانند برای بقیه بنگاه های کشورمان الگو شوند.در منشور این طرح خواسته شده اگر هر شرکت، کارهایش را درست انجام بدهد تشویق شود.

از زمانی که برنامه های ملی در قالب مصوبه های ستاد اقتصاد مقاومتی مطرح شده و به تصویب رسیده، عملاً چه اتفاقاتی در حوزه بهره وری رخ داده است؟

افقی که برای اجرای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی دیده شده حداقل تا پایان دوره سند چشم انداز است. از ۱۲۰ طرح اولویت دار سال ۱۳۹۵ که ۱۰ طرح هم سهم برنامه ملی ارتقای بهره وری است و در سال ۱۳۹۵ استارت آنها زده شده است، فقط یک گام از ۱۰ گام برای اجرایی شدن سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی است.ما فکر می کنیم این طرح های ۱۰ گانه برنامه ملی ارتقای بهره وری، خیلی عملیاتی هستند و خوب هستند. کافی نیستند ولی به هر حال اجرای آنها لازم بوده است. البته ما برخورد کرده ایم به مقطعی که سرمایه گذاری در کشور کم است و همچنین سرمایه گذاری خارجی هم کم است. این شرایط، یک مقدار مشکل است. با همین شرایط مشکل، فکر شده که این طرح ها برای گام اول از ۱۰ گامی که تا پایان دوره سند چشم انداز مورد نظر است، می توانند اقدامات خوبی برای شروع کار باشند. یک ساله هم یعنی در سال ۱۳۹۵ می خواهیم این کارها را به انجام برسانیم.

در حوزه های بهره وری نیروی کار و سرمایه و انرژی و آب، آیا آموزش های خاصی شما در چارچوب سازمان ملی بهره وری ارائه کرده اید یا دستگاه ها با شما همکاری می کنند؟

بخش خیلی مهمی از کارهای سازمان ملی بهره وری، آموزش است. الان ۱۵ سرفصل را به تمامی دستگاه ها داده ایم که بهره وری آب، نیروی کار، انرژی و سرمایه، از جمله اجزای آن هستند. ما از دستگاه ها خواسته ایم که از این ۱۵ دوره آموزشی سازمان ملی بهره وری، پنج سرفصل که برای آنها اولویت دارد انتخاب کنند تا طبق برنامه ریزی های انجام شده، این دوره ها برگزار شود. این دوره ها را با بهترین استادانی که در کشور وجود دارند برگزار خواهیم کرد.

برای مثال بهره وری انرژی برای وزارت نیرو اولویت دارد یا آب، اولویت دارد ولی ممکن است برای وزارت خارجه، اولویت های دیگری مهم باشد. به همین دلیل گفتیم هر دستگاه اجرایی، پنج دوره اولویت دار را انتخاب کند.

شما از سال ۱۳۸۴ به بعد مدیر گروه شاخص سازی آینده پژوهی مرکز تحقیقات استراتژیک بوده اید و یکی از گروه های زیرمجموعه معاونت پژوهش های اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک که آن معاونت را آقای نوبخت به عهده داشتند و ریاست مرکز هم به عهده آقای دکتر روحانی تا قبل از انتخاب به ریاست جمهوری. آماری که مربوط به سال ۲۰۱۴ در شاخص رقابت پذیری بهره وری است رتبه ایران ۸۳ بین ۱۴۴ کشور بوده است. در یک چشم انداز ۵ ساله یا ۱۰ ساله، امیدوار هستید که بتوانیم سهم بهره وری کشورمان را به یک سوم از کل رشد اقتصادی سالانه برسانیم؟

خوشبختانه در سال ۲۰۱۵ شاخص رقابت پذیری ایران ۹ پله صعود کرده و به رتبه ۷۴ دست یافته است. یعنی دنیا هم بر این عقیده است که تعامل ایران با دنیا بیشتر شده و شاخص رقابت پذیری ما توانست ۹ پله ظرف یک سال ارتقا پیدا کند.

الان مشکلات منطقه خاورمیانه و مشکلات جهان را داریم. تبعات برگزیت یعنی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و تأثیرات آن بر بازارها را ملاحظه فرمودید که چه تأثیری بر بازارهای سهام و بازارهای ارز گذاشت. می خواهم بگویم الان در موقعیتی در جهان هستیم که تغییرات خیلی سریع و خیلی شگرف رخ می دهد. منطقه ما هم از نظر سیاسی، منطقه ای است که الان یک مقدار مشکل دارد.

در برنامه های پنج ساله چهارم و پنجم توسعه مقرر شده بود یک سوم رشد اقتصادی سالانه از محل بهره وری تأمین شود یعنی حدود ۳.۳۳ درصد که تحقق پیدا نکرد. برای برنامه ششم توسعه اعلام شده که سهم بهره وری به ۳۵ درصد از کل رشد اقتصادی کشور برسد. واقعاً می توانیم در ۵ سال آینده به این هدف برسیم؟

ما می توانیم. به طور تاریخی تقریباً نشان داده شده بهره وری سهم ۲۵ درصدی از رشد اقتصادی سالانه ایران داشته است. بنابراین رسیدن به سهم ۳۵ درصدی امکانپذیر است. سهم بهره وری از رشد اقتصادی اکثر کشورهای پیشرفته، بالای ۵۰ درصد است.

یعنی آن کشورها آنقدر بهره ور هستند که نیمی از رشد را از محل بهره وری و امکانات موجود تأمین می کنند؟

بله؛ اینقدر به بهره وری توجه می کنند، برنامه ریزی های دقیق دارند، به بهره وری می اندیشند و به بهره وری عمل می کنند. اما برای ما نیز هدف 35 درصدی از کل رشد اقتصادی سالانه، دست یافتنی است.

بعضی از کشورهای منطقه مو فق تر از ما در زمینه ارتقای بهر وری عمل کرده اند. با کشورهای همسایه که در قالب سند چشم انداز ۲۰ ساله هم رقیب ما هستند تعاملاتی دارند؟

ما با کشورهای رقیب اصلی در سند چشم انداز اگر عربستان سعودی و ترکیه را در نظر بگیریم، نه ولی ما چون عضو سازمان بهره وری آسیایی هستیم و ۱۹ کشور عضو آن هستند، با کشورهای عضو آن سازمان تعاملات و ارتباطات خیلی خوبی داریم از جمله با ژاپن، کره جنوبی، مالزی، هندوستان، تایوان و سنگاپور.

کره و ژاپن هر سال بالای ۵۰ درصد از کل رشد اقتصادی را از محل بهره وری تأمین می کنند. آیا تعاملات با آن کشورها می تواند تأثیر عینی داشته باشد و کمک هایی دریافت کرده اید؟

ارتباطات را داریم بیشتر می کنیم. تعاملاتی در قالب برنامه های دوجانبه داریم. برای مثال الان تایوان گفته است آمادگی دارد که روی موضوعات محیط زیست و بهره وری سبز با ایران همکاری داشته باشد. کره جنوبی هم بیان کرده است که در زمینه های پتروشیمی، علاقه مند است با ایران همکاری کند.

در حوزه های آموزشی و فرهنگ سازی مرتبط با بهره وری در سازمان ملی بهره وری چه فعالیت هایی داشته اید.

ما به کمیت توجه نمی کنیم بلکه به کیفیت توجه می کنیم. انتشارات خیلی خوبی را برای مفاهیم بهره وری و تکنیک های بهره وری و در زمینه محاسبات بهره وری، داشته ایم و تعدادی هم زیر چاپ داریم. همه اینها را به صورت الکترونیکی نیز روی سایت اینترنتی سازمان ملی بهره وری گذاشته ایم.

در هر سال بین ۷۰ تا ۸۰ نفر از متخصصان ایرانی برای دوره های سازمان بهره وری آسیایی اعزام می شوند. مجموعه گزارش های حضور متخصصان ایرانی را که از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ به این دوره ها رفته اند در ۱۰ دسته بندی عنوان موضوعی از جمله «بهره وری در بخش عمومی»، «بهره وری در بخش کشاورزی و غذا»، «بهره وری انرژی»، «بهره وری در بنگاه های کوچک و متوسط» و «بهره وری سبز و پایدار» در لوح های فشرده(CD)  منتشر کردیم و روی سایت سازمان ملی بهره وری هم گذاشته ایم و قابل دانلود شدن است.

این کار، شاید یکی از ارزشمندترین کارهایی باشد که سازمان ملی بهره وری در زمینه ترویج بهره وری و انتشار مطالب و مواد لازم آموزشی، در سال های اخیر انجام داده است.

سازمان ملی بهره وری ایران به عنوان سازمانی حاکمیتی چه همکاری هایی با انجمن های خصوصی و غیردولتی مرتبط با بهره وری داشته است؟

یکی انجمن بهره وری ایران است و یکی هم انجمن توسعه بهره وری. ما با این انجمن ها ارتباط و تعامل داریم. اخیراً این دو انجمن به مناسبت روز بهره وری و با همکاری سازمان مدیریت صنعتی، یک همایش برگزار کردند و اتفاقاً راجع به اقتصاد مقاومتی هم بود. روز بهره وری، اول خرداد است. از من به عنوان سخنران افتتاحیه دعوت کرده بودند. وظیفه و رسالت ما این است که علاوه بر بخش دولتی، با بخش های غیردولتی و تعاونی نیز ارتباط داشته باشیم، حتی با بنگاه ها.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir